قنات قصبه؛ شاهکار تاریخ تمدن ایران زمین

قنات قصبه نماد تمدن بشر در ایران باستان و یکی از شاهکارهای تاریخی ساخت دست بشر در زمینه مهندسی آبرسانی است. چون این قنات در شهر گناباد قرار دارد به آن قنات گناباد یا کاریز گناباد هم می‌گویند. جالب است بدانید که قنات قصبه گناباد کهن‌ترین و پرعمق‌ترین قنات دنیا است. افسانه‌های مختلفی درباره نحوه ساخت این قنات پر رمز و راز روایت شده است.

بعضی‌ها می‌گویند این قنات به خاطر عمق و ارتفاعی که دارد نمی‌تواند ساخت دست بشر باشد و شاهکار ساخت دیوها است. بعضی دیگر می‌گویند این قنات منزلگاه ارواح سرگردان افرادی است که برای کندن قنات رفته بودند و هیچ‌گاه بازنگشتند! پس اگر به دنبال کشف حقیقت هستید در این مطلب از مجله اسمارتک نیوز با من باشید تا هر آنچه که باید درباره کاریز قصبه گناباد و دیوهای سازنده آن بدانید را برایتان بازگو کنم.

قنات قصبه کجاست؟

برای بازدید از قنات جن آباد باید به استان خراسان رضوی سفر کنید و به شهرستان گُناباد که جنوبی‌ترین شهرستان استان خراسان رضوی ایران است بروید. گناباد از قدیمی‌ترین شهرهای ایران محسوب می‌شود. با توجه بر آثار تاریخی و طبیعی قابل مشاهده در استان گناباد، قدمت این منطقه به قبل از دوران هخامنشیان برمی‌گردد. آدرس قنات قصبه واقع در گناباد، انتهای خیابان ناصر خسرو، بهار سه، پ ۲، پایگاه جهانی قنات قصبه گناباد است.

اطلاعات تماس

تلفن تماس: ۵۷۲۲۴۹۷۵ (۰۵۱)

دورنگار: ۵۷۲۲۴۹۷۵ (۰۵۱)

پست الکترونیک: [email protected]

لوکیشن قنات قصبه روی گوگل مپ

می‌گویند که…

می‌گویند قنات قصبه اسرارآمیزترین قنات جهان است، چون نحوه ساخت آن به قدری سخت و عجیب است که در آن دوره بدون امکانات، انسان از پس آن برنمی‌آمد! حتی بعضی از بومیان بر این باورند که این قنات را جن‌ها حفر کرده‌اند و به همین دلیل نام قنات جن گناباد را روی آن گذاشته‌اند! قنات قصبه در گناباد، استان خراسان رضوی و شمال شرق ایران قرار دارد.

در طول تاریخ نام این کاریز چندین بار دستخوش تغییر شده و به همین دلیل است که امروزه با نام‌های کاریز قصبه، قنات گناباد، قنات قصبه گناباد، قنات جن گناباد و قنات کیخسرو شناخته می‌شود.

داستان از این قرار است که تاریخچه ساخت این کاریز با جنگ کیخسرو که به عنوان بزرگ‌ترین جنگ در تاریخ ایران از آن یاد می‌شود ارتباط دارد. البته ناگفته نماند که روایات متعددی درباره تاریخچه ساخت قنات قصبه وجود دارد و برخی احداث این شاهکار تاریخی را به بهمن، پسر اسفندیار، نسبت می‌دهند.

اما سوالی که در اینجا ممکن است برای شما پیش بیاید این است که چرا قنات قصبه از نظر گردشگری اهمیت دارد؟ قنات قصبه گناباد بزرگ‌ترین قنات ایران و از شاهکارهای منابع آبی ساخت دست بشر در دنیا است؛ به همین دلیل یکی از مهم‌ترین و پرطرفدارترین جاهای دیدنی گناباد در خراسان رضوی محسوب می‌شود.

کاریز گناباد یا قنات قصبه به عنوان عمیق‌ترین و قدیمی‌ترین قنات‌های جهان، در روز ۲۴ تیر ماه سال ۱۳۹۵ در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسید. این قنات تنها جاذبه گردشگری در استان خراسان است که به ثبت جهانی رسیده است. همچنین، در سال ۱۳۷۹ قنات جن آباد با شماره ۲۹۶۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. پس اگر قصد سفر به گناباد و بازدید از جاهای دیدنی گناباد را دارید پیشنهاد می‌کنم این مطلب را از دست ندهید.

