به گزارش خبرآنلاین، «آسیب شناسی مهاجرت نخبگان» عنوان نشستی بود که یکشنبه شب به همت خانه اندیشمندان علوم انسانی و به همت انجمن جامعه شناسی ایران، انجمن مدیریت فرهنگی ایران برگزار شد. و برنامه ریزی و انتشارات سوم. محمدجواد ظریف وزیر سابق امور خارجه، علی اکبر صالحی رئیس سابق سازمان انرژی اتمی و معاون فرهنگستان علوم ایران و سیدرضا صالحی امیری سیاستمدار و فعال علمی و فرهنگی از جمله سخنرانان این مراسم بودند. کنفرانس. ملاقات.
به گزارش جماران، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه پیشین با اشاره به اینکه مهاجرت در کشور ما یک واقعیت است و این واقعیت با امید و آرزوی ما تغییر نخواهد کرد، سخنان خود را اینگونه آغاز کرد: به نظر من مشکل اصلی ماست. نگرش ما این است که در مناطقی که مزیت نداریم، مزیت نسبی ایران و انقلاب اسلامی را قربانی می کنیم. مهمترین مزیت نسبی ما مردم ما هستند و نگاه انسان محوری که در اوایل انقلاب داشتیم باعث نفوذ گسترده ما در سطح ملی و جهان شد.
از آنجایی که به دلیل واقعیات ناخواسته مانند جنگ تحمیلی و شرایط امنیتی کشور، دید ما از قابلیت نرم افزاری یا انگیزه سیستم به سمت توانمندی های سخت افزاری و توانایی های مادی منحرف شد، نگاه ما به انسان بودن به عنوان عامل اصلی توسعه کشور و عامل اصلی بازدارنده ما تغییر کرده است. واقعیت این است که آنهایی که در مقابل جنگ مقاومت کردند و در برابر تحریم ها مقاومت می کنند و کسانی که مانع از رسیدن جنگ 2002 به ایران و رفتن به عراق شدند و مانع از هدف قرار گرفتن تاسیسات اتمی فردو در سال 2008 شدند، مردم هستند. آنها بودند و نه ابزاری که ما داریم.
هر چه بیشتر از این افراد فاصله می گرفتیم، قدرتمان کمتر می شد و برای مردم جذابیت کمتری داشتیم. بنابراین هیچ جاذبه ای وجود ندارد که افراد را به سمت خود جذب کند یا آنها را حفظ کند. به نظر من این مشکل سیستم حکومتی است که منجر به مهاجرت می شود.
مشکل دوم بین نظام حاکم و مردم است و آن مشکل امید است. امید به آینده شاید اگر با کسانی که به فکر مهاجرت هستند صحبت کنید، بشنوید که جوانان نگران آینده خود هستند و میانسالانی که به دنبال مهاجرت هستند نگران آینده فرزندان خود در ایران هستند. امید به آینده ارتباط مستقیمی با مهاجرت دارد. مهاجرت معکوس نخبگان در سال های 1394 و 1395 به همت لرد ستاری شکل گرفت. زیرا ؟ به این دلیل که امید ایجاد شده بود و این امید بود که در واقع باعث کاهش تورم و افزایش رشد اقتصادی شد. در غیر این صورت اتفاق خاصی از نظر اقتصادی رخ نمی داد بلکه امید ایجاد شده بود. متاسفانه ما خودمان امید را از بین می بریم. زیرا امید تا حد زیادی مانند احترام ساخته می شود. دستگاه تبلیغات می تواند امید و عزت ایجاد کند. متأسفانه ما با یک سیاست منسجم در این کشور ناامیدی و تحقیر ایجاد کرده ایم.
یک مثال برای شما می زنم: او در حال رفتن به کربلا به حرم امام حسین (ع) برادر جانباز حزب الله لبنان بود که در مبارزه با صهیونیست ها یک پای خود را از دست داده بود. وقتی از حرم خارج شدم، یک روحانی ایرانی به من گفت که خدایا تو را تحقیر کردم که ما را تحقیر کردی! چطور ممکن است یک مجاهد لبنانی فکر کند ما عزت ایجاد کرده ایم، یک روحانی ایرانی فکر کند ما ذلت درست کرده ایم؟ عزت، ذلت و امید ساخته است. مجاهد حزب الله واقعیت نشسته در مقابل تلویزیون لبنان را دیده است، روحانی ایرانی شاهد حمله تحقیرآمیز نشسته در مقابل تلویزیون بوده که او را شوکه کرده است.
اوباما می گوید که اگر می توانست، حتی یک شعاع از برنامه هسته ای ایران را پشت سر نمی گذاشت، اما «نمی توانم». در ایران نمی گویند «اما نمی توانم». آنها به جای ایجاد عزت و امید از سخنان اوباما، تحقیر و ناامیدی ایجاد می کنند. پس جوانان ما باید چه کار کنند؟ نتیجه چه خواهد شد؟ جوان ما می رود.
