هویت ایرانیان زیر قلم نقاشان; از فرشچیان تا سپهری و دیگران

حسین قره: تاریخ نگارگری یا نگارگری یا به قول بهرام بیضایی «مانیوور» سابقه ای طولانی دارد، هم دوره هایی که قلم زنی و نقاشی حرام بوده و هم حرام. آن دوره هایی که وارد دنیای تخیل خلاق ایرانی شد و شاعران به روایت آثارشان پرداختند چطور؟ خیام خالق را تابلویی جاودانه و جاودانه دانست و از او سؤالی اساسی کرد: «هرچند رنگ و عطر برایم زیباست/ چون لاله ها بلندند و سرو بلند/ معلوم نبود نقاش جاودانه در چیست؟ سطل زباله”.

خاکی تر از خیام، ترانه سعدی: «نگاه کن نقاش چین، یا اینگونه صورتت را عوض کن، یا از نقاش توبه کن». و در غزلی دیگر درباره خصوصیات نقاش و دوستش می گوید: «نقاشی که صورتش را می بیند / تصاویر را گم می کند». در شعر فارسی ابیات زیادی درباره نقاش، نقاش، نقاش و نقاش وجود دارد که اگر همه این ابیات را کنار هم بگذاری، نحوه تجسم نقاشی و کار نقاش را در دوره های مختلف تجسم می کنی.

در طول این تاریخ، هنرمندان و نقاشان ایرانی در هر جا که پرده و دیوار بزرگ به آنها اجازه ظهور می داد، خود و آثارشان را در آن ابعاد جلوه دادند، مانند کاخ چهلستون و… و اگر چنین فرصتی در کتاب ها نبود. ، شاهنامه ها و گلستان ها و… ادامه دادند و حیات یافتند.

در دوران قاجار و پس از جنگ‌های ایران و روس و شکست‌های مکرر تا زمان مرگ عباس میرزا و سلطنت ناصرالدین شاه، التهاب فرهنگی و درگیری با غرب در همه عرصه‌ها افزایش یافته بود. روزنامه نگاران مقالات تند می نوشتند و نقاشان همایونی دربخانه مسیر و سنت دیگری را دنبال می کردند. کمال الملک از نقاشی شاهزادگان با ستاره های جعلی بر سینه دست کشید و متاثر از سبک نقاشان فرانسوی از جمله رامبراند به دنبال خلق و ثبت لحظاتی از مردم کوچه و بازار و شاگردانش از جمله استاد اسماعیل آشتیانی بود. نیز به راه خود ادامه داد.

با ورود به قرن جدید و سلطنت سردار سپه و تاجگذاری او به کوشش تیمورتاش، حال و هوای نقاشان و نگارگران ایرانی دگرگون شد. کسانی که در این سال ها قبل از اوج گیری جنگ جهانی دوم و سرنگونی سلطنت رضاشاه به دنیا آمده بودند، راه و رسم دیگری برای نقاشی پیدا کرده بودند. آنها تحت تأثیر نقاشان معروف غربی که از نقاشی های شرقی شگفت زده شده بودند، سر خود را در جیب خود فرو کردند و جواهراتی یافتند.

فرشچیان; غنای سنت تصویری

محمود فرشچیان انگار جان تاج و تخت و فرش ایران را یافته و شاعران و عارفان میگسار را در کنار هم بر روی منحنی های «توپ و چوگان» به تصویر کشیده است. او ادامه نقاشی ایرانی را از تزیین حرم نیاکان تا روایت عاشورا خلق کرد. اهل فرنگ به این هنر مینیاتور آن را (مینیاتور) یا هنر کوچک یا نقاشی کوچک می نامیدند و آن را بزرگ می کرد و در جای خود قرار می داد. بدون شک فرشچیان (کلماتی چون استاد و… برای این هنرمندان کم است و نامش افتخارآمیزتر از این است) سنت را ادامه داد و به عنوان خوشنویس بر ثروت میراث افزود، نوآوری های او از آنچه قبلا داشتیم مستثنی بود.

خط کشی؛ لذت بردن از خوشنویسی و نقاشی.

در میان نقاشان در همان حرکت فکری که می خواستند چیزی از درون خود بیابند و بازنمایی کنند، عده ای خوشنویسی ایرانی را با نقاشی تلفیق کردند و شکوفایی آن نقاشی به نچیت الخط (ترکیب خط و نقاشی) تبدیل شد. هنري كه هدف و كمال عجيبي يافت و كاملاً ايراني و كاملاً جهاني بود، انسان امروزي ايراني مي‌توانست بين «حروف» منفرد نستعليق، توامان، توگرا و مسلسل و… تمايز قائل شود. طاق ها و نقاط به خوبی حکاکی شده خود را پیدا خواهند کرد.

