وقتی قلدر شاه شد – ایسنا

به گزارش ایسنا، امروز، یکم آذرماه، نود و هشتمین سالگرد اصلاح چهار ماده متمم قانون اساسی و انتقال سلطنت از احمدشاه قاجار به رضا پهلوی در سال 1304 است.

رضا قولدر

رضاخان در 5 آبان 1302 با فرمان شاه قاجار، آخرین صدراعظم ایران در عهد احمدشاه، صدراعظم شد و همزمان وزارت جنگ را نیز در دست داشت.

رضاخان در آخرین جلسه چهارمین دوره شورای ملی بر سر تصویب قانون دوساله خدمت سربازی با نمایندگان این مجلس درگیر شد که با مخالفت نمایندگان روحانی این مجلس مواجه شد. گفتگوهای رد و بدل شده در این جلسه به حدی رسید که خشم رضا پهلوی را برانگیخت و جناح بندی نمایندگان و حمایت اعضای دو حزب نوگرا و سوسیالیست را عمیق تر کرد.

این حمایت باعث اتحاد رضا پهلوی با یاران جدید به ویژه در افتتاحیه پنجمین دوره مجلس شورای ملی و انتخاب اعضای کابینه وی از میان اعضای این دو حزب شد.

سه ماه بعد، در بهمن 1302، رضاخان با حمایت سیاستمداران انگلیسی و حامیانش در دربار و دربار سلطنتی، با الگوبرداری از جمهوری ضد دینی کمال آتاتورک در ترکیه، موجی از جمهوری خواهی در جامعه ایجاد کرد تا پایه های آن را پی ریزی کند. تصویب ایده وی در چهارمین جلسه شورای ملی جوانان. اما آیت الله مدرس و روشنفکران مذهبی این مجلس با اطلاع از نیت رضا پهلوی آن را افشا کردند و مخالفت با جمهوری رضاخانی شدت گرفت و رضاخان کنار رفت. طرح او در 22 فروردین 1303 به منظور فرو نشاندن اغتشاش و کاهش حساسیت طلاب و بزرگان حوزه های علمیه.

رضاخان که موقعیت خود را در سلطنت آنچنان که می‌خواست محکم نمی‌نگرید، در 19 بهمن 1303 در صدد استعفا از سمت صدراعظم برآمد تا فرماندهی کل قوای ایران را به دست گیرد و در این راستا، در صورت تصویب مجلس شورای ملی، علیرغم مخالفت شدید نمایندگان اقلیت، در 4 بهمن 1303 با کاهش اختیارات سلطنت، آنها را در پوشش صدراعظم افزایش داد.

اقدامات رضا پهلوی برای حذف سلسله قاجار از عرصه سیاسی ایران و تصرف کامل قدرت ادامه یافت. نتیجه اقدامات و لابی او با نمایندگان مجلس شورا در 9 آبان 1304 اثر خود را بر جای گذاشت.

در این تاریخ، جمعی از نمایندگان مجلس پیشنهاد کردند که «با توجه به اینکه نارضایتی از قاجاریه و گلایه‌های این خاندان به حدی رسیده است که کشور را به خطر می‌اندازد و حفظ مصالح عالیه کشور مهم‌ترین و اولین هدف است. وظیفه شورای ملی و بحران کنونی باید هرچه زودتر خاتمه یابد، امضاء کنندگان با دو شرط فوری به شورای ملی پیشنهاد می کنند که تصمیم زیر را اتخاذ کند:

اصل یکم: مجلس شورای ملی به نام سعادت ملت انقراض سلسله قاجار را اعلام می کند و حکومت موقت را در حدود قانون اساسی و قوانین مربوطه کشور به آقا رضاخان پهلوی می سپارد. «تعیین تکلیف دولت قطعی به نظر مجلس موسسان موکول است که باید مواد 36، 37، 38 و 40 متمم قانون اساسی را اصلاح کند.»

وقتی این پیشنهاد در صحن علنی مجلس مطرح شد، به جز سیدحسن تقی زاده، حسین علا، محمد مصدق، آیت الله سید حسن مدرس و حجت الاسلام یحیی دولت آبادی مخالفت کردند و در حین رای گیری صحن علنی مجلس را ترک کردند. بقیه نمایندگان بدون آنها با کوچکترین اعتراضی موافقت کردند.

