مراکز خانواده بیشتر که در سال 1395 شروع به کار کرد، در ظاهر ایده امیدوارکننده ای بود. این مراکز با ماموریت هایی چون تسهیل ارتباط سالم بین والدین و فرزندان، ارائه خدمات مشاوره ای و کاهش تبعات منفی طلاق به میدان آمدند. اما عملکرد آن نشان می دهد که بین ایده و اجرا فاصله زیادی وجود دارد.
یکی از مشکلات اصلی ماموریت این مراکز محدود به ایجاد فضای ملاقات برای والدین و فرزندان می باشد. این به خودی خود مفید است، اما آیا همه نیازهای فرزندان طلاق تنها با چند ساعت ملاقات برطرف می شود؟ قطعا نه. کودکان و والدین به خدمات گسترده تری مانند مشاوره روانشناختی، راهنمایی والدین و حمایت آموزشی نیاز دارند که اغلب در این مراکز به حاشیه رانده می شوند.
از سوی دیگر کمبود بودجه و امکانات این مراکز را به موسساتی نیمه فعال تبدیل کرده است. وقتی منابع کافی وجود ندارد، نمی توان انتظار ارائه خدمات مؤثر را داشت. نبود نیروی متخصص، آموزش ناکافی کارکنان و حتی عدم هماهنگی لازم با سایر نهادها مانند قوه قضائیه و سازمان های مددکاری اجتماعی باعث شده است که این مراکز نتوانند آنطور که باید کارآمد باشند.
ضعف دیگر عدم توجه به جنبه های روانی و امنیتی مراکز است. در مواقعی که بین والدین اختلافات جدی وجود دارد، مراکزی که فضای ملاقات را فراهم می کنند باید ایمنی لازم را برای کارکنان و کودکان تضمین کنند. متاسفانه در بسیاری از موارد این نیاز جدی مورد غفلت قرار گرفته است.
عملکرد نامناسب این مراکز نه تنها کمکی به کاهش آسیب های ناشی از طلاق نمی کند، بلکه در برخی موارد می تواند موجب تشدید آن شود. کودکانی که حمایت های لازم را دریافت نمی کنند با مشکلاتی مانند افت تحصیلی، کاهش اعتماد به نفس و آسیب های روانی جدی مواجه می شوند. از طرفی والدینی که نیاز به مشاوره و راهنمایی دارند، در این سیستم احساس رها شدن می کنند.
در نهایت اگر این مراکز به همین منوال ادامه دهند، نه تنها نتایج ملموسی در کاهش آسیب های اجتماعی طلاق حاصل نمی شود، بلکه اعتماد عمومی به نهادهای حمایتی نیز کاهش می یابد. برای بهبود وضعیت لازم است این مراکز از یک نهاد صرفاً نمادین به مجموعه ای جامع و کارآمد تبدیل شوند که واقعاً بتواند به کودکان و والدین کمک کند.
افزایش بودجه، جذب نیروهای متخصص، ارائه خدمات متنوع تر و همکاری جدی تر بین نهادهای مرتبط گام های مهمی برای تغییر مسیر این مراکز است. بدون این اصلاحات، تلاش برای کاهش آسیب های طلاق بیشتر شبیه مسکن موقت خواهد بود که مشکلی را حل نمی کند.
