جالب ترین چیز رضایت اهالی این شهرک است زیرا یک خانواده پرجمعیت فقط در یک اتاق دو متری زندگی می کنند و آشپزخانه و اتاق خواب مجزا ندارند.
جای تعجب است که داستان افسانه ای گالیور از اعماق تاریخ در یکی از شرقی ترین استان های ایران روایت شده است.
ماخونیک شهری با زیباترین عجایب دنیا در اطراف شهر سربیشه قرار دارد و به دلیل قد کوتاه ساکنانش به لی لی پوت معروف است، هرچند این شهر کوچک تنها به قد مردمانش معروف نیست. ، بلکه به دلایل دیگر.
منطقه ماخونیک از 12 روستا تشکیل شده است که روستای ماخونیک قدیمی ترین آنهاست که شامل ماخونیک، کفاز، چپانسر، توتک، صفالبند، سولبست، لاجونگ (سفلی و بالا)، کلاته بلوچ، دامداماه و مشنو، خرستو و جالارو می باشد.
در برخی اسناد باستانی که تاریخ نگارش آن به 300 سال پیش می رسد، نام روستای مداخنیک ذکر شده است که از دو قسمت «مد» و «خانیک» تشکیل شده است. ماد در زبان پهلوی و فارسی باستان به ماه به معنای شهر و کشور تبدیل شد و شهر ماخونیک نامیده شد. در مورد این روستا سابقه تاریخی مکتوب وجود ندارد و تنها «سرهنگ چارلز ادوارد دبیت» در سفرنامه خراسان و سیستان در دوره ناصرالدین شاه به توصیف منطقه ماخونیک پرداخته است.
آداب و رسوم مردم ماخونیک دست نخورده باقی مانده است.
آداب و رسوم روستاییان از نحوه قضاوت گرفته تا شیوه کشاورزی، از تقسیم ارث تا بازی، همه از گذشته های دور سرچشمه می گیرد و بیشتر آنها دست نخورده باقی مانده است.
مردم ماخونیک تا 50 سال پیش چای نمی نوشیدند، شکار نمی کردند، اصلاً گوشت نمی خوردند و هنوز هم سیگار نمی کشیدند. هیچ وقت نمی گذارند بچه ها جلوی صفحه تلویزیون بنشینند و طلسم شوند.
ماخونیک روستایی است که توسط کوههای بدون علف در منطقهای دورافتاده احاطه شده است که میتوان قرنها در آن نادیده زندگی کرد و از دید ناپدید شد.
این روستا در گذشته راه دسترسی نداشت و در سالهای اخیر قسمتی از کوه برای احداث جاده برای روستا تقسیم شده است و مهمترین ویژگی روستای ماخونیک بافت قدیمی روستا است که در خانه های خشتی محقری بدون ایوان یا ایوان وجود دارد. پنجره ها و سرستون ها نیز ساخته شده و برخی از ساکنان این شهرک پس از گذشت سال ها همچنان در این خانه ها زندگی می کنند.
زندگی در چارچوب آداب و رسوم باستانی
در روستای ماخونیک نه تنها نحوه زندگی و محل سکونت ساده و ابتدایی است، بلکه خانه های روستاییان شکل هندسی خاصی ندارد و تمام امکانات رفاهی زندگی در یک اتاق قرار گرفته است.
روستای ماخونیک قبلاً به عنوان منطقه کوتوله ها یاد می شد زیرا ساکنان آن کوتاه قد هستند و ارتفاع آنها به ندرت از 1.40 متر بیشتر می شود.
یکی از اصلی ترین ویژگی های فرهنگی روستای ماخونیک مسکن است که در نوع خود جالب و قابل توجه است.
بافت مسکونی روستا در دامنه تپه است و خانه ها به صورت فشرده با یکدیگر ساخته شده اند و در گودی زمین، کف خانه تقریباً یک متر از سطح زمین پایین تر است و دارای در چوبی کوتاه است. برای ورود به خانه باید به سختی خزیده و وارد شد، اغلب یک یا دو پله به کف خانه متصل است.
هر خانه دارای فضاهایی مانند کندیک (مخزن انبار گندم و جو)، کارشک (اجاق سفالی برای پخت و پز)، طاق و طاقچه است.