چرا قنات قصبه گناباد جذاب است؟

حس کنجکاوی برای کشف رموز این محل یکی از دلایلی است که گردشگران را برای بازدید از طولانی‌ترین کاریز جهان یعنی قنات قصبه جذب می‌کند. بازدید از این اثر ارزشمند و خاص تاریخی تجربه‌ای بی‌بدیل را برای هر گردشگری رقم می‌زند. به راستی که توصیف حال‌وهوای بازدیدکننده هنگامی که قدم به داخل قنات می‌گذارد خیلی سخت است!

قنات قصبه یکی از جاذبه‌های گردشگری خاص است که هر شخصی در طول عمرش برای یک بار هم که شده باید بازدید از آن را تجربه کند. وقتی کاریز را از نزدیک می‌بینید اولین سوالی که در ذهنتان نقش می‌بندد این است که چگونه کاریزی با این عظمت و تا این حد دقیق و هوشمندانه اثر دست بشر است!

چیزی که باعث جذابیت قنات قصبه شده این است که دلیل اصلی ثبت همه قنات‌های ایرانی در سازمان جهانی یونسکو مهندسی شگفت‌انگیز این کاریز است. همچنین، علاقه گردشگران برای دیدن ساعت آبی ایرانی که در گذشته برای سنجش زمان استفاده می‌شد دلیل دیگر جذابیت این اثر تاریخی ارزشمند است.

در واقع می‌توان گفت ساعت آبی ایرانی از عجایب قنات گناباد محسوب می‌شود؛ چون با وجود سادگی با ساعت‌های جدید رقابت می‌کرد و به طور بسیار دقیقی زمان را نشان می‌داد. این قنات مملو از راز و رمز است و داستان‌های زیادی در مورد آن روایت شده است.

مسیر دسترسی به قنات قصبه

اگر قصد سفر با قطار به گناباد را دارید نزدیک‌ترین ایستگاه قطار به گناباد، ایستگاه قطار بجستان است. بجستان ۵۰ کیلومتر با گناباد فاصله دارد و از بجستان می‌توانید با اتوبوس یا تاکسی خودتان را به گناباد و بعد به قنات برسانید. گناباد در مسیر راه‌آهن در حال احداث مشهد به زاهدان قرار دارد.

برای سفر با اتوبوس به گناباد می‌توانید بلیط اتوبوس گناباد را از علی‌بابا تهیه کنید و وقتی به پایانه مسافربری شهرستان گناباد رسیدید از آنجا با تاکسی به سمت قنات قصبه بروید.

اگر می‌خواهید با هواپیما سفر کنید باید بلیط هواپیما بیرجند را بخرید چون نزدیک‌ترین فرودگاه به گناباد بیرجند است. فرودگاه گناباد نیز در حال راه‌اندازی است ولی هنوز به مرحله بهره‌برداری نرسیده.

سفر با خودرو شخصی از تهران به گناباد بدون توقف در مسیر تقریبا ۱۰ ساعت طول می‌کشد چون مسافت تهران تا گناباد ۹۱۰ کیلومتر است. پس خودتان را برای یک سفر جاده‌ای طولانی آماده کنید!

مسیرهای دسترسی به گناباد و قنات قصبه با خودرو شخصی از تهران به ترتیب زیر هستند:

• از سمت شمال: جاده مشهد – تربت حیدریه
• از سمت غرب: جاده بجستان – گناباد
• از سمت شرق: جاده بیرجند – قاین
• از سمت جنوب: جاده طبس – فردوس

تاریخچه قنات قصبه

در شهرستان گناباد از گذشته‌های دور به خاطر موقعیت اقلیمی بیش از ۴۰۰ قنات ساخته شده است که معروف‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها قنات قصبه گناباد است. بعد از این قنات به ترتیب کاریز رهن، قنات خوششویی، کاریز زیبد، قنات علی‌آباد، قنات بیدخت، کاریز بیلند و کاریز دیزق از جمله مهم‌ترین‌ کاریزهای شهر هستند.

از گذشته تا به امروز مردم این منطقه به لطف این قنات‌ها توانسته‌اند زندگی کنند و از طریق مهندسی آبیاری هوشمندانه این قنات‌ها کشاوزی به حرفه اصلی آن‌ها تبدیل شده است. قنات قصبه قدیمی‌ترین و عمیق‌ترین قنات جهان است و در فهرست آثار یونسکو به ثبت رسیده است. با توجه بر مستندات تاریخی و سفرنامه ناصر خسرو در ابتدا نام این قنات کیخسرو بود که با گذر زمان چندین بار تغییر کرده است.

