قنات قاسم آباد از معرفی تا تاریخچه و تصاویر

قنات قاسم آباد حفره‌ای عمیق در دل زمین و یکی از جاهای دیدنی بم است. صدها نمونه از این حفره‌ها در دشت بم وجود دارند ولی قنات قاسم آباد بروات یکی از عمیق‌ترین کاریزهای این واحه بیابانی است. این کاریز یکی از جاهای دیدنی کرمان است و همچنین دوقلوی قنات اکبرآباد بم هم هست.

قنات قاسم آباد در فهرست یونسکو هم ثبت شده و امروز می‌خواهم در مجله گردشگری علی‌بابا در موردش برایتان بگویم.

قنات قاسم آباد کجاست؟

قنات قاسم آباد یکی از جاهای دیدنی بم است که در مرز کویر لوت یعنی گرم‌ترین نقطه سیاره زمین قرار دارد. برای بازدید از این جاذبه باستانی اول به شهر کرمان و بعد به شهرستان بم بروید. سپس، با سفر به شهر بروات باید دنبال بلوار توحید بگردید. از این طریق، می‌توانید به سمت جاده روستای اکبرآباد حرکت کنید. قنات‌های‌ دوقلوی قاسم آباد و اکبرآباد در همین روستا قرار دارند.

لوکیشن قنات قاسم آباد روی گوگل مپ

مسیر دسترسی به قنات قاسم آباد

اول به سمت کرمان بروید. پس از آن، لازم است به سمت شهرستان زیبا و تاریخی بم و شهر بروات حرکت کنید که در نزدیکی بم قرار دارد. در آن‌جا، کافی است از روی نقشه یا با پرس‌جو از افراد محلی بلوار توحید را پیدا کنید و خودتان را به جاده‌ای برسانید که به روستای اکبرآباد می‌رسد. این مسیر آسفالته و رفت‌وآمد در آن راحت است. وقتی به روستای اکبرآباد رسیدید، سراغ کاریز قاسم آباد یا همان قنات قاسم آباد  و اکبر آباد را بگیرید.

برای دوستداران سفرهای هوایی خبر خوب این است که شهرستان بم فرودگاه دارد. بنابراین، مثلا اگر از تهران به قنات قاسم آباد بروات سفر می‌کنید به‌راحتی می‌توانید بلیط بم را تهیه کنید. مدت زمان پرواز تهران-بم تقریبا یک ساعت و ۴۵ دقیقه است. پس از رسیدن به فرودگاه می‌توانید تاکسی بگیرید و با طی کردن یک مسیر ۱۱ دقیقه‌ای به روستای اکبرآباد و قنات دوقلوی واقع در آن برسید.

اگر سفر با قطار را ترجیح می‌دهید هم امکانات برایتان کاملا مهیاست. خوشبختانه، شهرستان بم ایستگاه قطار دارد. بنابراین، می‌توانید بلیط قطار تهران-بم را تهیه کنید تا پس از ۱۴ یا ۱۵ ساعت به بم برسید. به‌محض رسیدن می‌توانید در ایستگاه پیاده شوید و تاکسی بگیرید.

سپس، از طریق بلوار حوزه و دانشگاه یا از طریق بلوار هاشمی رفسنجانی به روستای اکبرآباد بروید. مسیر اول ۱۹ کیلومتر و مسیر دوم ۱۷ کیلومتر با روستای اکبرآباد فاصله دارد. یعنی، در صورت خلوت بودن جاده می‌توانید با صرف زمانی معادل ۱۵ تا ۲۰ دقیقه به مقصد رسیده و نهایتا از کاریز قاسم آباد بروات دیدن کنید.

بسیاری از افراد، سفر جاده‌ای با خودروی شخصی را به روش‌های دیگر ترجیح می‌دهند. اگر شما هم جزو این گروه هستید، کافی است از تهران به‌سمت قم حرکت کنید و با رانندگی در بزرگراه شماره ۷ رهسپار کرمان و بم و قنات قاسم آباد شوید.

طول این مسیر ۱۱۷۰ کیلومتر است و پشت سر گذاشتن آن تقریبا ۱۳ ساعت طول می‌کشد. در صورت تمایل، در راه می‌توانید از شهرهای تاریخی کاشان، میبد، اردکان، یزد، مهریز و رفسنجان هم بازدید کنید. نهایتا وقتی به بروات رسیدید باید به میدان اصلی شهر بروید و با انتخاب مسیر سمت راست وارد بلوار آزادی شوید.