باید دانست که مصالح اصلی به کار رفته در منازل شهرک سنگ، چوب و هیزم است. ظاهراً چون آب و هوای آن منطقه سرد است، مردم خانه های کوچک و کم ارتفاعی می سازند تا راحت تر خود را گرم کنند.
آنچه در روستای ماخونیک در خراسان جنوبی بیش از هر چیز توجه گردشگران را به خود جلب می کند و آنها را شگفت زده می کند، سبک معماری خانه های این روستا است، زیرا خانه های ماخونیک بسیار کوچک هستند و هر کدام اتاقی 10 یا 12 متری دارند. . که با سنگ پوشانده شده است. و کف آن ساخته شده و سقف آن با برگ درختان پوشیده شده است و این خانه ها غالباً هیچ روزنه ای به بیرون ندارند مگر در ورودی کوتاه.
فاصله خانه ها در روستای ماخونیک بسیار کم است و برخی از آنها به صورت طبقه و پله ساخته شده اند که به نظر می رسد برای حفظ امنیت مردم منطقه محبوبیت داشته باشد. سبک معماری کمبود امکانات و مصالح ساختمانی است. با این روش علاوه بر ایجاد امنیت، از ترکیب گرما و سرما در زمستان و تابستان جلوگیری شده است.
عناب تنها درختی است که در ماخونیک کشت می شود
در روستای ماخونیک به جز عناب درخت دیگری نمی روید و در گذشته باغ های کوچک و بزرگی در اطراف روستا ایجاد شده است که در آن محصولاتی مانند گندم، جو، علوفه، چغندر و شلغم نیز کاشته می شد. خواهد بود
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی در رابطه با ویژگی های این روستا گفت: اسناد تاریخی این منطقه نشان می دهد که قدمت روستای ماخونیک بیش از 300 سال است و آنچه مردم این روستا دارند. لب هایش در خاطراتش از پادشاهان عصر صفوی. آنها هم یاد می گیرند.
حسن رمضانی با بیان اینکه اولین دبستان روستای ماخونیک در سال 66 راه اندازی شد، افزود: تا آن زمان هیچ یک از ماخونیک ها برای تحصیل به روستاهای دیگر نمی رفتند و بیشتر در مدرسه سوادآموزی تحصیل می کردند و تا سال 1379 هیچ یک از دانش آموزان نمی رفتند. . به روستاهای دیگر برای تحصیل، دوره های آموزش عالی از ماخونیک خارج نشد تا اینکه در سال 1379 دوره متوسطه در یکی از کلاس های ابتدایی برگزار شد.
وی با تاکید بر اینکه در روستای ماخونیک اقتصاد، مسائل مذهبی و شرایط اقلیمی سیمای روستا را شکل می دهد، گفت: مسکن در روستا از خوراک، پوشاک و حتی بسیاری از نشانه های روستاها جالبتر است و نیاز به تحقیق بیشتری دارد.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی با اشاره به اینکه در روستای ماخونیک معماری مجلل و باشکوهی وجود ندارد، گفت: خانه های این روستا بدون ابعاد مشخص ساخته شده اند، هرچند ساخت و ساز آنها بر اساس قوانین حاکم است. و مقررات خاص .
رمضانی به غذاهای مورد استفاده روستای ماخونیک خراسان جنوبی اشاره کرد و گفت: از محبوب ترین غذاهای روستاییان می توان به کشک، قالور، کرگی و کاچی اشاره کرد که در این میان کاچی یکی از مهم ترین و رایج ترین غذاهای این منطقه است که بیش از آن را تهیه می کند. کار من
ماخونیک در 30 سال گذشته هیچ وسیله ارتباطی نداشته و اظهار داشت: مردم این روستا در گذشته کمتر با بیرون ارتباط داشتند.
رمضانی با بیان اینکه لباس مردم روستای ماخونیک در گذشته از کرباس بوده است، گفت: وی گفت: حدود 20 سال است که دیگر در این روستا کرباس بافته نمی شود و برای خرید لباس و مقداری از آن به شهر می روند. ساکنان هنوز لباس های ساخته شده از کرباس را می پوشند.
وی بیان کرد: طراحی لباس زنانه و مردانه ماخونیکی در گذشته بسیار متفاوت بود و امروزه نیز برخی از روستاییان نوع پوشش خود را می پوشند اما نسل جدید فرهنگ را در زمینه پوشاک تغییر داده است.