مورد سوم شهر است. من طرف دیگر ماجرا را از دید خودم گفتم و اگر اجازه داشته باشم این طرف ماجرا را هم بگویم. مورد سوم مطلوب است. آنچه باعث مهاجرت از سوی مردم می شود، توهمات است. همانطور که یک بار گفتم، ما خودمان را انتخاب می کنیم: فاصله بین رویاها و واقعیت. فاصله بین توهمات من و دنیای بیرون. کسانی که مهاجرت می کنند عموما نمی دانند آنجا چه اتفاقی می افتد، اما رویاهایی دارند و زندگی متفاوتی را در آنجا تصور می کنند. البته برخی مجبور به مهاجرت هستند و من در مورد آنها صحبت نمی کنم. به این معنا در قرآن آیه ای هم داریم که می گوید زمین برای هجرت گسترده است، پس هجرت ذاتاً چیز بدی نیست. گروهی هم هستند که مشتاقانه مهاجرت می کنند. مشکل اصلی جامعه ایران از دوران صفویه تا امروز این است که سیاست و برنامه ریزی ما بر اساس خواسته ها است. یکی از اساتید اقتصاد به من گفت که تمام برنامه های پنج ساله از زمان پهلوی تا کنون بر اساس خواسته ها بوده و هیچ کدام بر اساس واقعیت نبوده است. مشکل این است که شما بر اساس میل برنامه ریزی می کنید و به خواسته خود نمی رسید و به جای واقع بین بودن از آن لحظه به بعد بیشتر می خواهید. این خواسته ها یک چرخه معیوب بی پایان ایجاد می کنند.
آرزو می کنیم با مهاجرت به خارج از کشور شرایطمان بهتر شود، اما در بسیاری از موارد این اتفاق نمی افتد و به عنوان فردی که بیش از سی سال از عمرم را در خارج از کشور گذرانده ام، می توانم بگویم که با همه کسانی که در خارج از ایران ملاقات کردم، می شناسم، به جز یک نفر. تعداد کمی زندگی عادی دارند و کارهایی را انجام می دهند که حاضر به انجام آنها در ایران نبودند.
دوری از مردم به عنوان مهم ترین اهرم قدرت، ایجاد ناامیدی و ایجاد سرخوردگی و برنامه ریزی بر اساس میل، این سه مورد به نظر من از دلایل اصلی مهاجرت است.
مهاجرت یک واقعیت است و سوال اینجاست که آیا می‌توانیم به این واقعیت به عنوان یک فرصت نگاه کنیم یا باید آن را یک تهدید ببینیم؟ مهاجرت واقعیت بسیار تلخی است، اما دیدگاه ما از جهان مبتنی بر تهدید است. همان نگاهی که باعث شد انسان را رها کنیم و به ابزار بچسبیم. نگاه ما به محله مان نگاهی تهدید محور است.
اینکه گفتید میدان بر دیپلماسی برتری دارد این سوال را ایجاد می کند که چرا این اتفاق می افتد؟ زیرا تهدید بیش از فرصت است. نگرانی بیش از تلاش، زمان و استفاده از امکانات است. چشم انداز تهدیدمحور نمی تواند مبنای توسعه باشد. چشم انداز تهدیدمحور نمی تواند مبنای پیشرفت باشد. ماهیت چشم انداز تهدیدمحور یک نتیجه است. ما نمی توانیم سیب بکاریم اما می توانیم پرتقال برداشت کنیم. ما مهاجرت را نیز یک تهدید می دانیم. ایرانی ها و نخبگان خارجی برای ما فرصت هستند نه تهدید. ما باید زمینه جذب این فرصت ها را فراهم کنیم. به هر دلیلی یک نفر رفت و ما نتوانستیم انگیزه ای برای ماندن او ایجاد کنیم، حالا که رفت باید آن را فرصتی برای کشور بدانیم.
شاید سال‌ها طول بکشد تا بتوانیم زمینه را برای تغییر مجدد مهاجرت نخبگان فراهم کنیم. اما ما می توانیم این نگرش را تغییر دهیم که مهاجر دشمن ما نیست. کسی که در خارج از ایران ساکن شده دشمن ما نیست. این آدم هم مثل من ایران را دوست دارد. همانقدر که من نگران آینده ایران هستم، او هم نگران آینده این کشور است. همانقدر که من به نام خلیج فارس اهمیت می دهم، او هم به نام خلیج فارس ما اهمیت می دهد. به همان اندازه که من فکر می کنم تحریم برای مردم ایران مضر است و از آن متنفرند، آنها نیز از آن متنفرند زیرا خانواده و دوستان آنها را در ایران تحت تأثیر قرار می دهد. چهار نفری که در خارج از ایران فروشگاه افتتاح کردند و پول ایران را برای منافع شخصی خود خرج کردند، نماینده همه ایرانیان خارج از کشور نیستند. کل جامعه ایرانی خارج از کشور مثل آنها نیست. جامعه ایرانی خارج از کشور میهن پرست و خواهان آبادانی ایران است.
اگر این نگرش را تغییر دهیم، می توانیم کمترین ضرر یا منفعت را از مهاجرت داشته باشیم که واقعیتی تلخ است. چرا ایرانیان خارج از کشور نباید احساس کنند که به راحتی می توانند به کشور خود سفر کنند؟ چرا نباید احساس کند که هر وقت بخواهد به عنوان نمونه در دانشگاه تدریس کند می تواند به ایران بیاید و بعد از آن خروجی امن از ایران داشته باشد؟ چرا این احساس آرامش را برای ایرانیان خارج از کشور به ارمغان نمی آوریم؟ چرا ایرانیان خارج از کشور هنگام بازدید از کنسولگری های ما در کشورهای دیگر نباید احساس کنند که به خانه بازگشته اند؟ زمانی که در خارج از ایران مأموریت داشتم به دوستان ایرانی ام که خارج از کشور زندگی می کردند و به سفارت یا کنسولگری می آمدند می گفتم اینجا خانه آنهاست و ما مستاجر هستیم.
ایرانیان خارج از کشور را باید از آن خود بدانیم و فرصت در هر کجای ایرانیان، مبنای قدرت ملی ماست. باید بپذیریم که بزرگترین منبع قدرت برای ایران ایران است. بزرگترین عامل بازدارنده در برابر تهدیدات خارجی، ایرانیان داخل و خارج از کشور هستند.
۳۱۱۳۱
