بازار؛ گروه بین الملل: از پایان جنگ سرد تا به امروز، جهان با یک سیستم بین المللی در حال گذار مواجه بوده است. بلوک غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا از طریق نهادهای چندجانبه و مداخلات نظامی در سایر کشورها بر جهان سیاسی جهان مسلط شده است. بعدها همین بلوک غرب با مرکزیت اروپا تلاش کرد تا نظام لیبرال دموکراسی غربی را در جهان پیاده کند. این رویکرد به واشنگتن اجازه داد تا مداخلات خود در عراق و افغانستان را مشروعیت بخشد، اما باعث خلاء قدرت در هر دو کشور شد و بر تعداد جنگ ها و درگیری ها در این کشورها افزود و در نتیجه رویکردهای جدیدی در فضای سیاسی جهانی پدید آمد. قدرت به دست آورد.
در نهایت، می بینیم که این «وضعیت موجود» در جهان سیاسی که توسط ایالات متحده تعریف شده است، با چالش های مهمی از سوی روسیه و چین و همچنین قدرت های نوظهور مانند هند، برزیل و ترکیه مواجه شده است.
در حالی که ایالات متحده تلاش می کند تا هژمونی خود را بازیابد، کشورهای دیگر متعاقباً مجبور می شوند توانایی های ملی و استقلال استراتژیک خود را افزایش دهند تا از سلطه بر خود اجتناب کنند. این امر منجر به ایجاد رقابت های تسلیحاتی جدید، رقابت های فناوری جدید و همچنین گسترش بلوک های جایگزین با غرب مانند بریکس، سازمان همکاری شانگهای و غیره شده است. ایالات متحده چه بخواهد و چه نخواهد، این واقعیت چندقطبی همان چیزی است که در ابتدا سعی کرد از شکل گیری آن جلوگیری کند.
باید گفت آنچه جهان با آن مواجه است، به گفته جان آیکنبری، نظریه پرداز روابط بین الملل و سیاست خارجی آمریکا، تغییر قدرت جهانی و افول قدرت آمریکا و تغییر نظام تک قطبی در جهان است. قدرت غربی و لیبرالیسم رو به زوال است و قدرت شرقی از قبل متولد شده و در حال تکامل است. نظمی که قطعا تک قطبی نخواهد بود و هژمونی مطلق شکل نمی گیرد، اما جهان شاهد نظم چند قطبی خواهد بود.
شکل گیری یک نظام جدید نتیجه قطعی است که تغییر و تحول بازیگران قدرت بخشی از آن خواهد بود. سیستمی که در جهت تمرکززدایی حرکت خواهد کرد و از نظم تک قطبی به دنیای چندقطبی پسامریکایی خواهد رفت. نظام جدید چندجانبه گرایی با محوریت سازمان های منطقه ای و بین المللی با هدف امنیت و رفاه وجودی با همکاری و تلاش مشترک امکان پذیر خواهد بود.
در همین راستا خبرنگار بازار گفتگویی را با «پروفسور جفری کارلینر» استاد دانشگاه بوستون آمریکا ترتیب داد که در ادامه می آید.
در طول دولت های کارتر و ریگان، کارلینر به عنوان اقتصاددان ارشد و رئیس ستاد شورای مشاوران اقتصادی رئیس جمهور خدمت کرد. او همچنین به عنوان مدیر اجرایی دفتر ملی تحقیقات اقتصادی در کمبریج، ماساچوست، و معاون مدیر موسسه اقتصاد بین‌الملل پترسون در واشنگتن دی سی خدمت کرد.
*برخی معتقدند جابجایی قدرت در نظم جهانی از غرب به شرق رخ داده و این وضعیت تثبیت شده است. از سوی دیگر، برخی معتقدند که این نظم جدید هنوز در حال گذار است و ایجاد نشده است. ارزیابی شما چیست؟
قدرت در حال دور شدن از غرب است، اما این انتقال هنوز برقرار نشده است. ایالات متحده و متحدانش در اروپای غربی و آسیای شرقی بسیار قدرتمندتر از چین، هند و سایر اعضای توسعه یافته بریکس هستند، اما قدرت شرق در حال افزایش است. ایالات متحده و متحدانش نسبت به برجام اقتصادهای بسیار بزرگتر، هزینه های نظامی بسیار بیشتر و نفوذ بسیار بیشتری در سراسر جهان دارند، اما تعادل به سمت برجام متمایل است.
