وضعیت اسلام سیاسی در شمال آفریقا/ جنبش های جهادی چگونه کم رنگ شد؟

به گزارش خبرآنلاین، مرکز ویلسون وی در تحلیلی با عنوان «تونس و انحطاط اسلام سیاسی» نوشت:

رنسانس

تنش بین رقبا در سال 2013 افزایش یافت، زمانی که القاعده در مغرب النهضه را محکوم کرد. این سازمان هشدار داد: فریب مردمی را نخورید که با آراستن دموکراسی، آن را دعوت می کنند و لباس مذهبی به آن می دهند. آنها از چالش های اقتصادی دولت از جمله بیکاری برای جلب همدردی عمومی استفاده کردند. با افزایش کشتار و بمب گذاری جهادی ها در سال 2013، معترضان النهضه را به ناتوانی در مهار ستیزه جویان متهم کردند. النهضه در انتخابات 2014 20 کرسی و در انتخابات 2019 17 کرسی از دست داد. در سال 2021، النهضه توسط رئیس جمهور قیس سعید، که حزب را منحل کرد و دستور دستگیری غنوشی و دیگر رهبران حزب را صادر کرد، از سیاست خارج شد.

حماسه النهضه تصویری از تنش‌های بین جنبش‌های اسلام‌گرا و احزاب سیاسی سکولار در شمال آفریقا و خاورمیانه است. با تکامل جنبش، حتی سعی کرد هویت رسمی اسلامی خود را از بین ببرد. راشد غنوشی، رهبر النهضه، در کنگره این حزب در سال 2016 گفت: ما دموکرات های مسلمانی هستیم که دیگر ادعای اسلام سیاسی نداریم. از لحاظ تاریخی، النهضه به احزاب سکولار امتیازاتی داده بود. اما سخنرانی غنوشی باعث ایجاد تردید در میان رقبای سیاسی و ناظران خارجی شد. اختلافات بین نیروهای اسلام گرا و سکولار در تونس زمانی عمیق تر شد که قیس سعید با صدور فرمانی نخست وزیر و قضات جدید را منصوب کرد و سپس قانون اساسی جدیدی را ارائه کرد.

گروه های شبه نظامی

جهادگرایی پس از قیام سال 2011 که دولت مستبد رئیس جمهور بن علی را سرنگون کرد، افزایش یافت. اسلام گرایان از زندان آزاد شدند و اجازه دادند آشکارا تبلیغ کنند. انصار الشریعه در آوریل 2011، تنها سه ماه پس از قیام اعراب تأسیس شد. این گروه از ناامیدی عمومی به دلیل شرایط بد اقتصادی استفاده کرد و خدمات عمومی از جمله نظافت خیابان ها را برای جذب پیروان ارائه کرد.

کتائب عقبه بن نافی، یک جنبش جهادی وابسته به القاعده در مغرب اسلامی، در اواخر سال 2012 تشکیل شد. این جنبش با توسل به جوامع فقیر در امتداد مرز تونس با الجزایر، حمایت مردمی را به دست آورد. این گروه از سال 2013 حملات خود را علیه نیروهای امنیتی تونس آغاز کرد و در سال 2014 یکی از شاخه های عقبه بن نافی با داعش اعلام بیعت کرد. این گروه نام خلافت تونس را برگزید و همچنین از حمایت جوامع به حاشیه رانده شده در شمال غربی تونس برخوردار شد. این گروه برای ارعاب نیروهای امنیتی و غیرنظامیان را ربوده و به قتل رساندند. در سال 2018، کمپین ضد تروریسم تونس، عملیات جند الخلافه را محدود کرد.

کتائب عقبه بن نافی و جند الخلافه برای کسب قدرت و نفوذ با هم رقابت کردند، حتی زمانی که به طور پراکنده به غیرنظامیان و نیروهای امنیتی حمله کردند. در سال 2015، یک مرد مسلح ظاهراً با الهام از ایدئولوژی جهادی به یک آبگرم تیراندازی کرد و 38 غیرنظامی را که عمدتاً توریست بودند، در سوسه کشت. قنوشی در نشست خبری پس از این حمله گفت: تروریست ها به دولت، انقلاب و مبانی اسلامی حمله کرده اند اما ما آنها را شکست خواهیم داد.

دولت ائتلافی تونس، از جمله النهضه، یک کمپین ضد تروریسم را در شمال غرب به راه انداخت و امنیت مرزها را بهبود بخشید. با حمایت مالی ایالات متحده، برنامه ضد تروریستی آن توانست حملات را کاهش دهد. در سال 2017، افراط گرایان 47 حمله انجام دادند. در سال 2022 آنها فقط چهار عملیات را مدیریت کردند. اما این کشور شمال آفریقا جهادگرایی را به طور کامل ریشه کن نکرده است.

انصار الشریعه در سال 2011 توسط سیف الله بن حسین، یک شبه نظامی تونسی که بنا بر گزارش ها با اسامه بن لادن در افغانستان کار می کرد، تأسیس شد. وی بعداً در ترکیه دستگیر و به تونس تحویل داده شد و به 43 سال زندان محکوم شد. بن حسین پس از قیام اعراب در سال 2011 عفو و آزاد شد.

انصار الشریعه از ایدئولوژی جهادی سلفی رادیکال حمایت می کرد و به دنبال تحمیل قوانین شریعت در تونس بود. انصار الشریعه برای رسیدن به هدف خود خدمات اجتماعی، تبلیغات مذهبی و خشونت را در هم آمیخت و رقیب ایدئولوژیک جنبش النهضه بود.

انصار الشریعه روابط تاریخی با القاعده داشت. بین سال‌های 2011 تا 2015، این گروه حملات پراکنده – از جمله بمب‌گذاری‌های انتحاری – را علیه نیروهای امنیتی تونس انجام داد. در سال 2012، او اعتراضی را به دلیل یک ویدئوی جنجالی درباره پیامبر اسلام ترتیب داد که در آن تونسی ها به سفارت آمریکا یورش بردند. فعالیت این گروه در سال 2015 پس از کشته شدن بنیانگذار آن در یک حمله هوایی کاهش یافت.

311311