سپس، به‌سمت میدان زاهدی حرکت کرده و خودتان را به بلوار شهدا برسانید. در انتهای بلوار شهدا مسیر سمت راست را انتخاب کنید. به این ترتیب، وارد بلوار رسالت خواهید شد. مسیر بلوار رسالت را تا انتها طی کنید. در پایان این راه به یک دوراهی رسیده و پس از دیدن تابلوی روستای اکبرآباد با صرف چند دقیقه وقت به کاریز قاسم آباد می‌رسید.

بهترین زمان بازدید از قنات قاسم آباد

در فصل بهار، شهر کرمان، بم و مناطق اطراف آن تماشایی است. به‌ویژه در اردیبهشت ماه آب‌وهوای این ناحیه بسیار مطلوب است. بنابراین، پیشنهاد می‌کنم در این موقع سال از قنات قاسم آباد بازدید کنید. خوب است بدانید، بازدید از این مکان باستانی همه روزه بدون محدودیت زمانی و به‌صورت رایگان امکان‌پذیر است.

معماری قنات قاسم آباد

درست مانند دیگر کاریزهای مشابه، در ساختار قنات قاسم آباد هم تعدادی چاه در یک راستا حفر شده و از پایین به یکدیگر وصل شده‌اند. بیشتر آب این کاریز از اولین چاهی سرچشمه می‌گیرد که در سفره آب زیرزمینی حفر شده و به آن مادر چاه می‌گویند. عمق مادر چاه کاریز قاسم آباد ۴۴ متر است.

خوب است بدانید، مظهر این چاه از محل اصلی آن ۳۰۰ متر فاصله دارد. آب قنات قاسم آباد باستانی زمین‌هایی با وسعت ۱۰۰ هکتار را سیراب می‌کند. این کاریز قدیمی یکی از جاهای دیدنی کرمان است که در ساخت آن از ساروج و گل استفاده شده است. ترکیب این مصالح به‌اندازه‌ای مستحکم است که با وجود همه بلایای طبیعی تا امروز تخریب نشده است.

وضعیت آب‌های زیرزمینی موجود در دشت بم کاملا پیچیده است. این منطقه با کوه‌های بلندی احاطه شده که بارش در آن‌ها به‌صورت برف و باران اتفاق می‌افتد. آب ناشی از بارندگی در مخروطه افکنه یا رسوبات قیفی شکل حواشی کوهستان نفوذ کرده و سفره‌های آب زیرزمینی را سیراب می‌کند.

حوزه فرعی بم-نرماشیر بین دو رشته کوهی قرار گرفته که از شمال و جنوب آن را احاطه کرده‌اند. این سفره زیرزمینی عمدتا از بخش جنوبی خود و از کوه‌های جبال بارز تغذیه می‌شود. از سوی دیگر، کوه‌های شمالی مانند دیواری مستحکم در زیر زمین ریشه دوانده و در مقابل این سفره آب قرار گرفته‌اند.

در این منطقه، چهار گسل بزرگ وجود دارد که آب‌های زیرزمینی را به پنج قسمت جداگانه تقسیم می‌کنند. بنابراین، هر یک از قنات‌ها توسط یکی از این واحدهای جدا از هم تغذیه می‌شوند. این سفره‌های آب زیرزمینی به ویژه قنات قاسم آباد از دوران باستان تاکنون همواره کاریزهای قاسم آباد و اکبرآباد را پرآب کرده‌اند.

در این ناحیه، حدود ۳۷۵ مسیر مربوط به قنات‌های سنتی وجود دارد که تنها ۱۱۸ مورد از آن‌ها در منطقه بم-بروات واقع شده‌اند. هنوز که هنوز است، قنات‌ها از اصلی‌ترین منابع تامین آب این ناحیه به حساب می‌آیند. در این ناحیه، شبکه قنات‌ها را می‌توان مسیری سیلابی دانست که به سمت شمال غرب و جنوب کشیده شده‌اند. تعداد قنات‌های بم و میزان آب‌دهی آن‌ها در کل ایران منحصر به‌فرد است.