دلایل مخالفت با سلطنت رضاخان جالب است. آنها معتقد بودند: «این طرح با عجله تهیه شده است و این روش صحیح نیست، این اقدام اساساً خلاف قانون است و مجلس صلاحیت آن را ندارد. رضاخان به عنوان وزیر ارشد توانسته خدمات ارزنده ای به کشور ارائه دهد. و فرمانده کل قوا و حفظ آنها در این سمت ها بسیار مفیدتر است.»

از نمایندگان حاضر در جلسه، 80 نماینده با رای موافق، 30 نماینده با رای ممتنع و پنج نماینده رای مخالف، سلسله قاجار را مستحق ادامه سلطنت و تصویب ماده واحده فوق الذکر دانستند و به این ترتیب رضاخان. دولت. سمت صدراعظم ایجاد شد.

پس از این حکم، رضاخان را مسئول اجرای قانون انتخابات و زمینه سازی برای تأسیس مجلس مؤسسان دانستند. بدین ترتیب در 21 آبان 1304 وزارت کشور رضاخان همزمان دو فرمان صادر کرد. دستور اول برای برگزاری انتخابات مجلس موسسان و دستور دوم به تعلیق رژیم نظامی در زمان انتخابات در سراسر کشور.

آیین نامه مجلس موسسان توسط علی اکبر داور وزیر دادگستری قاجار و از حامیان قدرتمند رضاخان تنظیم شد. او با همکاری دوستانش دو لیست از دوستان و مخالفان رضاخان تهیه کرد و این لیست ها مبنای تایید صلاحیت یا عدم صلاحیت نامزدهای مجلس موسسان شد.

بر اساس اسناد تاریخی، فهرست مخالفان شامل محمدحسین یزدی نادوشنی، آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی، میرزا شهاب کرمانی، شیخ ضیاءالدین کیانوری، آیت الله سید حسن مدرس و چند تن دیگر بود.

زمان انتخابات مجلس موسسان فرا رسیده است. مقامات و منصوبین سردار سپه و مأموران شهربانی در تهران و سایر شهرها و شهرستانها، نامزدهای واجد شرایط انتخابات را که در فهرست حامیان رضاخان بودند، شناسایی کردند. این لیست همان لیستی بود که توسط داور و هم تیمی هایش تهیه شده بود.

شهربانی در تهران و سران قشون در شهرستان ها تعیین شدند تا نامزدهای شرکت کننده در انتخابات را با افراد مورد نظر رضاخان مطابقت دهند. حضور مستقیم رضا پهلوی در این انتخابات مانع از حضور آیت الله سید حسن مدرس، آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی، دکتر محمد مصدق، میرزا شهاب کرمانی، شیخ ضیاءالدین کیانوری، محمدحسین یزدی نادوشنی، مشیرالدوله، موتمن الملک، موتمن الملک، شد. و چندین نفر دیگر برای اجرا

در سایر ایالت ها و ولایات کشور نیز وضعیت مشابهی حاکم بود و مردم مورد نظر رضاخان انتخاب شدند.

مونتاژ انتخابی

مجلس موسسان روز یکشنبه ۲۴ دی ۱۳۰۴ با سخنرانی رضا پهلوی آغاز شد. اولین جلسه مجلس با رای گیری برای تعیین هیات رئیسه این مجلس و انتخاب اعضای شش قوه به تصویب رسید. هیئت رئیسه این مجلس شامل میرزا صادق خان ملقب به صدراعظم به عنوان رئیس، مرتضی بیات دادگر به عنوان نایب رئیس، میرزا شهاب شیروانی شاهرودی صدر التجار به عنوان منشی و کی خسرو شاهرخ ملقب به ارباب کی بود. خسرو به عنوان مدیر انتخاب شد.

پس از آن «کمیسیون مطالعاتی» تشکیل شد و اصول 36 تا 38 و اصل 40 متمم قانون اساسی مورد بررسی قرار گرفت و نتایج تصمیمات این کمیسیون در دستور کار نمایندگان در جلسه چهارم مجلس قرار گرفت. در 30 دی 1304 برگزار شد. به جز برخی اصلاحات و تغییرات در برخی از کلمات، تصویب شد.

