چرا ایران برای هند مهم است؟ رابطه ای فراتر از توسعه بندر چابهار

بازار: گروه بین الملل; ایران همیشه برای هند مهم بوده و این دو ملت تاریخ تمدنی مشترکی دارند. در دوران معاصر، ایران یکی از کشورهای همسایه مهم هند بوده است که تا تجزیه و استقلال در سال 1947 دارای مرز مشترک با هند بوده است. تحریم‌ها محدودیت‌های شدید جهانی بر تجارت با ایران و همچنین واردات نفت خام و گاز طبیعی از این کشور ایجاد کرد. به جز یک دوره کوتاه بین ژانویه 2016 تا مه 2018، زمانی که برخی از تحریم ها پس از امضای توافق هسته ای ایران در ژوئیه 2015 کاهش یافتند، تحریم ها علیه ایران از دسامبر 2006 به طور نامحدود اعمال شده اند، زمانی که آنها از طریق یک امنیت سازمان ملل اعمال شدند. شورا. وضوح .

علیرغم محدودیت ها، نخست وزیر مودی در اردیبهشت 1395 و حسن روحانی، رئیس جمهور ایران نیز در فوریه 2018 به ایران سفر کردند. در این مدت، کار بر روی بندر چابهار در ایران تسریع شد و در 13 اردیبهشت امسال، هند و ایران قرارداد 10-10 امضا کردند. قرارداد یک ساله برای بهره برداری از بندر. بر اساس این قرارداد، هند طی 10 سال آینده بندر چابهار را توسعه و از امکانات آن برای صادرات خود استفاده خواهد کرد. سارباناندا سونووال، وزیر بنادر، کشتی‌رانی و آبراه‌های هند، این توافق را تاریخی خواند و دوران جدیدی از تجارت، همکاری‌های دریایی و کشتیرانی را آغاز کرد و در عین حال تجارت سه جانبه بین هند، ایران و افغانستان را تقویت کرد.

چابهار همچنین پتانسیل تبدیل شدن به یک حلقه مهم در کریدور بین المللی شمال-جنوب (INSTC) را دارد. INSTC که توسط هند، ایران و روسیه در سپتامبر 2000 برای تقویت روابط با جمهوری های محصور در خشکی آسیای مرکزی راه اندازی شد، بعداً 11 کشور دیگر به آن ملحق شدند. مسیر فعلی جابجایی بار از بمبئی به بندرعباس (ایران) از طریق دریا، از بندرعباس به بندر انزلی از طریق جاده، از بندر انزلی به آستاراخان روسیه را تسهیل می کند و در نهایت بار به تمام نقاط روسیه و اروپا می رسد.

کریدور شمال-جنوب در ژوئن 2022 پس از حمل اولین محموله از منطقه بندر سالیانکا در آستاراخان روسیه به بندر ناواشیو عملیاتی شد. با عملیاتی شدن هند و استقرار در بندر چابهار، افزایش ارتباط بازوی INSTC با چابهار می تواند به نفع هند در تلاش برای داشتن مسیرهای ارتباطی متعدد در سراسر منطقه تا اروپا باشد.

اهمیت ایران

به گزارش اتاق فکر «بنیاد ناظر»؛ اهمیت ایران برای هند فراتر از بندر چابهار و ارتباط آن با افغانستان و جمهوری‌های آسیای مرکزی است. ایران به دلیل موقعیت، وسعت، تاریخ و نقشی که در منطقه دارد دارای اهمیت است. این کشور همراه با عراق، از نظر جغرافیایی تقریباً کل سواحل شمالی خلیج فارس را در بر می گیرد، پیوندهای حیاتی با شام، آسیای مرکزی و آسیای جنوبی ایجاد می کند و ذخیره عظیمی از منابع طبیعی است. از منظر ژئوپلیتیک، ایران با تاریخ تمدن، تحولات سیاسی خود در طول قرن ها و قدرت اقتصادی و نظامی خود یک قدرت در منطقه است. توانایی این کشور برای کنترل حرکت کشتی ها در تنگه هرمز پیامدهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی نه تنها برای منطقه بلکه در سطح جهانی دارد، زیرا می تواند تامین انرژی حیاتی را مختل کند.

