گروه بازار آب و انرژی: صنعت پتروشیمی در پایان سال 1395 با 53 مجتمع تولیدی با ظرفیت 64 میلیون تن توانست 53.6 میلیون تن محصولات پتروشیمی با مصرف کل 33.3 میلیون تن خوراک دام و منابع بالادستی تولید کند با فروش 30.7 میلیون تنی عنوان محصول نهایی در بازارهای داخلی و صادراتی معادل 17.1 میلیارد دلار درآمد کسب کرد.
به گفته مرتضی شهمیرزایی معاون وزیر نفت، در پایان سال 1401 در صنعت پتروشیمی با 67 مجتمع تولیدی با ظرفیت 91.5 میلیون تن و مصرف کل 47.5 میلیون تن خوراک و سوخت از منابع اولیه، 69.6 میلیون تن. تن محصولات پتروشیمی مصرف شد و با فروش 39.6 میلیون تن به عنوان محصول نهایی در بازارهای داخلی و صادراتی معادل 26.8 میلیارد دلار درآمد حاصل شد.
به گفته وی، بر اساس برنامه ریزی های انجام شده و اهداف تعیین شده طی سال های برنامه ششم، 20 پروژه با ظرفیت کل 28.3 میلیون تن به بهره برداری رسیده است و تا پایان سال 1402، 5 پروژه دیگر با ظرفیت ظرفیت 4.6 میلیون تن به بهره برداری رسیده است که تا پایان برنامه ششم به ظرفیت 96.3 میلیون تن می رسد.
برادران معاون وزیر صمت: میانگین ارزش صادرات محصولات پتروشیمی حدود 700 دلار است، این در حالی است که ما همان محصولات یا محصولات خاص مورد نیاز کشور را 1300 دلار وارد می کنیم.
اگرچه آمار اعلام شده از سوی مدیرعامل شرکت ملی صنعت پتروشیمی حکایت از رشد این صنعت دارد، اما صحبت های محمدمهدی برادران معاون وزیر صمت حکایت از واقعیت تلخ دیگری دارد. وی با بیان اینکه میانگین ارزش صادرات محصولات پتروشیمی حدود 700 دلار است، اظهار کرد: در حالی که همان محصولات یا محصولات خاص مورد نیاز کشور را با دلار 1300 دلاری وارد می کنیم. یعنی اگر به جای اینکه به صادرات بیشتر فکر کنیم، قصد داریم واردات محصولاتی را که می توانیم در داخل تولید کنیم، کاهش دهیم، می توانیم دو برابر در داخل ارزش افزوده ایجاد کنیم.
در این میان بسیاری از کارشناسان نگران آینده صنعت پتروشیمی هستند. هاشم اورعی، کارشناس انرژی و مدیر دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف به بازار می گوید: متاسفانه صنعت پتروشیمی برای برخی از مسئولان و نمایندگان مجلس به زندگی خلوت تبدیل شده است. این صنعت همان مسیری را طی کرده است که چند سال پیش صنعت خودروسازی ما طی کرد. در واقع اگر الان فکرش را نکنیم، صنعت پتروشیمی ما در سال های آینده یک صنعت ورشکسته رانت محور خواهد بود که جایی در بازار جهانی ندارد.
و ادامه می دهد: با از دست دادن مزیت های خود در این صنعت، غول های نفتی و پتروشیمی بدون دغدغه تامین مالی در کشورهای دور از تحریم سرمایه گذاری می کنند و کشورهای نفتی و غیرنفتی به سرعت به دنبال تولید محصولات با ارزش افزوده بالا هستند.
اوری، کارشناس انرژی: دوره فروش نفت خام و معاملات آتی به پایان رسید. اگر از این بحران عبور نکنیم، با گذار خطرناک تری مواجه خواهیم شد و از دولت نفت خام فروخته شده در آینده به دولت آینده تبدیل خواهیم شد. دولت فروخته در چنین شرایطی با دولتی مواجه خواهیم شد که حتی توان تحمل هزینه های کارکنان خود را ندارد.
اوره ای با تاکید بر اینکه دوره خام فروشی و آتی فروشی به پایان رسیده است، تصریح کرد: اگر از این بحران عبور نکنیم، گذر خطرناک تری را متحمل می شویم و از دولت نفت خام به دولت فروشنده آینده خواهیم رسید. . در چنین شرایطی با دولتی مواجه خواهیم شد که حتی توان تحمل هزینه های کارکنان خود را ندارد.
به گفته وی، در حوزه پتروشیمی واقعا پتانسیل های بی نظیری داریم. ما تنها کشوری هستیم که انواع خوراک و میعانات گازی را داریم. ما به اندازه کافی LPG و نفتا برای تغذیه صنعت پتروشیمی داریم. نفت کافی داریم، در شمال و جنوب کشور به آب دسترسی داریم. در حال حاضر هم دغدغه ای برای نیروهای واجد شرایط و متخصص وجود ندارد.
این کارشناس انرژی موقعیت جغرافیایی ایران را نیز برجسته کرد و ادامه داد: ما به بازاری دسترسی داریم که سالانه سه درصد افزایش می یابد و این می تواند فرصتی بی نظیر برای ایران باشد.
وی همچنین سالانه حدود 900 میلیارد دلار فاکتور در صنعت پتروشیمی اعلام کرد و افزود: کم کم استفاده از این صنعت در همه جا رو به افزایش است. بر اساس پیش‌بینی‌های مبنی بر جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر و خودروهای برقی، صنعت پتروشیمی حداقل می‌تواند تقاضای سوخت‌های فسیلی را حفظ کند. این دلیل باعث شده است که کشورهای نفت خیز بر توسعه و تنوع تولیدات پتروشیمی تمرکز کنند. به عنوان مثال، در ژانویه 2023، شرکت انرژی قطر قراردادهای سرمایه گذاری نهایی را با شرکت پتروشیمی شفرون فیلیپس امضا کرد و دو طرف سرمایه گذاری مشترکی را تأسیس کردند که 70 درصد آن متعلق به شرکت انرژی قطر و 30 درصد متعلق به شرکت شفرون است. فیلیپس
در ایران این تصور و تصور غلط وجود داشته است که چون ماده اولیه پتروشیمی نفت و گاز است و در پتروشیمی مزیت داریم، نیازی به مطالعات فنی، اقتصادی و بازار نداریم و این کار بدون مطالعه انجام شده است. این چشم انداز امروز کشور را وارث صنعت پتروشیمی کرده است که در صورت حذف رانت و یارانه ضرر خواهد بود.
وی ادامه داد: متأسفانه صنعت پتروشیمی در کشور ما توسعه کافی نداشته است. آمارها به خوبی نشان می دهد که اگر خوراک بسیاری از تولیدکنندگان پتروشیمی به صورت خام صادر شود، ارزش بیشتری برای محصولات آنها وارد کشور می شود. دلیل این وضعیت این است که در ایران این تصور اشتباه وجود دارد که چون ماده اولیه پتروشیمی ها نفت و گاز است و ما در پتروشیمی مزیت داریم، نیازی به مطالعات فنی، اقتصادی و بازار نداریم و انجام شده است. بدون مطالعه این نگاه باعث شده تا کشور وارث صنعت پتروشیمی باشد که در صورت حذف رانت و یارانه ضرر خواهد بود. باید یادآور شوم که در غیاب دانش فنی پیشرفته و سرمایه گذاری های کلان، صنعت پتروشیمی تنها آخرین و کم ارزش ترین حلقه زنجیره ارزش این صنعت را تولید می کند که نتیجه ای جز سوخت کشور ندارد. منابع غنی
