طرح بهسازی بافت های فرسوده فرسوده شد محله آبکوه در انتظار رفع موانع است.

بازار-گروه استان ها: از سال 1383 بر اساس مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی، نقاط مختلفی در مشهد برای بهسازی بافت در اولویت قرار گرفت که از جمله آنها می توان به قلعه وکیل آباد و قلعه آبکوه اشاره کرد.

قلعه آبکوه در گذشته روستایی در حاشیه شهر مشهد بوده و پیدایش هسته اصلی آن احتمالاً به سال 1100 میلادی باز می گردد. امروزه روستاهای به هم پیوسته سعد آباد و آبکوه مجموعه سکونتگاهی یکپارچه ای را تشکیل داده اند که به محله قلعه آبکوه معروف است.

قبل از توسعه کالبدی شهر مشهد، قلعه آبکوه به صورت روستایی در فاصله 7 کیلومتری غرب آن قرار داشت و با مطالعه طرح هادی شهر در سال 49-1346 و تصویب آن در سال 1351 توسط شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، اراضی بایر اطراف قلعه در مسیر توسعه قرار گرفت.

در سال 1361 با اجرای طرح تفصیلی برای الحاق قلعه به عنوان محله جدید در محدوده مرکزی مشهد، بنای قدیمی آن با احداث یک محور ارتباطی از هم گسیخته و بنا به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شد.

پس از این به دلیل عدم اجرای سایر پیشنهادات طرح تفصیلی، سایر بخش‌های سازه در شرایط سنتی خود باقی ماندند و امروزه به دلیل ضعف کالبدی و عملکردی و کمبود امکانات و تجهیزات شهری، قلعه آبکوه به منطقه‌ای آسیب‌پذیر و فاقد کیفیت زندگی شهری در روند توسعه شهر تبدیل شده است.

امروزه بافت آبکوه با وسعتی حدود 30 هکتار در مجاورت مناطق توسعه یافته و توسعه یافته کلانشهر مشهد (منطقه یک شهرداری) واقع شده است که به دلیل فرسودگی فیزیکی بافت، کمبود خدمات رفاهی و اجتماعی از قبیل خدمات آموزشی، سبز، ورزشی، فرهنگی، کمبود فضاهای عمومی مجهز و پارکینگ محله ای تبدیل شده است.

در حال حاضر این بافت با وجود اینکه ارتباط نامتقارن با سیمای سجاد مشهد دارد اما از نظر کیفیت زندگی شهری منطقه ای آسیب دیده محسوب می شود و سال هاست که بسیاری از ساکنان آن در انتظار بهبود هستند.

پاسخگویی به نیازهای مردم

قرار بود طرح بهسازی آبکوه در مدت پنج سال اجرایی شود و این بخش از شهر متناسب با مناطق همجوار خود از مزیت های شهری برخوردار شود. ابوالفضل کدخدایی یکی از کارشناسان شهرسازی این جمله را به بازار می گوید و می افزاید: در سال 1388 با هدف نوسازی این بافت فرسوده و همسان سازی محیط آن با دیگر مناطق شهر مشهد، با آنچه در این طرح آمده است، «تاکید بر حفظ ارزش های بومی و رفع نیازهای روز» است.

وی تصریح می کند: منافع پنهان در این گونه طرح ها همواره یکی از عوامل اصلی درگیری بوده است.

کدخدایی کارشناس شهرسازی: یکی از انتقادات ساکنان از ابتدای اجرای پروژه این بود که این طرح هادی بوده و نقشی برای ساکنین در آینده ندارد و وظیفه آنها تنها فروش ملک بوده و به همین دلیل در اجرای آن دخالت جدی نداشته اند.

کدخدایی تصریح می کند: از اولین روزهای اجرای طرح در این منطقه شاهد سفارش هایی بودیم به گونه ای که ساکنان مجبور به فروش املاک خود شدند اما از آنجایی که بسیاری از اهالی از قیمت این منطقه و نزدیکی آن به بلوار سجاد اطلاع داشتند از همان ابتدا با مقاومت های زیادی مواجه شدیم.