علیرغم تحریم‌های فلج‌کننده اقتصادی و ادامه جنگ در غزه، تولید نفت خام ایران در ماه می 2024 بیش از 20 درصد در دو سال گذشته افزایش یافت و به 3.4 میلیون بشکه در روز رسید که 3.3 درصد کل نفت جهان است.

ذخایر انرژی ایران (نفت خام و گاز طبیعی) منابع اصلی قدرت اقتصادی ایران هستند. طبق آمار وزارت انرژی ایالات متحده، این کشور دارای سومین ذخایر بزرگ نفت و دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی در جهان است. مجموع ذخایر نفت ایران 209 میلیارد بشکه و 33988 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی برآورد شده است. در پایان سال 2021، ایران 24 درصد از ذخایر نفت غرب آسیا و 12 درصد از ذخایر جهان را در اختیار داشت. علاوه بر این، ایران پنجمین تولیدکننده بزرگ نفت خام در میان سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در سال 2021 و سومین تولیدکننده بزرگ گاز طبیعی در جهان در سال 2020 بود.

علیرغم تحریم‌های فلج‌کننده اقتصادی و ادامه جنگ در غزه، تولید نفت خام ایران در ماه می 2024 بیش از 20 درصد در دو سال گذشته افزایش یافت و به 3.4 میلیون بشکه در روز رسید که 3.3 درصد کل نفت جهان است. میانگین صادرات نفت خام ایران در مارس 2024 به 1.61 میلیون بشکه در روز رسید که بالاترین میزان از ماه می 2023 بود که به 1.68 میلیون بشکه در روز رسید و همچنین بالاترین میزان از سال 2018 بود. صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران قبل از می 2018 به 2.8 میلیون بشکه در روز رسیده بود.

گزینه ها و فرصت های هند و ایران

ایران و هند هر دو نشان داده‌اند که سیاست‌هایشان صرفاً بر اساس منافع ملی آنها اداره می‌شود و درک این اصل می‌تواند راه را برای همکاری‌های بیشتر باز کند. بنابراین صرف نظر از اینکه در ایران چه کسی رئیس جمهور است، مثلاً روحانی و مودی به ترتیب در سال‌های 1395 و 1397 تفاهم‌نامه‌های متعددی را با یکدیگر ملاقات و امضا کردند، شهید رئیسی و مودی نیز در حاشیه مجامع چندجانبه تبادلات پرباری داشتند.

در هر تعامل جدید بین دو کشور، تامین انرژی مهمترین چیز خواهد بود. پیش از می 2019، ایران تقریباً 10 درصد نفت مورد نیاز هند را تامین می کرد. اگر هند واردات از ایران را از سر بگیرد، می تواند سبدی کاملاً جدید از امکانات را برای تامین نیازهای انرژی خود باز کند. ایران که در حال حاضر به چین صادرات دارد، در ازای آن بازار بزرگی به دست خواهد آورد. هند حداقل برای آینده قابل پیش‌بینی برای امنیت انرژی خود به سوخت‌های فسیلی متکی خواهد بود، بنابراین یک مجموعه متنوع به نفع هند است. تاکنون تنها امارات متحده عربی پیشنهاد ذخیره ذخایر استراتژیک نفت در هند را داده است و هند نیز می تواند برای انجام همین کار به ایران نزدیک شود.