ویژگی اصلی قنات قاسم آباد

از مهم‌ترین ویژگی‌های قنات قاسم آباد می‌توان به دوقلو بودن با قنات اکبر آباد و همچنین، میزان دبی یا آب‌دهی آن اشاره کرد. آب‌دهی این قنات ۱۳۹ لیتر بر ثانیه است و مجموعه آب مورد نیاز ۱۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی اطراف‌اش را تامین می‌کند.

امکانات رفاهی قنات قاسم آباد

روستای اکبرآباد جای کوچکی است و هیچ فروشگاه بزرگی در آن دیده نمی‌شود. با این حال، رفت‌وآمد گردشگران به این مکان موجب رونق نسبی آن شده است. با وجود مسجد، سرویس بهداشتی، کافی‌شاپ، رستوران و مغازه‌های کوچک می‌توانید نیازهای اولیه‌تان را در خود روستا برطرف کنید. با این حال، توصیه می‌کنم کالاهای خاص یا مهم را از بروات یا بم بخرید و سپس به تماشای قنات قاسم آباد بروید.

تاریخچه قنات قاسم آباد

قنات قاسم آباد بروات یکی از جاهای دیدنی بم است که در حدود ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ سال پیش به دست مقنیان ماهر این سرزمین در زمینی حفر شده که صدها رشته قنات دیگر هم در آن قرار دارند. با این حال، طول و آب‌دهی قنات دوقلوی قاسم آباد از دیگر کاریزهای مشابه بیشتر است. این قنات به‌اندازه‌ای اصولی و دقیق ساخته شده که حتی زلزله بم هم نتوانست آسیبی به آن وارد کند.

قنات قاسم آباد از ارزش‌های برجسته جهانی است که در معرفی دیدگاه‌های فرهنگی ایران نقش کلیدی و مهمی را ایفا می‌کند. بدون کاریز قاسم آباد و دیگر قنات‌های این منطقه، این بیابان به منطقه‌ای غیر قابل سکونت تبدیل می‌شد. به‌همین دلیل است که بسیاری از باستان‌شناسان ایجاد تمدن در بم را مرهون ساختار نوآورانه و خلاقانه این سازه‌ها دانسته‌اند. به لطف این قنات‌ها، امروزه می‌توان بم را به‌عنوان نماد پیروزی انسان بر خشونت محیط پیرامون‌اش معرفی کرد.

وجه تسمیه قنات قاسم آباد

قنات قاسم آباد در روستایی به‌نام اکبرآباد واقع شده است. در مورد نام‌گذاری این کاریز دو روایت وجود دارد. برخی از افراد، تصور می‌کنند اسم این قنات از نام امامزاده‌ای گرفته شده که گویا در این روستا مدفون شده است. به باور گروه دیگر، اسم قاسم آباد از عبارت «قاسم آب» گرفته شده و به‌معنای جایی برای تقسیم آب است.

جاهای دیدنی نزدیک به قنات قاسم آباد

اگر می‌خواهید از قنات قاسم آباد بازدید کنید، دیدن جاهای دیدنی نزدیک به این قنات هم خالی از لطف نیست.

– قنات اکبر آباد

قنات اکبرآباد یکی از شاخه‌های قنات دوقلوی قاسم آباد است. قدمت این کاریز هم درست مانند قل دیگرش به ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ سال قبل برمی‌گردد. این قنات دوقلو اصلی‌ترین جاذبه گردشگری شهر بروات است و هر ساله تعداد بسیار زیادی از گردشگران را به این منطقه می‌کشاند.

طول کاریز اکبرآباد ۱۱۰۰ متر و میزان آب‌دهی آن ۸ لیتر بر ثانیه بوده و از مجموع ۳۵ میله چاه تشکیل شده است. مادرچاه این قنات ۷ متر عمق دارد. به لطف وجود این اثر باستانی، ۱۶ هکتار از زمین‌های کشاورزی منطقه آبیاری می‌شوند.

دیدن قناتی پرآب با چنین طولی شما را شگفت‌زده خواهد کرد. تنها با تماشای آثار به‌جامانده از گذشتگان که با دست خالی و بدون استفاده از فناوری‌های امروزی درست شده‌اند می‌توان به میزان آگاهی، توانایی و خلاقیت آن‌ها پی برد.