روز بعد مجلس مؤسسان چهار اصل پیشنهادی را تصویب و جایگزین اصول قبلی کرد.

حسین مکی، معاصر رضا پهلوی و نویسنده کتاب 20 سال تاریخ، به تشریح وقایع رخ داده در این جلسه مجلس موسسان پرداخت و در کتاب خود نوشت: «پس از تصویب ماده واحده سرنگونی قاجارها. و قبل از تأسیس مجلس مؤسسان، رضاخان و هوادارانش توافق کردند که پادشاهی بعد از رضاخان که مستثنی از سلطنت مادام العمر خواهد بود، به صورت گزینشی و بر اساس انتخابات شورای ملی انتخاب شود، اما پس از تأسیس مجلس موسسان، رضاخان تصمیم گرفت در قانون جدید سلطنت را به ارث ببرد و از توافق قبلی خود صرف نظر کرد.

اصول تغییر کرده است.

بر اساس مصوبه شورای ملی، اصل سی و ششم سلطنت مشروطه ایران از سوی ملت از طریق مجلس مؤسسان به اعلیحضرت شاهنشاه رضا شاه پهلوی تفویض شد و نسل به نسل در فرزندان ذکور ایشان تثبیت شد.

بر اساس اصل 37، با پسر بزرگ شاه که مادرش ایرانی الاصل است، پیمان می شود. در صورتی که شاه پسر نداشته باشد، تعیین ولیعهد به پیشنهاد شاه و تصویب مجلس شورای ملی انجام می شود، مشروط بر اینکه ولیعهد از خاندان قاجار نباشد و در صورتی که شاه باشد. فرزند ذکور به دنیا بیاید، حق ولایت به عهده او خواهد بود.

بر اساس ماده 38، ولیعهد در زمان انتقال سلطنت، در صورتی که حداقل 20 سال شمسی داشته باشد، شخصاً می تواند سلطنت را به عهده بگیرد. اگر به این سن نرسیده باشد نایب السلطنه که از خاندان قاجار نیست توسط مجلس شورای ملی انتخاب می شود.

ماده 40 نیز سوگند نایب السلطنه را شرط تصدی امور محوله دانسته است.

تغییر دوم و سوم.

پس از تغییر اصول 36 به 38 و اصل 40 متمم قانون اساسی که منجر به تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی شد، تا سال 1328 و در زمان انتقال قدرت از رضا به پهلوی، تغییر دیگری در این قانون ایجاد نشد. محمدرضا که بار دیگر مجلس مؤسسان تشکیل شد و برای افزایش اختیارات شاه مواد متعددی به قانون اساسی اضافه کرد. از جمله تشکیل مجلس سنا و انتخاب نمایندگان آن به محمدرضا شاه سپرده شد.

مجلس موسسان مجدداً در سال 1346 تشکیل شد تا قانون اساسی و اصل مربوط به شرایط ولایت سلطنت در سومین متمم قانون اضافه شود.

وقتی قلدر پادشاه شد

رضاشاه پهلوی در طول 16 سال سلطنت خود، دولت مدرن را در ایران تأسیس کرد و پایه توسعه اقتصادی را بدون اهمیت دادن به عدالت اجتماعی پی ریزی کرد. او گفت که در عوض، او آزادی های مردم را که در جریان انقلاب مشروطه به دست آمده بود، گرفت. او منتقدان خود را تحمل نکرد و بسیاری از منتقدان و مخالفان خود را از همه اردوگاه ها حذف کرد.

او قرارداد نفت دارسی را که در سال 1287 در زمان سلطنت مظفرالدین شاه امضا شد، سوزاند، اما پس از شکایت دولت انگلیس، قرارداد 1933 را با امتیازات بیشتر و طولانی‌مدت امضا و اجرا کرد.

او زمین های بسیاری را در سراسر ایران به ویژه شمال ایران به طرق مختلف به دست آورد. در اواخر سلطنت او حدود 7000 روستا به نام او دربار یا سلسله پهلوی ثبت شد.

آبنما:

حسین مکی، داستان 20 ساله

یوسفی نیا، اسناد اولین مجمع مؤسسان و انقراض قاجاریه، ۴۸.

مسعودی، درآمدی بر تاریخ مجالس قانونگذاری در ایران: اولین مجلس مؤسسان

انتهای پیام