خط لوله بلندپروازانه گاز ایران – عمان – هند نیز از سال 1993 مورد بحث قرار گرفت، اما به نتیجه نرسید. اما در 23 می 2022، در جریان سفر رئیس جمهور وقت به عمان، دو کشور برای توسعه دو خط لوله گاز زیر آب و یک میدان نفتی در امتداد مرزهای دریایی خود توافق کردند. اگر این امر محقق شود، گسترش آن به هند خط لوله شکست خورده گاز ایران-پاکستان-هند (IPI) را خنثی می کند و عرضه بی وقفه گاز طبیعی به هند را تسهیل می کند. در حال حاضر، قطر بزرگترین تامین کننده گاز طبیعی به هند است و مقادیر قابل توجهی نیز از ابوظبی، امارات متحده عربی وارد می شود. اگر ایران نیز صادرات را آغاز کند، امنیت انرژی هند را تقویت خواهد کرد.

توسعه کریدور شمال-جنوب هم برای هند و هم برای ایران مزایایی دارد. پیشنهادهایی برای اتصال آن به بندر چابهار وجود دارد، زیرا این بندر به عنوان یک حلقه مهم در مسیر شرقی کریدور INSTC برای تسهیل تردد کالا بین هند و کشورهای آسیای میانه پیش بینی شده است. بندر چابهار با مزیت جغرافیایی خود در خارج از تنگه هرمز، تجارت هند را تا حد زیادی از هرگونه تهدید بسته شدن مسیرهای دریایی به دلیل درگیری ها در منطقه خلیج فارس مصون خواهد داشت. علاوه بر این، یک خط ریلی به طول 700 کیلومتر بین چابهار و زاهدان به سرعت در حال احداث است که بعداً به شبکه ریلی موجود ایران متصل خواهد شد. یک خط ریلی به زاهدان و سپس زرنج در افغانستان کمک های بشردوستانه بدون وقفه را از طریق چابهار به افغانستان ارائه می کند.

همکاری نزدیک نظامی با ایران نیز به هند کمک خواهد کرد. دو کشور در سال 2001 قرارداد همکاری دفاعی امضا کردند اما به دلیل تحریم های ایران نتیجه ای حاصل نشد. از آنجایی که بعید است تحریم ها به این زودی ها برداشته شوند، هند می تواند از خودمختاری استراتژیک خود برای ارتقای این همکاری استفاده کند. در سال‌های اخیر، ایران پلتفرم‌های تسلیحاتی مدرن مانند موشک‌های بالستیک کوتاه و میان‌برد، موشک‌های مافوق صوت و پهپادهای مسلح را توسعه داده است.

توسعه کریدور شمال-جنوب هم برای هند و هم برای ایران مزایایی دارد. پیشنهادهایی برای اتصال آن به بندر چابهار وجود دارد، زیرا این بندر به عنوان یک حلقه مهم در مسیر شرقی کریدور INSTC برای تسهیل تردد کالا بین هند و کشورهای آسیای میانه پیش بینی شده است.

برای مبارزه با گروه های تروریستی فعال در کشورهای همسایه، هند و ایران می توانند رزمایش های مشترک ضد تروریستی برگزار کنند. در حوزه دریایی، بازدید از بنادر مهم ایران و توسعه تأسیسات لجستیکی در خلیج فارس در مجاورت بنادر پاکستان می تواند موفقیت بزرگی در دیپلماسی نظامی برای هند باشد.

علاوه بر این، همکاری نزدیک دریایی با ایران به تضمین عبور ایمن کشتی‌های هندی و همچنین امنیت مسیرهای دریایی در دریای عرب کمک می‌کند. البته ایران در گذشته حتی در زمان درگیری ها به کشتی های هندی اجازه عبور ایمن داده است. ایران همچنین می تواند به هند کمک کند تا دزدان دریایی را در منطقه دور نگه دارد.

نتیجه گیری

هند و ایران با همکاری می توانند به خیلی چیزها برسند. مودی در سومین دوره نخست وزیری خود به دنبال تقویت بیشتر توسعه و همگرایی استراتژیک هند در غرب آسیا است. به همین ترتیب، ایران می‌خواهد با به دست آوردن شرکای قابل اعتماد جدید، دستاوردهای دیپلماتیک خود در سال‌های اخیر را تثبیت کند. همگرایی مجدد بین این دو تمدن باستانی به هر دو کشور امکان دستیابی به اهداف خود را می دهد.