وحید پرجریشی; بازار: با شروع درگیری ها و تشدید جنگ در نوار غزه، نگرانی ها در مورد وضعیت اقتصاد جهانی نیز تشدید شده است. جنگ غزه در حالی رخ داد که اقتصادهای بزرگ جهان، به ویژه ایالات متحده، چین و اتحادیه اروپا، هنوز با مشکلات ناشی از رکود اقتصادی در دوران پس از کرونا دست و پنجه نرم می کنند و به نظر می رسد هنوز هم وجود دارد. راه درازی برای بازگشت به دوران قبل در پیش است: آنها جلوتر از همه گیری ویروس کرونا هستند.
مهم ترین نگرانی رهبران جهان و همچنین سازمان های بزرگ اقتصادی مانند بانک جهانی و صندوق بین المللی پول در رابطه با جنگ غزه، موضوع تنش در بازار جهانی عرضه نفت است. موضوعی که می تواند ضربه سختی به اقتصادهای بزرگ و کوچک جهان وارد کند و آنها را از دستیابی به اهداف خود در مسیر کنترل تورم و پرهیز از رکود اقتصاد ملی و منطقه ای باز دارد.
نگرانی جهانی از اثرات جنگ غزه بر اقتصاد جهانی
به احتمال زیاد می توان گفت مهم ترین نگرانی بعد از جنگ غزه مربوط به موضوع بازار عرضه نفت است. هفته گذشته بانک جهانی با صدور بیانیه ای رسمی هشدار داد در صورت ادامه جنگ در غزه و گسترش آن به سایر مناطق خاورمیانه، قیمت نفت ممکن است به بیش از 150 دلار در هر بشکه برسد. “لری فینک” مدیرعامل بزرگترین صندوق سرمایه گذاری وال استریت “بلک راک” تاکید کرد: تنش در سرزمین های اشغالی و اوکراین با توجه به ضعف فعلی اقتصاد جهانی می تواند آسیب های جبران ناپذیری به اقتصاد کل جهان وارد کند. آورده شده
وی تاکید کرد: مخاطرات ژئوپلیتیک بخش مهمی از زندگی ما را پوشش داده است. ما شاهد افزایش ترس و کاهش امید در سطح جهانی هستیم. افزایش این ترس منجر به کاهش مصرف و خرج کردن پول می شود. به همین دلیل ترس درازمدت در نهایت منجر به رکود اقتصادی می شود و اگر مثلاً در اروپا این رکود افزایش پیدا کند به آمریکا نیز سرایت می کند. این در حالی است که «جیمی دیمان»، مدیرعامل بانک معروف جی پی مورگان نیز رهبری جنگ در اوکراین و خاورمیانه را برای ایجاد فضایی از ترس و بلاتکلیفی برعهده خواهد داشت. وی گفت: در فضای ژئوپلیتیک جهان چه می گذرد؟ مهمترین تهدیدات آزادی، دموکراسی، امنیت غذایی، انرژی و بحران مهاجرت.
رئیس صندوق بین المللی پول در 9 نوامبر نسبت به ادامه جنگ اسرائیل و حماس هشدار داد و اعلام کرد که بحران فلسطین می تواند اقتصاد کشورهای همسایه را به شدت به خطر بیندازد.. «کریستالینا جورجیوا تاکید کرد: به کشورهای همسایه (فلسطین) نگاه کنید. مصر، لبنان و اردن: اکنون اثرات این جنگ بر اقتصاد آنها قابل مشاهده است. جورجیوا با اعلام این هشدار درباره احتمال سرایت جنگ به کشورهای همسایه گفت: سرمایه گذاران دیگر علاقه ای به (سرمایه گذاری) در منطقه ندارند. هزینه بیمه حمل و نقل بار و کالا افزایش یافته است. حتی این خطر وجود دارد که کشورهای همسایه با سیل جدیدی از مهاجران و پناهندگان مواجه شوند که تأثیر جدی بر اقتصاد آنها خواهد داشت..
کاهش قیمت نفت و تغییر در محاسبات جهانی
همانطور که گفته شد، تقریباً اکثر رهبران و سازمان‌های بزرگ جهان تا هفته گذشته مطمئن بودند که تنش در سرزمین‌های اشغالی می‌تواند تأثیر جدی بر عرضه نفت جهان و قیمت آن داشته باشد. اما روز چهارشنبه هفته گذشته (۲۶ آبان) بازارهای جهانی شاهد اتفاق عجیبی بودند که ثابت کرد حداقل در کوتاه مدت، برآوردهای جهانی از روند قیمت نفت اشتباه بوده است.
قیمت نفت در روز چهارشنبه به پایین‌ترین حد در دو ماه گذشته رسید. به عنوان مثال، برنت با 2.07 دلار کاهش به 79.54 دلار در هر بشکه رسید. نفت غرب تگزاس نیز با 2.6 درصد کاهش به 75.33 دلار در هر بشکه رسید که پایین ترین قیمت معیار غرب تگزاس از اواسط جولای است.