*به نظر او نظم نوین جهانی جنبه قطبی خواهد داشت. به عبارت دیگر آیا در این نظم شاهد دو قطبی شدن های شدید و متعارض خواهیم بود؟
نظم نوین جهانی مانند جنگ سرد نخواهد بود. با ایالات متحده آمریکا و متحدانش در یک گروه و اتحاد جماهیر شوروی و متحدانش در گروه دیگر، دو بلوک جداگانه. در طول جنگ سرد تقریباً هیچ تجارتی بین دو طرف وجود نداشت، جریان سرمایه وجود نداشت و تماس بسیار کمی بین مردم دو بلوک وجود داشت.
در نظم نوین جهانی، جریان های عظیم کالا، خدمات و پول بین غرب و شرق و همچنین تماس های زیادی بین مردم دو طرف وجود خواهد داشت. شرکت های چند ملیتی از چین و هند در اروپا و ایالات متحده و شرکت های چند ملیتی از ایالات متحده، اروپا، ژاپن و کره جنوبی در بریکس سرمایه گذاری خواهند کرد.
دانشجویان بریکس برای تحصیل به دانشگاه های غرب می آیند و برخی از آنها در غرب می مانند. تنش بین آمریکا و چین بیشتر از 30 سال گذشته خواهد بود، اما گروهی از کشورهای همسو با آمریکا و گروه دیگری همسو با چین که حداقل با یکدیگر رابطه داشته باشند، وجود نخواهد داشت. .
علاوه بر این، جهان به دو اردوگاه دو قطبی نشده است که هر یک از آنها از یک کشور پیشرو پیروی می کنند. چین و هند اختلافات جدی دارند. ایران و عربستان سعودی نیز در بسیاری از مسائل اختلاف نظر دارند. به دلیل این تضاد منافع بین کشورهای بریکس، یک طرف به طور کامل با آمریکا و طرف دیگر با چین و برجام همسو نخواهد بود.
*این نظم جدید چه تاثیری در مناطق خواهد داشت؟ آیا بازیگران منطقه ای می توانند در این نوع نظم بیشتر مانور دهند؟
بازیگران منطقه ای به احتمال زیاد آزادی بیشتری برای پیگیری منافع خود در نظم جدید جهانی خواهند داشت. آنها بهتر می توانند در برابر فشارهای آمریکا مقاومت کنند زیرا می توانند برای حمایت به چین مراجعه کنند. به عنوان مثال، ایران بهتر توانسته از تحریم های آمریکا جان سالم به در ببرد زیرا می تواند به چین نفت و به روسیه سلاح بفروشد. عربستان سعودی همچنین بهتر می تواند در برابر فشارهای آمریکا برای کاهش قیمت نفت مقاومت کند، زیرا می تواند نفت را به چین بفروشد و در زمینه تولید نفت با روسیه همکاری کند.
*به نظر می رسد مرکز توجه در نظم نوین جهانی منطقه هند و اقیانوسیه خواهد بود. آیا با این ارزیابی موافقید؟
بیشتر جمعیت جهان در جنوب، شرق و جنوب شرق آسیا زندگی می کنند. بیشتر محصولات دنیا در آمریکای شمالی و اروپای غربی تولید می شود. اما اقتصاد دو کشور بزرگ جهان از نظر جمعیت، یعنی هند و چین، سریعتر از اقتصاد کشورهای ثروتمند امروزی رشد می کنند. همانطور که این کشورها و همسایگان آنها ثروتمندتر و قدرتمندتر می شوند، مرکز قدرت به ناچار به منطقه هند و اقیانوس آرام منتقل می شود.
*رقابت بین آمریکا و چین در نظم نوین جهانی چگونه خواهد بود؟ رقابتی یا خصمانه؟
اگر دنیا خوش شانس باشد، چین و ایالات متحده برای تولید بهترین خودروهای الکتریکی و پنل های خورشیدی، بهترین داروها برای درمان بیماری ها و بهترین نیمه هادی ها برای تولید رایانه ها با یکدیگر رقابت خواهند کرد.
آنها همچنین برای ساخت جاده، راه آهن و فرودگاه برای کشورهای فقیر و کمک به آنها برای پرداخت هزینه های تحصیل فرزندان خود رقابت خواهند کرد. اگر جهان بدشانس باشد، رهبران چین و ایالات متحده به طور فزاینده ای دشمن خواهند شد و خطر جنگ را افزایش می دهند و توجه را از بهبود زندگی مردم خود و مردم سایر کشورها منحرف می کنند.
