به گزارش خبرآنلاین، فرونشست زمین در تهران به یکی از معضلات بحرانی زیست محیطی و شهری تبدیل شده است. این پدیده که با برداشت بی رویه آب های زیرزمینی تولید می شود، زیرساخت ها، ساختمان ها و ایمنی ساکنان این کلانشهر را با خطر جدی مواجه می کند.
ایسنا در خبری نوشت: آمار و گزارش ها حاکی از آن است که مناطق مختلف شهر تهران با نرخ های متفاوتی از فرونشست مواجه هستند که ممکن است در آینده نزدیک خسارات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد. افزایش جمعیت و توسعه شهری بدون در نظر گرفتن منابع آبی وضعیت را بدتر کرده و نیازمند برنامه ریزی و مدیریت جامع تری است.
امیر شمشکی برای بررسی ابعاد مختلف این بحران و راهکارهای ممکن برای کاهش اثرات آن؛ مدیرکل دفتر زمین شناسی، مهندسی و محیط زیست سازمان زمین شناسی به تسنیم گفت: در محدوده تهران به ویژه جنوب و جنوب غرب فرونشست زمین داریم. البته فرونشست هایی که در محدوده شهر تهران رخ می دهد نرخ کمتر و ۲۵ سانتی متری دارد که گفته می شود در سال های اخیر و در یک مقطع زمانی فقط یک بار گزارش شده است. در اکثر مناطق حداکثر نرخ فرونشست 16.17 سانتی متر و متوسط نرخ فرونشست در تهران 6.7 سانتی متر است.
وی درباره میزان فرونشست در مناطق جنوب و جنوب غرب تهران توضیح داد: منطقه 20 با فرونشست درگیر نیست. مناطق 21 و 22 به میزان کمتری نسبت به همه مناطق 17، 18 و 19 درگیر فرونشست هستند.
مدیر کل دفتر زمین شناسی، مهندسی و محیط زیست سازمان زمین شناسی افزود: یکی از موضوعاتی که مطرح می شود مفهوم فرونشست است. گاهی دوستان با مفهوم فرونشست زمین مشکل دارند. در گذشته پدیده ای به نام فرونشست زمین داشتیم که با فرونشست تفاوت دارد. تفاوت این دو موضوع در این است که نشست زمین بر اساس بار روی خاک قابل تراکم در سطح زمین است. مثلاً یک ساختمان را در مکانی بارگذاری می کنید که پتانسیل ته نشینی دارد و زمین نمی تواند آن وزن را تحمل کند و در نتیجه ساختمان ترک می خورد که می گوییم ته نشین شده است.
شمشکی ادامه داد: در فرونشست یک لایه تراکم پذیر وجود دارد اما در عمق زمین است و بار در آن نقش خاصی ندارد بلکه بیشتر مربوط به برداشت آب های زیرزمینی است. یعنی یک لایه تراکم پذیر در ارتفاع 60، 70 متری از سطح زمین داریم که بخش مهمی از این وزن را آب به صورت رسوبات نگه داشته است. فشاری با همان نیروی قبلی وجود داشته است. که ما آن را غرق شدن می نامیم.
وی تصریح کرد: پدیده ای به نام «فروپاشی» هم داریم که در برخی موارد مانند ریزش های کارستی که در همدان و اطراف نیروگاه شهید مفتح داشتیم، طبیعی است و در سنگ های محلول رخ می دهد. گاهی اوقات فعالیت‌های زیرزمینی مانند ریزش قنات یا حفر تونل‌های مترو و حفاری‌های معدنی می‌تواند باعث ریزش شود که مشکل دیگری است. مورد دیگر چاه فاضلاب و شکستگی لوله آب است که در اخبار به آن فروچاله می گویند که در برخی موارد نادرست است.