اما سوال اینجاست که با وجود هشدارهای جهانی درباره افزایش نسبتا شدید قیمت نفت، چرا باید شاهد تغییر روند آن در بازارهای جهانی باشیم؟ در زیر به دلایل احتمالی این حادثه اشاره می کنیم:
عدم رشد قابل توجه تقاضای نفت در چین: تقاضای هند و چین، دو مصرف‌کننده بزرگ نفت در جهان، همواره یکی از عوامل مهم در تعیین تحول قیمت طلای سیاه محسوب می‌شود. اگرچه صندوق بین المللی پول هفته گذشته آخرین گزارش خود را از روند اقتصاد جهانی منتشر کرد، اما تأیید کرد که پیش بینی خود از رشد اقتصادی چین را برای سال جاری به 5 درصد رسانده است و از سوی دیگر، آمارهای نفتی نیز حکایت از افزایش آن دارد. در اکتبر است. اما حقیقت این است که اقتصاد چین هنوز با اوج خود فاصله دارد و در حال حاضر نمی‌توانیم شاهد جهش در حجم خرید نفت چین در سطح جهان باشیم.
علاوه بر این، حجم واردات نفت چین کاملاً به تقاضای محصولات تولیدی این کشور در بازارهای جهانی بستگی دارد که بیشتر آن مربوط به بازارهای اروپا و آمریکا است. در حالی که اقتصاد اروپا هنوز با مشکلات اولیه خود یعنی مبارزه با تورم و رکود مواجه است. در ایالات متحده نیز وضعیت چندان بهتر نیست و از سوی دیگر، افزایش دامنه جنگ تجاری بین پکن و واشنگتن نیز منجر به ایجاد محدودیت های متعددی برای صادرات محصولات چینی به آمریکا شده است. بنابراین با این حساب هنوز نمی توان تغییر بزرگی در رشد تقاضای محصولات چینی در سطح جهانی متصور شد که منجر به عدم کشش در بازار نفت چین شود.
کاهش قابل توجهی در صادرات نفت اوپک وجود ندارد: یکی دیگر از عوامل تعیین کننده در قیمت نفت، حجم صادرات اوپک است که در آوریل 2023 اعلام کرد در راستای سیاست تنظیم قیمت در بازار، صادرات نفت خود را به میزان دو میلیون بشکه در روز کاهش خواهد داد.
این در حالی است که آمارهای اعلام شده توسط «گلدمن ساکس» نشان می دهد که صادرات اوپک تنها 600 هزار بشکه کاهش یافته است که با اهداف این سازمان در صادرات نفت فاصله زیادی دارد. علاوه بر این، نیکولای شولگینوف، وزیر نفت روسیه، پنجشنبه گذشته در مصاحبه با خبرگزاری اینترفاکس این کشور اعلام کرد که مسکو قصد دارد ممنوعیت صادرات گازوئیل خود را لغو کند. موضوعی که شوک بزرگی در بازار جهانی نفت ایجاد کرد و قیمت نفت را کاهش داد.
سیاست خارجی منطقی و هوشمندانه ایران در قبال غزه: اما مهمترین موضوعی که منجر به تغییر جدی در شاخص جو بازار و عدم رشد انتظارات تورمی قیمت جهانی نفت طی چند روز گذشته شد؛ رفتار منطقی ایران و گروه های بزرگ منطقه از جمله حزب الله لبنان نسبت به جنگ غزه بوده است. علیرغم انتظار در بسیاری از محافل سیاسی جهان برای واکنش ناگهانی احتمالی تهران به موضوع غزه، جمهوری اسلامی ایران در روزهای پایانی جنگ علیرغم تلاش مجدانه برای کاهش دامنه درگیری ها و حمایت از جنگ، از هرگونه اقدام نظامی اجتناب کرد. مبارزان فلسطینی موضوع غزه را از طریق مشارکت فعال در مجامع مهم بین المللی از جمله اجلاس سران اکو و رایزنی با کشورهای اسلامی منطقه در قالب مذاکرات دوجانبه و همکاری اسلامی در سطح سازمان پیگیری می کنند. اظهارات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی مبنی بر تکذیب هرگونه دخالت تهران در حمله حماس به اسرائیل، دامی را که تل‌آویو برای کشاندن ایران به درگیری‌های منطقه ایجاد کرده بود، کاملاً خنثی کرد.
با اتخاذ این رویکرد می توان گفت که بازارهای جهانی تقریباً مطمئن هستند که دامنه جنگ غزه حداقل در کوتاه مدت به کل منطقه به ویژه کشورهای تولیدکننده نفت خاورمیانه نخواهد رسید. این موضوع باعث شده تا سایه بحران بازار جهانی انرژی و شوک های قیمتی ناشی از بحران غزه که بار دیگر نفت را به کانال 90 دلاری سوق داد، از بین برود. کم کم از بین رفت و در نهایت قیمت نفت به کانال عادی 70-80 دلار بازگشت.