این جنبش پیروان زیادی داشت و تبریزی و پیلارام، افجه‌هایی، زنده رودی، مافی و احصایی از احیاگران این ساختار ایرانی بودند.

کویرهای ایران با گنبدهای فیروزه ای

در میان دیگر نقاشان کسانی بودند که از بوی خاک کویرهای ایران با نگین های گنبدهای فیروزه ای سرمست شدند و خود را با طراحی و نقاشی پر کردند. هنرمندانی که طاق‌های معماری ایران از دوره ساسانی تا دوره اسلامی را که هندسه آن از مقرنس‌هایی با گل‌های هشت و چهار گلبرگ، چتر و گوشواره ساخته شده بود، دیده‌اند و سعی کرده‌اند روح خود را بر روی بوم بازسازی کنند. . ; ماهرترین آنها کلانتری، ترقی جاه و دیگران بودند. منیره فرمانفرمایان در این مقوله با آینه های خود هندسه را به زیبایی و هنر آورد.

در میان مدرن‌هایی که به گذشته برنگشتند و سعی کردند مدرنیته ناب را بازنمایی کنند، یکی هانیبال خاص بود، نقاش چپ‌گرا که آثارش خالی از رگه‌های سیاست نبود و در این حراج اثر او نیما شاعر مدرنیست را به تصویر می‌کشد. یوشیج در میان تاریکی و زندگی. . در همین گروه که اندیشه هنری را در ذیل رویدادهای جهانی و جهانی شدن دید و می بیند، آیدین آغداشلو است که با اثری از کلاسیک های غربی تصویری مدرن و پست مدرن را بازآفرینی می کند. اگرچه تصویری اسطوره ای از بنیانگذار جمهوری اسلامی آیت الله اعظمی خمینی با ذوالفقار علی بن ابی طالب در شناسنامه اش دارد.

در بنارس در انتهای هر خیابان یک نور ابدی وجود داشت.

در میان این همه بازگشت به خود، بازگشت دو فرد انتزاعی بود. یکی از آنها سهراب سپهری است. معلوم نیست چرا آثار او امروز به این قیمت ها می رسد. درختانش که شاخه های سبز و ریشه های زخمی آن معلوم نیست توجه همگان را به خود جلب کرده است. این تکه زندگی دارای درختی اصلی در عرفان شرقی است که از بودا به عطار می رود و نشانه ای دارد. اگر سایه درخت برای همه مهم است یا ریشه برای برخی، سهراب نماینده آن تنه محقری است که بار همه را به دوش می کشد. نقاشی های سهراب خاص ایرانی است و بازتاب کویرها و باغ های شهرش کاشان است. آن که در عرفان شرقی غوطه ور است و در اشعارش چراغی جاودانه در انتهای هر خیابان بنارس می بیند و اینک رواقیون در حوض آب تنی می کنند، برای حضور مطلق هستی و هستی راهی جز بالا رفتن از قطارهای مختلف نمی بیند. و در موقعیت ها و مقامات به جایی می رسی که صدای پاهای آب را می شنوی و با کوبیدن شیشه ها ورم می کنند.

رد حکمت نور در سبزه و طلای جعفر روحبخش

هنرمند دیگری که در انتزاع ایرانی غوطه ور است جعفر روحبخش با رنگ های کاملا ایرانی، از تمام آبی و فیروزه ای، با کبوترهای عشق نشسته و حاضر در پنجره زندگی است. روحبخش نور را به عنوان عنصر اصلی هنر و فرهنگ ایرانی در آثار خود منعکس می کند. نور و خورشید که مهر نمازگزاران است که حافظ از آن می گوید:

از دوستانت راه مهر یاد گرفتی.

سحر که صبا شعار سیاه را شکست

یا جایی که گفت:

گفتم رسم وفا را از مهرورزان بیاموز.

می گویند این شغل در بین افراد خوب کمتر دیده می شود.

با وجود اینکه آثاری از هنرمندان دیگر در این حراج حضور دارند، اما فرصت پرداختی برای تمامی آثار ارائه شده امکان پذیر نیست.

در این حراج یکی از آثار سپهری بین 20 تا 22 میلیارد تومان، یکی از آثار فرشچیان بین 7 تا 8 میلیارد تومان و سایر آثار 200 تا 6 هزار میلیون تومان قیمت داشتند. هیچ کدام به کیفیت کارها ربطی ندارد یا خیلی کم است و دلایل قیمت گذاری زیاد است و بازار در این امر تاثیرگذار است.

۵۷۵۷