مدیرکل زمین شناسی، مهندسی و محیط زیست سازمان زمین شناسی در پاسخ به این سوال که آیا فعالیت هایی مانند حفاری تونل مترو بر فرونشست زمین تاثیر دارد یا خیر، توضیح داد: در واقع این فرونشست است که سازه ها را تحت تاثیر قرار می دهد؛ در واقع این فرونشست است. به این معنی که اگر سازه ای در مکانی قرار گیرد که میزان فرونشست های متفاوتی وجود داشته باشد، ممکن است حادثه ایجاد کند. البته مولد برق نیز در این رویداد مهم است. اثر فرونشست عمدتاً در سازه های خطی مانند خطوط راه آهن و مترو و لوله های آب رخ می دهد. به عنوان مثال، اگر یک خط راه آهن از منطقه ای با نرخ فرونشست متفاوت عبور کند، این می تواند مشکل ساز باشد.
شمشکی افزود: عبور سازه های خطی از نرخ های مختلف فرورفتگی مشکل بسیار جدی است و اگر اتفاقی بیفتد درمان، اصلاح و کنترل آن بسیار مشکل است. البته اگر میزان سینک یکسان باشد، باز هم ممکن است مشکلاتی پیش بیاید، اما آنقدرها هم آسیب پذیر نیست.
وی در خصوص راهکارهایی مانند چاه های جذبی تصریح کرد: وقتی منابع خارجی را می بینیم برخی دوستان به راحتی می گویند تغذیه مصنوعی آبخوان انجام شود اما تغذیه مصنوعی کار ساده ای نیست. برای این کار ابتدا باید شرایط آبخوان را در نظر گرفت. برای پمپاژ آب، آب باید شرایط خاصی را داشته باشد و آبخوان فقط در شرایط خاصی این آب را حفظ می کند. این روش آنقدر دشوار است که معمولاً ناموفق است. با این حال نمونه های مثبتی در دنیا وجود داشته است.
مدیرکل دفتر زمین شناسی، مهندسی و محیط زیست سازمان زمین شناسی گفت: یکی از روش های دیگر تکثیر سیلاب است و اصلاً در تهران چنین مناطقی نداریم. این بدان معناست که در واقع هیچ منطقه ای در معرض گسترش این سیل وجود ندارد. اگر مناطقی بود که شن و ماسه وجود داشت، می‌توانستیم سیل را گسترش دهیم، اما در اطراف تهران یا معدن داریم یا ساخت‌وساز انجام شده است. ما نمی توانیم در یک منطقه سفالی آب پخش کنیم و این کار نتیجه ای جز ایجاد مشکل جدید و هدر رفتن آب ندارد. برای پخش آب به زمین قابل نفوذ نیاز است که آن هم کمیاب است.
شمشکی تصریح کرد: گاهی در خارج از کشور به دلیل در دسترس بودن و ارزان بودن آب و یا داشتن دما و کیفیت پایدارتر به منابع آب زیرزمینی فشار می آوردند و در واقع به دلیل پایین بودن سطح آب به سمت این آب ها نمی رفتند. یک سطح هم داشت. در نتیجه وقتی سطح سفره‌های زیرزمینی را کاهش دادند، برداشت آب‌های سطحی را افزایش دادند و فشار را از آب‌های زیرزمینی برداشتند. به عنوان مثال در توکیو ژاپن همین اتفاق افتاد اما در کشور ما فشار روی سفره به این دلیل است که آب های سطحی کاهش یافته است و اگر بخواهیم برداشت این سفره ها را کاهش دهیم، نداریم. منابع جایگزین آب های سطحی
وی در پایان خاطرنشان کرد: در مجموع می توان با تغییر الگوی کشت و افزایش راندمان آبیاری در کشاورزی، کاهش برداشت و مدیریت مصرف آب به ویژه در کشاورزی موثر بود. ما باید در همان مقدار زمینی که داریم محصولات بیشتری دریافت کنیم و کارایی را افزایش دهیم. به غیر از این، جایگزین دیگری نداریم زیرا منابع سطحی جایگزینی در کشور ما وجود ندارد.
233217