قنات قصبه با نام شاهکار آبی در دنیا معروف است. میزان آبدهی این کاریز ۱۳۰ لیتر در ثانیه است که از ۲ رشته اصلی و ۶ شاخه فرعی ایجاد شده است. عمق چاه مادر این کاریز ۳۰۰ متر و طول آن بیش ۳۳ متر است. گناباد قدمت تاریخی طول و درازی دارد و در بیشتر منابع تاریخی روایت شده که احداث این قنات با جنگ بزرگ کیخسرو مرتبط است.

با استناد بر تحقیقات کارشناس باستان‌شناسی لباف خانیکی، در اطراف دهانه چاه‌های قنات قصبه تکه‌های سفالی پراکنده دیده می‌شوند که تخمین قدمت آن‌ها نشان می‌دهد مسیر اولیه و اصلی قنات در زمان هخامنشیان حفر شده است و با گذر زمان و افزایش خشکسالی رشته‌های دیگر قنات را به وجود آورده‌اند.

به گفته لباف خانیکی مسیر اصلی کاریز از قصبه شهر ۱۳۱ هزار و ۳۵ متر طول دارد. گویا این قنات به طور مداوم در حال ریزش بوده و به همین دلیل بومیان منطقه مجبور می‌شوند، از بخش ۶۸۳ متری، قنات قصبه را تبدیل به دو کانال کنند تا اگر به خاطر ریزش قنات یکی از کانال‌ها بسته شد، آب از کانال دیگر خارج شود.

وقتی به بازدید از قنات قصبه رفتید فراموش نکنید که از مهم‌ترین جاذبه‌های آن یعنی ساعت آبی و چرخ دستگاه هم بازدید کنید. ساعت آبی قصبه و چرخ دستگاه قصبه دو تا ابزارهای مهم این شاهکار تاریخی هستند. ساعت آبی ایرانی در زندگی کشاورزی مردمی که در حاشیه مناطق کویری زندگی می‌کردند، نقش پررنگی داشته است.

چون با وجود سادگی در تعیین زمان، دقت بالایی داشته و حتی در هیچ جای دنیا ساعت آبی به اندازه ایران دقیق، مفید و اثرگذار نبوده ‌است.

ابزار بعدی چرخ است که با استفاده از طناب و یک سطل بزرگ به نام دلو خاک را از دل چاه بیرون می‌کشیدند. این ابزار که به آن چرخ چاه گفته می‌شد ۲ نوع دارد: «یک سره» و «دوسره». معمولا از چرخ ‌چاه‌ دوسره برای کندن چاه‌هایی با عمق بالا استفاده می‌کردند.

چرا اسم اینجا قنات قصبه است؟

در مورد وجه تسمیه قنات قصبه روایات مختلفی وجود دارد. قصبه به معنای آبادی بزرگ است که از چند ده تشکیل شده و قنات به معنی راه آبی است که در زیر زمین حفر شده تا آب را به سطح زمین برساند. با توجه به اسناد تاریخی و به گفته مردمان بومی کهنسال گناباد، این شهر با نام‌های مختلفی مثل گیوآباد، گناه آباد، گون آباد، گَوَن آباد، کَن آباد شناخته می‌شد.

در گذشته تمام خانه‌های گناباد گنبدی‌شکل بودند و از آن جایی که گنابد جمع گنبدهاست، نام آن با گذر زمان تبدیل به گناباد شده است. اما داستان نام‌گذاری این شهر اینجا تمام نمی‌شود و برخی بر این باورند که گناباد محل سکونت جن‌ها بوده و حتی کاریزها را جن‌ها حفر کرده‌اند!

چون گُن به معنای دیو است و به این دلیل که دیوها یا همان جن‌ها قنات‌ها را ساخته‌اند و به شهر آبرسانی کرده‌اند نام آن را گناباد گذاشته‌اند.

برخی هم می‌گویند گناباد در ابتدا گُون آباد نام داشت و به خاطر آفتاب گرم این منطقه اینگونه نامیده می‌شد (گُون در زبان ترکی به معنای خورشید است). گناباد به خاطر قنات‌ها و کندن قنات در اصل کن آباد نام داشت ولی در گذر زمان نام آن دستخوش تغییرات شده است.

نام دیگری که به این شهر نسبت می‌دهند گیو آباد است چون با توجه بر مستندات تاریخی، گیو و گودرز مدتی در جنگ دوازده رخ در این شهر زندگی می‌کردند.

