گروه اندیشه: نشست مؤسسه فرهنگی میرداماد با حضور علاقه مندان به حوزه اندیشه با موضوع «با مرگ زندگی و شجاع بودن» در گرگان برگزار شد. در این جلسه موضوع مرگ، ارزش زندگی و اینکه چقدر زندگی را با احتمال مرگ می توان ارزشمند دانست، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
به گزارش خبرگزاری اخبار آنلایندر این دیدار دکتر امیرعباسعلی زمانی از اعضای هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به ویژگی مهم زندگی یعنی «شکننده بودن» گفت: زندگی شکننده است به این معنا که زیستن با حضور مرگ همراه است». مارتین هایدگر فیلسوف بزرگ آلمانی می گوید مرگ سه ویژگی دارد و این سه ویژگی باعث شده است که مرگ در زندگی ما ابعاد برجسته ای پیدا کند: 1- مرگ قطعاً مرگ من است. 2- مرگ اجتناب ناپذیر است. به عبارت دیگر، درد غیر قابل درمان است. هیچ راه فراری نیست. 3- مرگ در هر زمانی ممکن است بیاید.
حرکت به سمت پایان اجتناب ناپذیر
علی زمانی با اشاره به اینکه از جمله سه نکته فوق به سومین آن یعنی احتمال مردن در هر لحظه می پردازد، اظهار داشت: از این منظر باید هر روز را به گونه ای آغاز کنیم که آخرین روز ما باشد. ” این آموزش که امروز آخرین روز من است یا امروز اولین روز زندگی من است، چقدر می تواند به ما کمک کند، من خودم به شکل گیری معنوی نیاز دارم.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: بنابراین خواه ناخواه از همان ابتدای تولد با مرگ زندگی می کنیم، موضوع این است که با تولد، امید به زندگی ما کاهش می یابد، هر چند می گوییم فلانی. زندگی طولانی‌تری دارد، هر چه انسان‌ها عمر طولانی‌تری داشته باشند، عمرشان کوتاه‌تر می‌شود.
مرگ یعنی پایان دادن یا پیوستن به ابدیت.
علی زمانی در ادامه با اشاره به اینکه “مرگ را در دو تصویر می بینیم”، گفت: اول مرگی است که به ابدیت منتهی می شود، دوم مرگی است که به معنای پایان است، سعی می کنم بدون صحبت درباره آن بحث کنم. ابدیت، هر چند من خودم به ابدیت اعتقاد دارم، اما مطمئنم که اگر کسی به ابدیت اعتقاد ندارد، اما در عین حال یک فیلسوف آزاد است، این بحث برای او مهم است، چطور او می‌خواهد یک جرعه از آن را بنوشد: «مخصوصاً در زمینه زیست‌شناسی، این بحث وجود دارد که جاندارانی مثل من و شما به مرحله زندگی برسیم.
دکتر امیرعباسعلی زمانی
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ادامه به ذکر خاطره ای از مرحوم داریوش شایگان پرداخت و گفت: مرحوم داریوش شایگان از 70 سالگی می گفت هر صبح که از خواب بیدار می شوم احساس می کنم که یک تغییر رخ داده است “و این اتفاق افتاد که من هنوز زنده هستم.”
مفهوم شکنندگی زندگی.
علی زمانی در ادامه به مفهوم شکنندگی پرداخت و گفت: شکننده یعنی چه؟ یعنی در زمان حیات، مرگ هست، قرآن هم به پیامبر می گوید تو می میری و آنها می میرند (حتما می میری و آنها هم می میرند) و تمام جان طعم مرگ را می چشد. (هر نفسی طعم مرگ را می چشد) از این جا لحظه و ساعت مرگ مشخص می شود. بنابراین کلمه «ساعت» در قرآن به این موضوع اشاره دارد. درست است که زمان نزدیک شدن مردم فرا خواهد رسید. اما خیلی نزدیک است، حضور دارد».
وی افزود: مردان بزرگ کسانی هستند که واقعیت زندگی خود را آنطور که هست درک می کنند، اگر تصور من از قدرت بدنی و … در کل اشتباه باشد، دچار سوءتفاهم می شوم، اما اگر در این مورد واقع بین باشم، خواهم گفت. بر اساس آن عمل کنید.” متفاوت است. یکی از چیزهایی که باید در مورد آن واقع بین باشیم این است که شانس زندگی ما بسیار اندک است. اگر قبل از همه گیری کرونا در مورد این محدودیت و شکنندگی به شما گفته بودم، می گفتید که با فناوری، علم و مهارت های جدید توانسته است به توسعه و صلح دست یابد، اما واقعیت ویروس کرونا به بشریت نشان داده است که با وجود این همه پیشرفت، سایه تهدید از سر بشریت برداشته نشده است.
چنین شیخی گدا شد.
