نگاهی به جلسات یازدهمین جلسه مجلس شورای اسلامی

انتخابات مجلس دوازدهم در حالی برگزار می شود که بسیاری از منتقدان دولت و مجلس اعلام کرده اند که نمی توانند در بسیاری از حوزه های انتخاباتی رقابت کنند. اما تلاش کرده اند با ائتلاف هایی از تشکیل مجلس در چارچوب مجلس یازدهم جلوگیری کنند. اینکه آیا می توانند بخشی از مردم را با ایده تشکیل یک اقلیت قدرتمند به وضع موجود برسانند یا با رای اعتراضی، سوالی است که در روزهای بعد از انتخابات پاسخ داده می شود.

گفتن فردا | حکومت دوازدهمین دوره انتخابات شورای اسلامی شهر امروز در سراسر کشور برگزار می شود. گرچه برخی از مورخان پیشینه مجلس و شورا در امور حکومتی ایران را به دوره اشکانیان و تشکیل مجلسی به نام «مهستان» متشکل از شاهزادگان اشکانی و سران خانواده های درجه یک آنان نسبت می دهند؛ اما با این حال، این موضوع را در نظر می گیرند. اما مجلس به شکل کنونی و به عنوان یکی از قدرت های تصمیم گیری کشور به همت مشروطه خواهان و تشکیل شورای ملی پدید آمد.

اولین انتخابات در 25 شهریور 1285 در تهران برگزار شد و 60 وکیل از تهران به مجلس شورای ملی رفتند و اندکی بعد در شهرهای دیگر انتخابات برگزار شد. احمدشاه قاجار اولین جلسه رسمی شورای ملی در تاریخ قانون گذاری را پس از پنج سال و هفت ماه و هشت روز در اول تیرماه 1300 افتتاح کرد. بر اساس ماده 6 آیین نامه انتخابات، نمایندگان این دوره از مجلس از میان اشراف و شاهزادگان، بازرگانان و صاحبان املاک، روحانیون و اصناف انتخاب می شدند. جلسه بیست و چهارم مجلس تا سال 57 بالا و پایین ادامه یافت و در 21 بهمن 57 یک روز قبل از انقلاب اسلامی به کار خود پایان داد.

بعد از پیروزی انقلاب 11 دوره شورای اسلامی تشکیل شد و مهم ترین اتفاقات را بررسی می کنیم.

دهه اول انقلاب و جولان چپ انقلابی

اولین مأموریت شورای اسلامی در 16 خرداد 1359 تشکیل شد و بسیاری از تحلیلگران این مجلس را به دلیل حضور جریان ها و گروه های مختلف سیاسی آزادترین مجلس پس از انقلاب می دانند و اکثر نمایندگان آن را زندانیان سیاسی دوران پهلوی تشکیل می دهند. که از اقدامات جنجالی آن می توان به چشم پوشی از بی کفایتی سیاسی سید ابوالحسن بنی اشاره کرد. صدر و موافقت با آزادی گروگان های سفارت آمریکا.

دوره دوم مجلس در خرداد 1363 تشکیل شد. در این دوره از مجلس، بحث رای اعتماد به نخست وزیر مهندس موسوی جنجال زیادی به پا کرد. این حادثه سرآغاز ماجراهای مفصل آن روزها و البته فضای سیاسی سالیان متمادی ایران بود.

در سال 1367 مجلس سوم تشکیل شد. در این انتخابات مجمع روحانیون مبارز که جدا از جامعه روحانیت بود به پیروزی قاطعی دست یافت. پس از دیدار سید محمد خاتمی و سید محمد موسوی خوئینی ها با مهدی کروبی، پیشنهاد انتخاب و تشکیل تشکل معنوی مستقل از جامعه روحانیت مطرح شد و پس از ارائه این ایده به امام خمینی (ره)، ایشان با انشعاب موافقت کردند. . خروج و تشکیل مجمع روحانیون مبارز اعلام شد.

دهه دوم انقلاب، پیروزی راست سنتی بر چپ

مجلس چهارم اولین مجلس پس از رحلت بنیانگذار انقلاب بود و در سال 1371 تشکیل شد. در این دوره ابتدا شورای نگهبان موضوع نظارت اختیاری را اعمال کرد و چند تن از اعضای مجمع روحانیون مبارز رد صلاحیت شدند. فراکسیون نزدیک به جامعه روحانیت مبارز توانست از زیر سایه شکست سخت در انتخابات مجلس سوم خارج شود.

مجلس پنجم نیز با پیروزی راست سنتی همراه بود. البته تغییرات اجتماعی آن سال ها بر مجلس سایه افکند و گروه های اقلیت قدرتمند این حرکت را با مشکل مواجه کردند. حزب کارگزاران سازندگی در این دوره اعلام موجودیت کرد و پس از دوم خرداد، این مجلس غافلگیر شده از انتخاب سید محمد خاتمی به مقابله با دو وزیر برجسته خود عبدالله نوری و عطاءالله مهاجرانی برخاست. مهاجرانی از مجلس رای اعتماد گرفت اما عبدالله نوری استیضاح شد و دولت اصلاحات را ترک کرد.

دهه سوم، از پیروزی قاطع اصلاح طلبان تا کناره گیری از قدرت با نظارت احتیاطی

مجلس ششم دو سال پس از حرکت دوم خرداد 1355 و با اکثریت اصلاح طلبان تشکیل شد. این دهه مملو از حوادث و اتفاقات مختلف از جمله حادثه دانشگاه، دستگیری شخصیت های سیاسی، حوادث سال 88 و… است. مجلس ششم با خروج مصوبه دولت از موضوع اصلاح قانون مطبوعات، حبس برخی نمایندگان، انتخاب وکلای شورای نگهبان و در نهایت رد صلاحیت گسترده نمایندگان و تحصن همراه بود. و استعفاها مجلس هفتم و هشتم نیز به دنبال تسلط کامل اصولگرایی بود و تجربه دولت واحد ابتدا با پیروزی احمدی نژاد و مجلس همسو با وی شکل گرفت.