وی ادامه می دهد: در این زمینه برخی از اهالی منطقه معتقد بودند که با درگیری هایی که در حال وقوع است، پول زیادی به جیب عده ای خاص سرازیر می شود و به جای اینکه اعتبارات صرف عمران و آبادانی منطقه شود، به سمت کسبه و عده خاصی می رود.

وی اذعان می کند: یکی از انتقادات اهالی از ابتدای اجرای طرح این بود که این طرح هادی بوده و نقشی برای ساکنین در آینده ندارد و وظیفه آنها تنها فروش ملک بوده و به همین دلیل در اجرای آن دخالت جدی نداشته اند.

کدخدایی یادآور می شود: با شروع اجرای پروژه در گام اول باید املاک خریداری می شد و چون از یک سو منافع مادی مالکان و از سوی دیگر منابع مالی مجریان طرح دخیل بود، انتقاداتی را به همراه داشت به گونه ای که گزارش های متعددی از برخی تخلفات در سال های ابتدایی اجرای پروژه به گوش می رسید.

این شهرساز بیان می کند: این روزها در اکثر شهرها مدیران شهری به این نتیجه رسیده اند که دیگر نمی توان با نظم قدم برداشت، بنابراین اولین قدم بعد از اعتمادسازی، توانمندسازی اجتماعی با مشارکت همسایگان است.

وی یادآور می شود: شکل قدیمی مداخله مستقیم مانند تملک اراضی دیگر در چنین بسترهایی جواب نمی دهد و حتی تملک نه تنها باعث تسریع روند نمی شود، بلکه عاملی است که آن را کند می کند.

چالش های بهبود

مدیر اداره تسهیل گری منطقه آبکوه همچنین با اشاره به موانع قانونی به عنوان بزرگترین و اصلی ترین عامل بازدارنده مسیر بازسازی و بهسازی بافت، گفت: مانع اصلی بازسازی بافت این است که با وجود تلاش های فراوان امکان صدور سند برای اراضی موقوفه بافت وجود ندارد و بحث های اقتصادی و مالی در درجه بعدی اهمیت قرار دارد.

حیدری با بیان اینکه هنوز اسناد توسعه محله تدوین و تصویب نشده است، اظهار کرد: باید یک سری مشوق ها در زمینه در نظر گرفته شود تا مردم به سرمایه گذاری و انجام نوسازی و بهسازی تشویق شوند. اما با شرایط کنونی و موانع و مشکلات موجود، هیچ اتفاقی در چارچوب نخواهد افتاد.

مدیر دفتر تسهیل گری منطقه آبکوه: بسیاری از مالکان این املاک که بیشتر در مناطق کم ارتفاع مانند 50، 40 و 60 متر مربع هستند، به دلیل ضعف پایه مالی برای تجمیع با یکدیگر اختلاف نظر دارند و این مشکل مشکلات را دوچندان کرده است.

وی در خصوص بهسازی و تعریض معابر و بازگشایی کوچه با اشاره به اینکه از نظر ما از آنجایی که در محله و در بین مردم حضور داشتیم با شرایط فعلی امکان پذیر نیست و مردم سر کار نمی آیند، تاکید کرد: با قیمت های فعلی که روی املاک شهروندی گذاشته می شود، فقط دلال ها افزایش یافته و ملک خریداری و خرید و فروش شده است، اما حتی شهرداری نمی تواند اقدامی برای خرید ملک انجام دهد.

وی تاکید کرد: در بازسازی و نوسازی با تکیه بر رویکرد تسهیل گری، مالکان از بافت خارج نمی شوند. بلکه با استفاده از بسته های تشویقی و در قالب تجمیع املاک خرد به پیشبرد پروژه کمک می کنند، افزود: بسیاری از مالکان این املاک که بیشتر در متراژهای کوچکی مانند 50، 40 و 60 مترمربع هستند به دلیل ضعف پایه مالی برای تجمیع با یکدیگر اختلاف نظر دارند و این مشکل مشکلات را دوچندان کرده است.