با استناد بر عجم (۱۳۸۳)، گناه آباد نام دیگر گناباد بوده است؛ چون در «جنگ دوازده رخ»، «‏پیران ویسه» (یکی از قهرمانان تورانی شاهنامه)، کشته شد و کیخسرو که آن زمان امپراتور ایران بود از این موضوع بسیار دلگیر شد. کیخسرو کشته شدن پیران را گناهی بزرگ شمرد و به توصیه موبدان برای جبران این گناه دستور کندن چند کاریز را در منطقه داد تا بدی خود را با خوبی جبران کند و به اصطلاح کفاره گناهش را بدهد؛ در نتیجه نام آن را گناه آباد گذاشت.

معماری قنات قصبه

معماری قنات گناباد به قدری متفاوت و جالب است که حتی نظر جهانیان را به خود جلب کرده است. طول این کاریز ۳۳ کیلومتر وعمق آن ۳۰۰ متر و دارای دو رشته اصلی است که به آن‌ها قصبه و دولاب می‌گویند. این کاریز در کل از ۴۷۲ میله چاه تشکیل شده است.

چیزی که موجب حیرت همه شده این است که چگونه ممکن است انسان در آن دوره بدون امکانات بتواند قنات قصبه با عظمتی را بدون هیچ خطا و نقصی ایجاد کند! قدمت این قنات به ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ سال پیش می‌رسد و نمادی از تمدن و نبوغ ایرانیان آن دوره است.

بخش‌های مختلف قنات قصبه

کاریزها از بخش‌های مختلفی تشکیل شده‌اند که به ترتیب زیر هستند:

– مظهر قنات قصبه

مظهر قنات به معنی بخش خروجی آب از قنات، آغاز قنات یا دهانه قنات است و به بخشی از کاریز گفته می‌شود که آب از دل آن خارج می‌شود. البته در خراستان به زبان محلی به مظهر قنات سَرِکریز یا دهن فره هم گفته می‌شود. دهانه قنات قصبه یا مظهر قنات در طی سال‌ها با توجه به میزان آب چندین بار عوض شده است.

مثلا حدودا ۱۰ قرن پیش آب قنات قصبه به قدری زیاد شده بود که از شهر گناباد هم آنطرف‌تر رفته بود و به همین دلیل با استفاده از روش پلکانی آب را تا ۳۴ کیلومتری دهانه امروزی کاریز به سمت حوض الحلیب و حوض سرخ هدایت کرده بودند. در روش پلکانی آب به چاه ریز هدایت می‌شد و سپس به سمت تنوره آسیاب و کوره‌های زیر زمینی می‌رفت.

در گذشته برای مدتی مظهر قنات قصبه گناباد در فاصله ۳۰۲ متری شمال دهانه امروزی کاریز در کنار راه قدیمی قصبه شهر به جویمند قرار داشت؛ اما در حال حاضر مظهر کاریز در جنوب شرق گناباد یا همان محله قصبه در ارتفاع تقریبی ۱۱۰۰ متری قرار دارد. در محل قبلی، مظهر به شکل یک جوی گسترده، خاکی و روباز بود که به سمت شمال کشیده شده بود و به چندین شاخه تقسیم می‌شد.

– پایاب

پایاب یا پی آب به سازه‌ای گفته می‌شود که با هدف آسان شدن دسترسی مردم به گذرگاه آب قنات قصبه ساخته شده است. به عبارت دیگر پایاب همانند یک ورودی است که از طریق چند پله شما را به زیر زمین و جایی که قنات قرار دارد هدایت می‌کند که به اصطلاح به آن کوره قنات می‌گویند. پایاب به دو نوع تقسیم می‌شود:

• پایاب عمومی: برای دسترسی عموم افراد به آب قنات
• پایاب خصوصی: در منزل افراد

به خاطر اینکه قنات قصبه قبل از شهر گناباد به سطح زمین می‌رسد، در محلات شهر پایاب وجود ندارد.

– مادر چاه

مادر چاه به بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین چاه در هر رشته قنات می‌گویند. به عبارتی دیگر مادر چاه دورترین چاه از دهانه اصلی یا همان مظهر قنات است. وقتی شروع به ساخت قنات در پای کوه‌ها و دامنه‌های شیب دار (همان سطح زمین خشک) می‌کنند، در انتها به مادر چاه می‌رسند. قنات قصبه چون پر آب و عمیق است هر چه به قسمت‌های آخر نزدیک می‌شود دچار مشکل نشت آب از جداره‌ها می‌شود.

گمانه به اولین چاهی می‌گویند که در قنات قصبه حفر می‌شود. حفر گمانه را با هدف اطلاع پیدا کردن مقنی از مقدار آب‌دهی قنات و ظرفیت سفره آب زیرزمینی انجام می‌دهند.

