به گزارش بازار، دکتر جان میرشایمر اخیرا در دوحه قطر با عنوان «یک سال پس از 7 اکتبر: غزه و پیامدهای جهانی آن» در 13 اکتبر 2024 در شورای امور جهانی خاورمیانه سخنرانی کرد و به تحلیل وقایع پرداخت. غزه و اثرات جهانی آن وی در این گفت و گو به بررسی پویایی قدرت در خاورمیانه و نقش قدرت های بزرگ در این منطقه پرداخت و به چگونگی تغییرات در نظم بین المللی پرداخت. این مقاله به جمع بندی و تحلیل نکات کلیدی سخنرانی دکتر میرشایمر می پردازد.
تغییرات در ساختار قدرت جهانی
میرشایمر سخنرانی خود را با توضیح ساختار قدرت جهانی از اواسط قرن بیستم آغاز کرد و توضیح داد که ما در حال حاضر شاهد یک سیستم چند قطبی هستیم.
بنابراین، در نظام دوقطبی (1991-1947): جهان تحت سلطه دو ابرقدرت ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی بود و در سیستم تک قطبی (1991-2017): پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ایالات متحده آمریکا به عنوان تنها ابرقدرت ظاهر شد، اما در سیستم چندقطبی (2017 تا کنون): ظهور چین و تجدید حیات روسیه، عصر جدیدی از رقابت قدرت های بزرگ را آغاز کرده است.
به گفته وی، در دنیای چند قطبی امروز سه قدرت بزرگ وجود دارد:
1. ایالات متحده (اول)
2. چین (دومین قدرت نزدیک و رقیب برابر از دیدگاه ایالات متحده)
3. روسیه (با اختلاف در جایگاه سوم)
او تاکید می کند که این تغییر در ساختار قدرت جهانی پیامدهای عمیقی بر سیاست بین المللی و درگیری های منطقه ای دارد. تمرکز ایالات متحده در سه زمینه اصلی را برجسته می کند:
– شرق آسیا (به دلیل حضور چین)
– اروپا (به دلیل حضور روسیه)
– خلیج فارس (به دلیل منابع نفتی آن)
او معتقد است که در حالت ایده آل، ایالات متحده ترجیح می دهد تلاش های خود را بر مهار چین در شرق آسیا متمرکز کند. با این حال، درگیری های مداوم در اروپا (جنگ اوکراین) و در خاورمیانه و اسرائیل مانع از “چرخش به سمت آسیا” شده است. او معتقد است که شرایط ایده آل برای سیاست خارجی آمریکا باید این باشد که آمریکا با روسیه علیه چین متحد شود، اما در واقعیت وضعیت برعکس است.
پیچیدگی های خاورمیانه
برخلاف نظر رایج در غرب که ایران را عامل اصلی بی‌ثباتی در منطقه می‌داند، او معتقد است که اسرائیل مسئول ایجاد بحران در خاورمیانه است. به گفته وی، سیاست اسرائیل در قبال فلسطینی ها به ویژه در قبال نوار غزه یکی از عوامل اصلی خشونت و بی ثباتی کنونی است. او اسرائیل را متهم به اجرای یک سیستم آپارتاید شبیه به سیستم آفریقای جنوبی می کند. به گفته وی، آپارتاید رژیم اسرائیل در واقع باعث بحران و جنگ در خاورمیانه می شود. او برای نشان دادن مشکل آپارتاید در اسرائیل به سه گزارش مهم از سه سازمان بین المللی حقوق بشر استناد می کند.
رابطه اسرائیل و آمریکا
بخش عمده ای از سخنرانی دکتر میرشایمر بر روابط منحصر به فرد بین ایالات متحده و اسرائیل متمرکز بود. او این رابطه را “بی سابقه در تاریخ ثبت شده” توصیف می کند که مشخصه آن حمایت بی قید و شرط ایالات متحده از اسرائیل، به ویژه در مورد مسئله فلسطین است. این وابستگی ایالات متحده به اسرائیل بخشی از سیاست خارجی ایالات متحده است که خاورمیانه را در دستور کار واشنگتن نگه می دارد و مانع از معامله آمریکا با چین می شود و در واقع بر اساس منافع ملی ایالات متحده نیست.