«عشق به لاابالی اتقوا آمد»
رسیدن به آرامش در گودال اضطراب
این استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه «همه دیده‌اند که زندگی انسان در برابر یک ویروس چقدر شکننده است»، گفت: بنابراین زندگی در برابر چنین اضطراب‌های وحشتناکی نیازمند نوعی معنا و آرامش ناشی از آن است. . معنا به لنگر، پایگاه، نوعی سکون یا ساحل نیاز دارد. بنابراین سؤال این است: چگونه می توانم به معنا، آرامش و خوشبختی برسم؟ آیا واقعاً می توان بر شکنندگی غلبه کرد یا با آن زندگی معناداری داشت؟
علی زمانی در پاسخ به این سوال که چگونه می توان بر شکنندگی غلبه کرد، دو دیدگاه را مطرح کرد و گفت: 1- یکی می گوید چون زندگی شکننده است، زندگی معنادار ممکن نیست، 2- برخی دیگر می گویند زندگی شکننده نیست. زیرا با وصل شدن به سرچشمه و آب حیاتی که در ادبیات عرفانی و حماسی به چشم می خورد، می توان به سرچشمه جاودانگی دست یافت و از شکنندگی نجات یافت، و از این رو، ذات و ذات ما همیشگی و ماندگار است ناپدید نمی شود
علی زمانی در ادامه به تشریح این دو دیدگاه پرداخت و دیدگاه سوم خود را ارائه کرد و گفت: دیدگاهی که امروز مطرح می کنم، دیدگاه مولانا است که با پذیرش اضطراب و شکنندگی و زوال به دنبال آرامش است. مولانا می گوید:
چرخ جای عزت بود زمین جای خسران
وقتی به جانان رسیدم صندلی دو خطر را ترک می کنم.
بعد بگو:
ثانیه تند، ثانیه تند تا به دوچرخه سواران برسیم.
بد نیست، بد نیست به جانان برسیم.
چون از آسمان افتادم، لرزیدم
با رسیدن به پایان، ایمن و تزلزل ناپذیر بمان
چه کسی می تواند اضطراب یک موقعیت وجودی را به زیبایی مولانا توضیح دهد؟ بعد بگو:
چون از آسمان افتادم لرزیدم
با رسیدن به پایان، ایمن و تزلزل ناپذیر بمان
و زیباتر
چرخ جای عزت بود زمین جای خسران
وقتی به جانان رسیدم صندلی دو خطر را ترک می کنم.
صلح با معجزه زندگی در زمان حال همان چیزی است که جوامع مدرن فاقد آن هستند
علی زمانی در ادامه از دیدگاهی که در برابر اضطراب مرگ به فراموشی پناه می برد و در مقابل آن معجزه عرفان ایرانی دفاع می کند، می گوید: «برخی برای رهایی از اضطراب مرگ، می گویند حق است از مرگ غفلت کنیم و بگذاریم. فراموش کردن همین است هنر جدید بشری که می خواهد هر چه زودتر از این ورطه با شبهه و سهل انگاری بیرون بیاید معجزه زندگی در زمان حال را می توان در آثار غربی یافت.
صوفی “موقت” باشد دوست من
هیچ راهی برای گفتن فردا وجود ندارد
به گفته این استاد دانشگاه تهران «بنابراین در زمان حال است». و اگر کسی الان نتواند آن را بفهمد، حتی اگر الان داشته باشد بی فایده خواهد بود. ویتگنشتاین تعبیری دارد که می گوید اگر معنایی در «آن» نباشد، بی نهایت زمان، با بی نهایت بودن «آن»، بی نهایت صفر می شود و از این رو مفهوم شکنندگی که بسیار خطرناک و نامطلوب است. در ظاهر به یک مفهوم زیبا می رسیم: همه چیز در زمان حال است و چون محدود است و لحظه ملاقات نزدیک است، پس زیبا هم است. اگر این منظره بی نهایت باشد به گونه ای که بی نهایت تکرار شود، پدیده ای بی معنا و مضحک پدیدار می شود.
و افزود: سرمایه ای که داریم بیشتر از مرگ تولد است. مبلغی که اکنون (در گذشته) خرج می کنیم؛ موجودی حساب و آنچه بعدا خواهیم داشت مهم است. عاقل در گذشته نمی ماند، آینده هنوز نرسیده است و ممکن است نرسیم و اینکه قطعا نمی رسد بیماری ناامیدی است. شانس اول ما الان و شانس دوم فردا است. آینده یک فضای سایه روشن است و اکنون آینده را تعیین می کند. زمان عشق، ملاقات و دعا اکنون است. شکنندگی می تواند ما را بیدار کند. عاشق زمانی پیروز می شود که به عشق خود برسد. مثل حضرت علی (ع) که به قول محمود عقاد در 80 جنگ شرکت کرد ولی در محراب می گوید «فضط و رب الکعبه» چون به عشق خود وفادار بود.
علی زمانی افزود: برخی می گویند زندگی به دلیل کوتاهی بی معناست و با کوتاهی زندگی مخالفت می کنند و می گویند این زندگی به دلیل کوتاهی آن تلخ و بی معنی است. مشکل ما زمان نیست، اما سوال اینجاست که می خواهیم با این زمان چه کنیم؟ زندگی ما، طلوع و غروب خورشید، لحظاتی مانند جواهری است که داریم، معنایش به آن ارزش می دهد. لحظه حال، لحظه حضور است. مهمترین اثر هنری زندگی خود ماست. “زندگی با مرگ و مردن می تواند معلم باشد.”
بیشتر بخوانید:
216216