عمق گمانه در هر بخش نسبت به عمق سفره آب زیرزمینی متفاوت است. اگر گمانه در عمق پیش‌بینی‌شده توسط مقنی به سفره آب زیرزمینی برسد مادر چاه قنات محسوب می‌شود؛ در غیر این صورت کسی که قنات را حفر می‌کند یا همان مقنی باید به کندن زمین ادامه دهد تا به مادر چاه برسد.

– ورودی اصلی قنات قصبه

ورودی اصلی قنات همان مظهر قنات است که با بتن بازسازی شده و تا رسیدن به قنات ۷۲۰ متر فاصله دارد. ارتفاع ورودی اصلی قنات ۱۷۰ و عرض آن ۸۰ سانتی متر است. این ورودی به دلیل ورود شغال و روباه به قنات توسط بومیان غال شغال نامیده شده است.

جنس خاک مسیر ورودی غال شغال نرم و ریزشی است و به همین دلیل بخشی از فضای داخل کوره به خاطر ریزش بزرگ شده است. این ورودی قنات قصبه عمق کمی دارد و وجود لایه‌های متراکم کنگلومرا در قسمت تره کار از خراب شدن این بخش جلوگیری کرده است.

اگر برایتان این سوال پیش بیاید که تره کار چیست، باید بگویم که به فاصله بین مادر چاه تا محل تقاطع کف کوره قنات با سطح ایستابی را تره کار می‌گویند. به عبارتی دیگر به بخش آبده قنات قصبه تره کار می‌گویند. راستی کنگلومرا هم همان جوش‌سنگ است که نوعی سنگ رسوبی محسوب می‌شود و از به هم پیوستن قلوه‌سنگ‌های کوچک ایجاد می‌شود.

– ورودی شماره دو

ورودی شماره دو قنات قصبه گناباد از زمان ساخت تا به امروز دست ‌نخورده باقی‌ مانده است. بازدید قنات از ورودی شماره دو به دلیل اینکه مسیر آن خشک است، بهترین گزینه محسوب می‌شود. این ورودی یک درب فلزی میله‌ای و پله‌های کوتاه ولی طولانی با شیب زیاد دارد که شما را سمت زیر زمین و قنات هدایت می‌کنند. در حال حاضر ۵۰۰ متر قنات برای بازدید عمومی در دسترس است و در حال فراهم کردن امکان بازدید از باقی مسیر هستند.

– ورودی سوم

نمی‌توانید ورودی سوم قنات قصبه را روی تابلوی راهنما بینید، اما در حد فاصل بین ورودی شماره ۲ یعنی مسیر خشک و مسیر سیمانی یک ورودی دیگر به قنات قصبه وجود دارد که همان ورودی سوم است. این ورودی دقیقا در جایی قرار دارد که آب کاریز در عمق ۳۰۰ متری زمین از مسیری طولانی عبور می‌کند و با عوض کردن مسیرش وارد به تونل مصنوعی می‌شود و در آخر به تونل خشک می‌رسد.

با استناد بر تحقیقاتی که انجام شده، در دوره هخامنشیان فقط شاخه اصلی قنات حفر شده بود و شاخه‌های دیگر آن در دوره‌های بعدی ساخته شده‌اند.

از افسانه تا حقیقت قصه‌های قنات قصبه

قصه‌های مختلفی درباره منشا ایجاد این قنات روایت کرده‌اند و علت آن چیزی نیست جز ساختار پیچیده و عجیب کاریز! افراد کهنسال این منطقه به روایت از پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌هایشان بر این باورند که این قنات ساخت دست دیو‌ها یا روح‌های سرگردان است.

حتی می‌گویند شهر گناباد خراسان ابتدا جن آباد نام داشته و به مرور زمان جناباد خوانده شده و بعد از آن به گناباد تغییر کرده است. حتی کف قنات قصبه رد پاهایی دیده می‌شود که فاصله زیاد بین این ردپاها نشان می‌دهد حفاران این قنات حداقل ۲۰ سانتی متر بلندتر از انسان‌های امروزی بودند.

داستان طاهر باشناس و دیوهای قنات‌کن او را همه مردم گناباد از بر هستند. اگر به گناباد سفر کردید، می‌توانید از بومیان منطقه این داستان را بشنوید. مقنی‌های کهنسال قصبه می‌گویند در گذشته طاهر نامی بوده که با دیوها در ارتباط بوده و هر دستوری به آن‌ها می‌داد عمل می‌کردند.