اعتبار برای بازسازی

نماینده مردم مشهد و کلات در شورای اسلامی در گفتگو با بازار در خصوص رفع مشکلات این منطقه و پیگیری های لازم برای بهسازی این محله تصریح کرد: همواره موانع و مشکلاتی در این مسیر وجود داشته که با همکاری و رفاقت مردم این محله و مسئولان امر قابل حل است.

حجت الاسلام پژمان فر با بیان اینکه بازگشایی معابر، روشنایی و نوسازی این منطقه همواره یکی از خواسته های مردم این محله در سال های اخیر بوده است، افزود: در این مسیر نیازمند حمایت مردم هستیم.

وی عدم همکاری برخی از اهالی محله خود را مانع بزرگی برای راهگشایی دانست و ادامه داد: امروز سرمایه گذار از سرمایه گذاری در محله آبکوه هراس دارد.

وی اذعان داشت: وقتی خودمان نتوانستیم رضایت یک ملک 70 متری در پروژه 700 متری را تضمین کنیم تا یک سال پروژه روی زمین نماند، بدیهی است که بخش خصوصی حاضر نخواهد شد سرمایه خود را وقف یک پروژه کند زیرا ممکن است به دلیل عدم مشارکت مردم سال ها بلاتکلیف بماند.

نماینده مردم مشهد در شورای اسلامی: با تخصیص اوراق به مبلغ 550 میلیارد تومان برای بازسازی محله آبکوه امیدواریم با همکاری مردم و مسئولان هر چه سریعتر مشکلات مردم این محله مرتفع شود.

وی همچنین با ابراز امیدواری نسبت به تغییر سیاست های شهرداری گفت: سیاست شهرداری در گذشته این بود که با تملک تدریجی زمین های محله آبکوه، مردم را از این منطقه خارج کرده و سپس پروژه هایی در این منطقه تعریف کنیم که بازده اقتصادی خوبی داشته باشد.

پژمان فر بیان کرد: با این حال باید به شهرداری فعلی بابت تغییر این سیاست تبریک گفت اما متاسفانه همچنان محله و مردم با مشکلات عدیده ای مواجه هستند که باید در اولویت قرار گیرد.

نماینده مردم مشهد با اشاره به همکاری مسئولان در رفع مشکل اهالی محله آبکوه ادامه داد: در این راستا با توجه به چالش اهالی محله آبکوه، با حجت الاسلام مروی تولیت محترم آستان قدس رضوی مذاکره و مقرر شد به شرط رعایت حقوق آستان مقدس اقدام شود.

وی تاکید کرد: همچنین اداره کل دارایی استان نیز به شدت در حال فعالیت است و از این حیث بر اساس توافق با قاضی بهشتی، معاون دادستان نیز تصمیم گرفته است روند رسیدگی به پرونده حقوقی تملکات را تسریع و با افرادی که به امنیت روانی مردم این محله آسیب وارد کرده اند، رسیدگی جدی شود.

حجت الاسلام پژمان فر با اشاره به اینکه طرح ویژه شورای ششم بازآفرینی محلات هدف بازآفرینی است، تصریح کرد: این طرح ویژه شورای ششم برای بازآفرینی محلات با هدف بازآفرینی با اختصاص 10 میلیارد تومان برای هر محله آغاز شد و امسال به 15 میلیارد تومان افزایش یافته است.

نماینده مردم مشهد در شورای اسلامی اذعان داشت: بنابراین شورای اجتماعی محله موظف است از این فرصت به درستی استفاده کند و طرح ایجاد فضای سرپوشیده ورزشی در این محله را در اسرع وقت اجرا کند.

وی همچنین از تخصیص 550 میلیارد تومان اوراق برای بازسازی محله آبکوه خبر داد و گفت: امیدواریم با همکاری مردم و مسئولان هر چه زودتر مشکلات مردم این محله حل شود.