عفونت هلیکوباکتر پیلوری مهم ترین عامل خطر برای التهاب معده (گاستریت) و زخم معده است. اما عوامل دیگری غیر از هلیکوباکتر پیلوری در آن دخیل هستند. باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori); یکی از شایع ترین پاتوژن های دستگاه گوارش در جهان است. این باکتری باعث التهاب مزمن معده، زخم معده و سرطان معده می شود.
عفونت هلیکوباکتر پیلوری در سرتاسر جهان شایع است، اگرچه بروز دقیق آن ناشناخته است. همچنین شیوع این عفونت بر اساس منطقه جغرافیایی متفاوت است. بسیاری از مطالعات قبلی نشان داده اند که میزان و خطر ابتلا به عفونت در کشورهای در حال توسعه با وضعیت اجتماعی-اقتصادی پایین به طور قابل توجهی بالاتر است.
راه های اصلی انتقال این باکتری، غذای آلوده و انتقال مدفوعی – دهانی است. بنابراین لازم است اقدامات بهداشتی برای کاهش این عفونت گسترش یابد. برخی از حیوانات مانند گربه، سوسک، میمون رزوس، ماکاک دم خوک و گوسفند میزبان اصلی باکتری هلیکوباکتر پیلوری هستند.
استعداد ژنتیکی میزبان در عفونت هلیکوباکتر پیلوری بسیار مهم است. بر اساس مطالعات قبلی، بیش از 90 درصد از زخم های اثنی عشر و 60 درصد از زخم های معده مربوط به عفونت هلیکوباکتر پیلوری است. با این حال، رابطه بین این زخم ها و هلیکوباکتر پیلوری هنوز به طور کامل شناخته نشده است. برخی از مطالعات نشان می دهد که شیوع هلیکوباکتر پیلوری بسیار بیشتر از زخم معده است. بنابراین این سوال پیش می آید که چرا همه بیماران مبتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری به زخم معده مبتلا نیستند؟ از سوی دیگر، بسیاری از بیماران مبتلا به زخم معده از نظر عفونت هلیکوباکتر پیلوری منفی هستند.
روش های مختلفی برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری وجود دارد. این روش ها را می توان به روش های آندوسکوپی (تشخیص با آندوسکوپی) و غیر آندوسکوپی (مانند روش های بافت شناسی، تست سریع اوره آز، کشت، سرولوژی، تست تنفس اوره و تکنیک های مولکولی) تقسیم کرد.
با توجه به نقش مهم هلیکوباکتر پیلوری در زخم معده و سایر اختلالات گوارشی و همچنین نقش احتمالی سایر عوامل، لازم است بیماران دارای تست هلیکوباکتر پیلوری مثبت و منفی با یکدیگر مقایسه شوند. بر این اساس محققان مطالعه ای انجام دادند و تظاهرات بالینی و یافته های آندوسکوپی و هیستوپاتولوژیک بیماران با و بدون عفونت هلیکوباکتر پیلوری را مقایسه کردند.
در این مطالعه 233 بیمار مبتلا به سوء هاضمه مراجعه کننده برای آندوسکوپی از نظر عفونت هلیکوباکتر پیلوری مورد بررسی قرار گرفتند. طی معاینه آندوسکوپی از هر بیمار پنج نمونه بافت معده گرفته شد و ملاک عفونت هلیکوباکتر پیلوری وجود و شناسایی باکتری در آزمایشگاه پاتولوژی بود. دو گروه از بیماران هلیکوباکتر پیلوری مثبت و هلیکوباکتر پیلوری منفی از نظر یافته های دموگرافیک، آندوسکوپی و پاتولوژیک مقایسه شدند.
از 233 بیمار، حدود 66 درصد سیگار نمی کشیدند و حدود 86 درصد الکل مصرف نمی کردند و حدود 66 درصد افراد از آب لوله کشی استفاده می کردند. شایع ترین علامت گزارش شده در حدود 67 درصد بیماران، درد یا سردرد اپی گاستر بود. بین بیماران با و بدون عفونت هلیکوباکتر پیلوری از نظر سطح تحصیلات، وضعیت شغلی، سابقه خانوادگی سرطان دستگاه گوارش و برخی علائم گوارشی تفاوت معنی داری وجود داشت. همچنین بین یافته های آندوسکوپی و پاتولوژیک بیماران مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری رابطه معنی داری وجود داشت.
نتایج این مطالعه نشان داد که شیوع هلیکوباکتر پیلوری با تعداد اعضای خانواده و وضعیت تاهل ارتباط دارد. همچنین یافته های این مطالعه نشان داد که عفونت هلیکوباکتر پیلوری ارتباطی با جنسیت ندارد و مصرف الکل، سیگار کشیدن و استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) باعث افزایش بروز عفونت هلیکوباکتر پیلوری نمی شود.
به گفته محققین این پژوهش، این مطالعه دارای محدودیت هایی است، از جمله اینکه این مطالعه در یک مرکز درمانی در گیلان انجام شده است که ممکن است نماینده کل ایران نباشد. اگرچه بیماران در سطوح مختلف اجتماعی و اقتصادی بودند. همچنین حجم نمونه برای ارزیابی برخی عوامل خطر کوچک بود. همچنین اطلاعاتی در مورد درآمد شخصی یا درآمد خانواده در این مطالعه وجود نداشت.
در انجام این پژوهش، سیده آمنه حجتی، سارا کوکب پیک، سلما یعقوبی، فرحناز جوکار، مهرناز اصغر نژاد و فریبرز منصور جنی؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی گیلان با یکدیگر همکاری کردند.
یافته های این مطالعه در مهرماه سال جاری به عنوان یک مقاله علمی با عنوان «عفونت هلیکوباکتر پیلوری در ایران: عوامل دموگرافیک، آندوسکوپی و پاتولوژیک» در BMC Gastroenterology منتشر شد.