به خاطر اینکه گناباد شهری کم‌آب بود، تنها راه برای ادامه زندگی در آن منطقه ساخت قنات بوده، به همین دلیل طاهر باشناس به دیوهایش دستور می‌دهد شروع به کندن چاهی عمیق کنند تا به شهر آب برسانند. گنابادی‌ها بر این باورند که شهر این دیوهای قنات‌کن بین پیچ‌وخم‌های قنات است و اگر کسی بتواند وارد شهر دیوها شود ثروت کلان آن‌ها را به دست می‌آورد.

به روایت افسانه‌ای دیگر، یکی از پادشاهان قدیمی ایران به نام «بهمن» به خاطر گناه بزرگی که مرتکب شده بود، خودش را لایق سلطنت نمی‌دانست؛ اما موبدان گفتند برای جبران گناهی که کرده باید کاری نیک انجام دهد و به همه خیر برساند. سلطان بهمن هم برای پرداخت کفاره گناهش هزار قنات ساخت که قنات قصبه هم یکی از آن‌ها بود.

علت اینکه این داستان‌ها بر سر زبان مردم افتاد، این است ارتفاع قنات قصبه بلند‌تر از قد انسان‌ها است و به خاطر اینکه داخل این دالان‌ها هیچ اکسیژن و نوری وجود نداشته کار حفاری را برای انسان غیرممکن می‌کند! حتی برخی پژوهشگران غیرایرانی نیز گفته‌اند باور اینکه چنین قنات شگفت‌انگیزی به دست بشر ساخته شده خیلی سخت است و نیازمند یک نیروی ماورایی است!

بهترین زمان بازدید از قنات قصبه

بهترین زمان بازدید از قنات گناباد فصل بهار است. البته اگر مثل من از آن دسته افرادی هستید که از شلوغی فراری هستید، توصیه می‌کنم در تعطیلات عید نوروز و تعطیلات رسمی هوای سفر به گناباد و بازدید از قنات جن گناباد به سرتان نزد! اوایل فصل پاییز نیز زمان بدی برای بازدید از کاریز نیست چون هوا هنوز خیلی سرد نشده. اما بهتر است در فصل تابستان سمت گناباد نروید چون هوا خیلی گرم و آفتاب خیلی تندی دارد.

همانطور که می‌دانید گناباد جنوبی‌ترین شهرستان خراسان رضوی است و در اقلیم خشک و نیمه صحرایی و حاشیه کویر قرار دارد. آب و هوای گناباد در فصل‌های پاییز و زمستان خیلی سرد و در فصل تابستان خیلی گرم است و آفتاب سوزانی دارد. شب‌های تابستان گناباد هوای ملایم‌تری نسبت به روزها دارد ولی باز با این وجود دمای هوا به ۵۰ درجه سانتی گراد می‌رسد.

امکانات رفاهی قنات قصبه

امکانات رفاهی قنات قصبه چنگی به دل نمی‌زند و در حال حاضر تنها دارای سرویس بهداشتی است و حدود ۵۰۰ متر اولیه آن برای بازدید در دسترس است و نیازمند ایجاد امکانات رفاهی و مستحکم سازی باقی مسیر کاریز است. البته در نزدیکی این منطقه چند رستوران، هتل، و اقامتگاه وجود دارد.

رستوران های اطراف به قنات قصبه عبارتند از رستوران لاله، رستروان خاتم، سفره خانه شریعت، و رستوران کویر. اگر می‌خواهید در نزدیکی این قنات اقامت داشته باشید می‌توانید رزرو هتل و اقامتگاه را از سایت اسمارتک نیوز انجام دهید. لیست هتل های نزدیک قنات قصبه گناباد عبارتند از هتل پاسارگاد، هتل کوثر، مهمانسرای بیدخت، مهمانپذیر نور، اقامتگاه بوم گردی قصبه گناباد، اقامتگاه بومگردی عمو حسن باغ آسیا، حاج قوام خیبری، بابا حسن سنو، گل بی بی بیدخت، بابا کریم درب صوفه، ریو، عارف و ماهرخ قوژد، ابومنصور ریابی (پور قیصر).

البته با جستجو در صفحه رزرو هتل اسمارتک نیوز گزینه‌های بیشتری خواهید داشت و می‌توانید قیمت رزرو هتل در گناباد را مقایسه و مناسب‌ترین اقامتگاه نزدیک به جاهای دیدنی گناباد را انتخاب کنید.