– ارگ بم

پیش از زلزله مهیبی که در دی ماه سال ۱۳۸۲ اتفاق افتاد، ارگ بم عنوان عظیم‌ترین سازه خشت و گلی جهان را یدک می‌کشید. ویرانه‌های این قلعه شگفت‌انگیز هنوز هم در دل کویر و در فاصله ۳۰ کیلومتری از قنات قاسم آباد قرار دارد و همچنان بیننده را حیرت‌زده می‌کند. در طول سال‌ها، گردشگران بی‌شماری از نقاط دور و نزدیک جهان برای بازدید از این بنای باستانی به بم سفر کرده‌اند. به شما هم پیشنهاد می‌کنم بازدید از این یادگار تاریخی را در برنامه سفرتان بگنجانید.

– گورستان ایستاده کودکان ارگ بم

گورستان ایستاده کودکان ارگ بم یکی از عجیب‌ترین یافته‌های باستانشناسی نزدیک قنات قاسم آباد است که پس از زلزله بزرگ بم کشف شده و همه را حیرت‌زده کرده است. داستان از این قرار است؛ پس از وقوع زلزله بم، چندین گروه از کارشناسان به منطقه اعزام شدند تا میزان خرابی ارگ را برآورد کنند.

این‌جا بود که در کمال شگفتی با یک گورستان باستانی مواجه شدند که به‌جای زمین به‌طور ایستاده در لابه‌لای دیوارهای قلعه قرار داشت و ظاهرا فقط به بچه‌ها اختصاص داشت. باستانشناسان ایرانی و خارجی هرگز نتوانستند توجیهی برای دفن کودکان در دیوارهای قلعه پیدا کنند. این گورستان یکی از جاهای دیدنی بم است که در فاصله ۳۰ کیلومتری قنات قاسم آباد بروات قرار دارد.

– تل آتشین دارستان بم

تل آتشین دارستان بم یکی دیگر از جاهای دیدنی کرمان است که در شهرستان بم، روستای دارستان قرار دارد و در فهرست میراث فرهنگی و آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این مکان باستانی به دوران نوسنگی پیش از سفال (بی‌سفال) تعلق دارد و پس از وقوع زلزله مهیب بم کشف شده است.

تل آتشین یکی از روستاهای اولیه است که قدمت آن به قرن هفتم قبل از میلاد می‌رسد و بقایای سازه‌های خشتی، ابزارهای سنگی و بسیاری از یادگارهای باستانی دیگر در آن به‌چشم می‌خورد. این روستای کهن در فاصله ۶۰ کیلومتری کاریز قاسم آباد قرار دارد.

با بازدید از این منطقه، انگار در تونل زمان به عقب برگشته و جهانی را می‌بینید که ساکنانش با ابزارهای بسیار ابتدایی یادگارهایی ماندگار خلق می‌کنند.

توصیه‌هایی برای بازدید از قنات قاسم آباد

شاید باور کردن‌اش بریاتان سخت باشد؛ اما در دل کویر وضعیت آب‌وهوا به‌شدت می‌تواند متغیر باشد. یعنی، در گرم‌ترین روزهای سال هم ممکن است سردتان شود و به لباس گرم نیاز پیدا کنید. بنابراین، توصیه می‌کنم در هنگام سفر به شهر تاریخی بم و بازدید از قنات قاسم آباد حتما لباس گرم به‌همراه داشته باشید. با این حال، مراقب باشید قبل از خنک شدن هوا لباس سبک به‌تن کنید. چراکه گرمای سوزان هوا را هم تجربه خواهید کرد. در ضمن، حتما کفش راحتی بپوشید که پایتان را بیش از حد گرم نگه ندارد.

همچنین، کرم ضد آفتاب، کلاه و مقداری آب خنک را هم در کوله‌پشتی خود قرار دهید تا دمای بالای هوا و تابش بی‌امان خورشید اذیت‌تان نکند. در صورت تمایل، خوب است مقداری آب‌لیموی تازه یا کمی نمک و شکر را هم به آب خوردن اضافه کنید. یادتان باشد، اگر برای مدتی طولانی در معرض گرما و نور آفتاب قرار بگیرید بدن‌تان آب و املاح زیادی را از دست می‌دهد.

جبران کردن آب و املاح از دست رفته یکی از ضروری‌ترین کارهایی است که در این مناطق باید انجام دهید. در نهایت، لازم است یادآوری کنم که بازدید از کاریز دوقلوی قاسم آباد در کلیه روزهای هفته و در تمامی ساعات شبانه‌روز به‌طور رایگان امکان‌پذیر است.