در دهه چهارم ائتلاف اعتدالیون و اصلاح طلبان از فیلتر عبور کرده است

مجلس نهم و دهم را می توان نتیجه ائتلاف اصلاح طلبان و اعتدال گرایان دانست. در مجلس نهم که در سال 91 تشکیل شد، اختلاف حداد عادل و علی لاریجانی علنی شد و با اتحاد معدود اصلاح طلبانی که توانستند از فیلتر شورای نگهبان عبور کنند، توانست سخنگوی مجلس شود. . برجام در این دوره به تصویب شورای اسلامی رسید. در مجلس دهم اصلاح طلبان و اعتدالیون پیروز شدند. اما گرانی بنزین، اتفاقات آبان 98 و کم کاری مجلس یاس عجیبی در بین مردم ایجاد کرد.

دهه پنجم، کرونا، مصوبات بحث برانگیز و مسئله مشارکت

انتخابات مجلس یازدهم نیز با رد صلاحیت کلی اصلاح طلبان همراه بود. در روزهای قبل از انتخابات، ویروس کرونا وارد کشور شد و فضای کشور همچنان متاثر از حوادث سال 1998 و تیراندازی هواپیمای اوکراینی بود. در این دوره کمترین میزان مشارکت با 42 درصد شکل گرفت و فراکسیون تندرو توانست اکثریت مجلس را به دست آورد. در مواجهه با برجام در روزهای پایانی دولت روحانی، طرح صیانت از فضای مجازی و تصویب قانون عفاف و حجاب را می توان از اقدامات جنجالی این مجلس دانست.

مجلس دوازدهم، ادامه رد صلاحیت ها و امید به تشکیل اقلیت مقتدر

انتخابات مجلس دوازدهم امروز در حالی برگزار می شود که بسیاری از منتقدان دولت و مجلس اعلام کرده اند که در بسیاری از حوزه های انتخاباتی نمی توانند رقابت کنند. اما تلاش کرده اند با ائتلاف هایی از تشکیل مجلس در چارچوب مجلس یازدهم جلوگیری کنند. اینکه با وجود بن بست در عبور از فیلترهای شورای نگهبان می توانند بخشی از مردم را با ایده تشکیل اقلیت قدرتمند موافقت کنند یا رای اعتراضی به وضع موجود، سوالی است که پاسخ آن خواهد بود. در روزهای بعد از انتخابات خواهد دانست.

نسبت زنان در کرسی های پارلمان رقم فاجعه باری است

علاوه بر بررسی روندهای تاریخی شورای اسلامی ایران، مشارکت سیاسی زنان یکی از نمادهای توسعه است و در سال های اخیر با قوت گرفتن مطالبات زنان، حضور این قشر در مجلس و داشتن کرسی برای احقاق حقوق خود لازم است. آمار کرسی‌های زنان در شورای اسلامی نشان می‌دهد که در دو دهه گذشته، درصد کرسی‌های زنان هرگز بیش از شش درصد نبوده است.

با نگاهی به آمار فعلی می توان گفت که کمترین درصد کرسی های زنان در مجلس سه درصد بوده است. این آمار نشان می دهد که وضعیت ایران در زمینه مشارکت سیاسی زنان بسیار ضعیف تر از کشورهای همسایه است. به عنوان مثال، آمارهای افغانستان نشان می دهد که در سال 2021، تقریباً 27 درصد از کرسی های پارلمان در اختیار زنان بوده است که بیش از چهار برابر بیشتر از ایران است.

با بررسی آمار بانک جهانی می توان گفت که میانگین جهانی کرسی های زنان در پارلمان در سال 2021، 26 درصد بوده است که نشان دهنده عدم تعادل در مشارکت سیاسی زنان و مردان در سراسر جهان است. این در حالی است که آمار ایران با اختلافی بسیار کمتر از میانگین جهانی است.

مشکلی به نام مشارکت

پس از برگزاری دو انتخابات اخیر مجلس و ریاست جمهوری که بیش از نیمی از مردم در آن شرکت نکردند، مشارکت مردم در این دوره اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. با قانون جدید انتخابات، امکان انتشار نظرسنجی ها محدود شده و تنها مقامات مسئول مشارکت مردمی را تحلیل می کنند.

به گفته مقامات انتخاباتی، میزان مشارکت نسبت به دوره قبلی انتخابات بهتر خواهد بود و امکان افزایش آن وجود دارد. به هر حال آنچه نمی توان نادیده گرفت نارضایتی بخش بزرگی از مردم است که از رویه ها و اقدامات انجام شده در سال های اخیر گلایه دارند و این اعتراض با یکنواختی حاکمیت و فشار مضاعف بر زندگی مردم افزایش یافته است.

روی دیگر سکه انتخابات، بدون توجه به نتیجه و حتی میزان مشارکت مردم؛ این گوش دادن به صدای نارضایتی جامعه است که هر یک از آنها کنشگری را متفاوت انتخاب کرده اند. شاخص اصلی انتخابات نسبت به مسئولان قدرت است و مردم امیدوارند تاثیر پیام آنها را در تغییر نگرش ببینند. روش کنشگری که جامعه ایران می خواهد نگرانی های خود را با آن بیان کند، نباید مانع از انتقال صحیح پیام به ساختارهای قدرت شود.

انتهای پیام