جاهای دیدنی نزدیک به قنات قصبه

در سفر به گناباد به جز بازدید از کاریز تاریخی پیشنهاد می‌کنم از جاهای دیدنی نزدیک به قنات قصبه غافل نشوید و بازدید از این جاذبه‌ها را در برنامه سفر خود بگذارید. کشف دیدنی های نزدیک به قنات گناباد قصبه را به اسمارتک نیوز بسپارید تا بهترین جاهای تاریخی را در سفر خود به خراسان رضوی ببینید. در ادامه جاهای دیدنی خراسان رضوی که نزدیک به کاریز هستند را به طور مختصر معرفی می‌کنم.

– مسجد جامع حاج عبدالله نوقاب؛ یادگار دوره قاجار

یکی از جاهای دیدنی خراسان رضوی مسجد جامع حاج عبدالله نوقاب است که قدمت ساخت آن به دوره قاجار می‌رسد. جالب است بدانید که این بنای قاجاری تنها مخزن آب انبار باقی مانده از گذشته را در دل خود پنهان کرده است. مسجد حاج عبدالله نوقاب در فاصله ۲ کیلومتری از مرکز شهرستان و در محله تاریخی نوغاب، خیابان قائم قرار دارد.

فاصله کاریز تا مسجد حاج عبدالله نوقاب حدود ۱۰ دقیقه است و موزه مردم شناسی گناباد نیز در بین مسیر قرار دارد. این بنا ۸۵۰ متر مربع مساحت دارد و از لحاظ معماری دارای یک شبستان گنبدی شکل در ضلع شرقی و سقف ایوانی به شکل طاق و تویزه، یک قبله یا ایوان جنوبی، و رواق در ضلع غربی و شرقی بنا دارد.

– مسجد جامع گناباد (مسجد جامع قصبه شهر)

اگر می‌خواهید به دوره هخامنشیان سفر کنید پیشنهاد می‌کنم سری به مسجد جامع گناباد که نام دیگر آن مسجد جامع قصبه شهر است بزنید. مسجد جامع گناباد یکی از آثار ارزشمند دوره هخامنشیان است که با کاریز قصبه تنها ۵ دقیقه (با خودرو) فاصله دارد.

به گفته باستان‌شناسان، شواهد معماری بنا حاکی از آن است که مسجد فعلی بر روی یک مسجد قدیمی‌تر ساخته شده و قدمت آن به دوره ایلخانی می‌رسد. مسجد جامع قصبه شهر (مسجد جامع گناباد) از مکان های دیدنی گناباد است که در سال ۱۳۱۸ با شماره ۳۲۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. این اثر تاریخی حدود ۸۳۰ سال قدمت دارد.

– روستای ریاب، سفری به قلب تاریخ

روستای ریاب یکی از دیدنی های تاریخی خراسان رضوی است که در ۵ کیلومتری جنوب غربی گناباد و در فاصله کمی با قنات قرار دارد. از روستای ریاب تا قنات قصبه حدود ۱۴ دقیقه راه است. هنگام قدم زدن در روستای تاریخی ریاب هنوز می‌توان رد پای دوران صفوی و قاجار را در بین آثار تاریخی برجای مانده دید.

جالب است بدانید که روستای ریاب گناباد یکی از قدیمی‌ترین روستاهای گلی ایران است و هزار سال تاریخ مکتوب دارد. بازدید از این روستا برای علاقه‌مندان به بناهای تاریخی بسیار لذت بخش است چون بافت آن کاملا تاریخی و دست‌نخورده باقی مانده است.

یک مساله عجیب اما واقعی! شاید باورش برایتان سخت باشد اما این روستا یک قبرستان قدیمی داشت که چند سالی است بافت مسکونی به این قبرستان رسیده و حتی مردم روی این قبرستان خانه ساخته‌اند!

شاید برای شما هم مثل من این سوال پیش بیاید که آیا ساکنان این خانه‌ها شب‌ها صداهای مخوف نمی‌شوند و یا ارواح شب هنگام به ملاقات آن‌ها نمی‌روند؟ متاسفانه من پاسخ این سوال را نمی‌دانم و تنها راهش سفر به روستای ریاب و پرسیدن از افرادی است که روی گورستان قدیمی ساکن شده‌اند!

روستای ریاب گناباد دو قلعه گلی تو در توی تاریخی دارد که نظر هر گردشگری را به خودش جلب می‌کند. هر کدام از این قلعه‌ها برج و بارویی دارند و درون قلعه چند خانه و یک مهمان خانه بزرگ را می‌توانید ببینید. ورود به این روستا مثل سفر در تونل زمان است چون هنوز سبک زندگی مردم همانند گذشته است و همه چیز بوی تاریخ و گذشتگان را می‌دهد.