درگیری های خاورمیانه
دکتر میرشایمر سه درگیری عمده در خاورمیانه را شناسایی می کند که اگرچه کاملا مستقل نیستند، اما نیاز به تحلیل جداگانه دارند:
– درگیری اسرائیل و فلسطین (با تمرکز بر غزه)
– درگیری اسرائیل و حزب الله
– درگیری ایران و اسرائیل (و در نتیجه ایران و ایالات متحده)
اهداف اسرائیل پس از 7 اکتبر
میرشایمر استدلال می کند که پس از حوادث 7 اکتبر 2023، اسرائیل سه هدف اصلی را دنبال کرد که به همه آنها ناکام ماند:
– شکست حماس
– آزادی گروگان ها
– پاکسازی غزه از فلسطینیان (هدفی که او می گوید اغلب ذکر نشده است)
میرشایمر به شدت از سیاست اسرائیل در نوار غزه انتقاد کرد و این اقدامات را تلاشی برای انجام “پاکسازی قومی” معرفی کرد. در این بیانیه آمده است که اسرائیل به دنبال ایجاد یک کشور ناب یهودی است و با اقدامات نظامی و اقتصادی در نوار غزه قصد دارد فلسطینیان را از این منطقه بیرون کند. به گفته میرشایمر، آنچه در غزه رخ می دهد نوعی نسل کشی است که هدف از آن حذف کامل حضور فلسطینی ها در این منطقه است.
درگیری اسرائیل و حزب الله
وی استراتژی اسرائیل در برابر حزب الله را اینگونه توصیف می کند:
– استراتژی برش (رهبری هدفمند)
– مجازات غیرنظامیان در لبنان
– حمله به جنوب لبنان و از بین بردن ظرفیت رزمی حزب الله.
او استدلال می کند که شواهد تاریخی نشان می دهد که بعید است این استراتژی ها حزب الله را شکست دهد یا به توانایی آن برای تهدید شمال اسرائیل پایان دهد. بنابراین، این نتایج اسرائیل را وارد درگیری دیگری می کند.
درگیری اسرائیل و ایران
دکتر میرشایمر مدعی است که اسرائیل فعالانه در تلاش است تا ایالات متحده را به درگیری با ایران بکشاند و حمله به سفارت ایران در دمشق و ترور هنیه در تهران را نمونه می داند. او دلایل متعددی را برای این امر بیان می کند:
– حفظ حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه.
– انحراف توجه از مسئله فلسطین
– رسیدگی به نگرانی ها در مورد برنامه هسته ای ایران
در مورد ایران، میرشایمر معتقد است که نه ایران و نه آمریکا حاضر به جنگ مستقیم نیستند، اما اسرائیل به شدت به دنبال تحریک آمریکا به رویارویی نظامی با ایران است. وی درباره احتمال تشدید تنش بین اسرائیل و ایران هشدار داد، به این معنا که اسرائیل به طور مستمر و تدریجی با بالا بردن سطح تنش، ایران را وادار به انتقام‌جویی خواهد کرد و در نهایت آمریکا وارد جنگ با ایران خواهد شد. او معتقد است هر بار که ایران و آمریکا تلاش کردند روابط دوجانبه خود را بهبود بخشند، لابی یهودی در آمریکا مانع از آن شده است.
پیامدهای ژئوپلیتیکی گسترده تر
میرشایمر رویدادهای خاورمیانه را بخشی از رقابت ژئوپلیتیکی گسترده‌تر بین دو بلوک بزرگ جهانی می‌دانست. در یک سو آمریکا، اروپا و اسرائیل و در سوی دیگر چین، روسیه، ایران و کره شمالی قرار دارند. وی هشدار داد که این تنش ها می تواند منجر به درگیری های گسترده تر شود که پیامدهای خطرناکی برای امنیت جهانی به ویژه در منطقه خاورمیانه خواهد داشت.
مسئله فلسطین
دکتر میرشایمر سخنان خود را با ارزیابی غم انگیزی از وضعیت فلسطین به پایان می رساند. نگرانی عمیق خود را نسبت به آینده فلسطینی ها ابراز می کند و می ترسد:
1. دولت های اسرائیل ممکن است به طور فزاینده ای راست گرا و جنگ طلب شوند.
2. ایالات متحده به دلیل نفوذ لابی اسرائیل به حمایت بی قید و شرط از اسرائیل ادامه خواهد داد.
3. تلاش ها برای پاکسازی قومی فلسطینیان از غزه و کرانه باختری ممکن است تشدید شود.
نتیجه گیری
سرانجام، تحلیل میرشایمر از دیدگاهی واقع گرایانه در روابط بین الملل سرچشمه می گیرد. وی معتقد است که منافع استراتژیک قدرت های بزرگ جهانی به ویژه در مناطق حساسی مانند خاورمیانه، تعیین کننده اصلی سیاست ها و درگیری های بین المللی است. اسرائیل همواره به دنبال طرح تهدید در منطقه است و تا زمانی که مسئله فلسطین حل نشود، این منطقه همچنان منبع اصلی بی ثباتی جهانی بوده و تأثیرات گسترده ای بر امنیت بین المللی خواهد داشت.