از آب انبار گرفته تا حمام و برج‌های تاریخی همگی حال و هوایی متفاوت را برای بازدیدکنندگان تداعی می‌کنند. جاهای دیدنی روستای ریاب به ترتیب زیر هستند:

• انبار آب بالای ده
• خانه‌های تاریخی
• مزار ابومنصور
• خانه ناصریان
• انبار آب قلعه
• برجهای قلعه
• مدرسه قدیم
• مسجد
• حمام
• قلع

– موزه مردم‌شناسی گناباد (مدرسه نجومیه)

موزه مردم شناسی گناباد که در گذشته مدرسه نجومیه نام داشت یکی دیگر از دیدنی‌های تاریخی خراسان رضوی است که بازدید از آن خالی از لطف نیست. مدرسه نجومیه گناباد یا همان موزه مردم شناسی در مجاورت مسجد جامع گناباد قرار دارد. این موزه در سال ۱۳۸۵ توسط سازمان میراث فرهنگی تبدیل به غرفه‌های مشاغل سنتی و آداب و رسوم از یاد رفته شد.

مدرسه نجومیه یادگار دوره صفویه است و سبک بنا معماری اسلامی است. در دوره صفویه علم نجوم و افلاک در این مدرسه تدریس می‌شد و همین موضع نشان می‌دهد که ایرانیان از گذشته به علم و دانش اهمیت زیادی می‌دادند. فاصله مدرسه نجومیه تا کاریز حدود ۱.۸ کیلومتر یا ۵ دقیقه با خودرو است.

توصیه‌هایی برای بازدید از قنات قصبه

• برای بازدید از قنات قصبه بهترین زمان قبل از غروب آفتاب است. ساعات بازدید از کاریز ۹ صبح تا ۶ بعد از ظهر است. البته ساعات بازدید از کاریز گناباد ممکن است با توجه به فصل متغیر باشد؛ به همین دلیل توصیه می‌کنم قبل از رفتن تماس بگیرید. به طور مثال ساعات بازدید از کاریز قصبه گناباد در ایام نوروز همه روزه صبح‌ها از ساعت ۹ تا ۱۲ و عصرها از ساعت ۱۶ الی ۱۸ است.
• فصل تابستان با توجه به گرمای زیاد و شدت نور خورشید ممکن است تجربه خوشایندی از بازدید برایتان رقم نزند؛ به همین دلیل بهتر است برنامه سفر به گناباد را برای فصل بهار بچینید.
• بازدید از کاریز برای افراد مسن، کودکان، افرادی که پا درد و یا سختی در پیاده روی دارند دشوار است.

• با خود آب معدنی، عینک آفتابی، کلاه آفتابی، ضدآفتاب، و چراغ‌قوه به همراه داشته باشید.
• هنگام ورود باید سکوت را رعایت کنید چون صداهای بلند ممکن باعث ریزش سنگ شود.
• اگر کلاستروفوبیا (تنگناهراسی) دارید و از مکان‌های بسته می‌ترسید بهتر است وارد قنات نشوید.
• ممکن است خفاش‌هایی که داخل قنات زندگی می‌کنند هر لحظه غافل‌گیرتان کنند.
• به هیچ وجه تنها و بدون راهنمای سفر وارد قنات نشوید.
• برای بازدید از کاریز از ورودی باید بلیط تهیه کنید.
• کفش کتانی راحت بپوشید.

اگر قنات قصبه را دیدید…

داستان ساخت کاریز چه افسانه باشد چه حقیقت، نمی‌توان انکار کرد که کاریز قصبه مظهر تمدن ایران و از عجایب ساخت دست بشر است. با وجود اینکه آثار تاریخی متعددی در خراسان بزرگ وجود دارد، (به خاطر ویژگی‌های منحصر به فرد قنات قصبه)، تنها این اثر در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسید.

خالی از لطف نیست که بدانید ۱۳۱ اثر تاریخی گناباد در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و ۸۰ اثر تاریخی دیگر نیز شناسایی شده‌ و درخواست ثبت آن‌ها داده شده است. پس اگر برای بازدید از قنات به گناباد سفر کردید حتما سری هم به دیدنی‌های تاریخی گناباد بزنید.

اگر تجربه بازدید از قنات شگفت‌انگیز قصبه گناباد و جاهای دیدنی نزدیک به قنات قصبه را دارید خوشحال می‌شویم با ما به اشتراک بگذارید تا علی‌بابایی‌ها هم بتوانند از تجربه و توصیه‌های شما پیش از سفر به گناباد استفاده کنند.