ایسنا: فعالان میراث فرهنگی با انتشار تصاویری از نمای عمارت قاجاری در بافت تاریخی عودلاجان (عودلاجان) تهران، حکایت از مرمت غیراصلی و مخدوش آن دارد.
شهرام شهریار یکی از فعالان میراث فرهنگی است که با انتشار عکس هایی از وضعیت فعلی و گذشته این بنا، در تشریح این حادثه گفت: چند روز پیش دیوار بیرونی ساختمان قاجاری میرزا نبی خان توسط ماموران شهرداری تهران تخریب شد. چند سال پیش ساکنان سابق این عمارت در عملیات سنگفرش گذر این خانه تخریب شدند.
این فعال میراث فرهنگی درباره هویت این عمارت قاجاری نوشته است: این خانه بر روی نقشه مسیو کرشیش طراحی شده در سال 1237 هجری قمری با نام خانه «میرزا نبی خان» و در نقشه بعدی عبدالغفار نجم الملک مشخص شده است. ترسیم شده 1270 هجری قمری) با نام خانه «غلام الملک» معرفی شد و در نقشه های جدید از صحنه محو خواهد شد.
بر اساس تاریخ جمع آوری شده توسط شهریار از این عمارت: اجداد میرزا نبی خان قزوینی اهل علی آباد مازندران بوده اند. پدرش عابدین بیک به عنوان منشی در خدمت شاهزاده علینقی میرزایی حاکم قزوین مشغول به کار بود. میرزا نبی خان در حکومت رکن الدوله ثروت اندوزی کرد و پیشرفت کرد.
میرزا نبی قزوینی ملقب به امیر دیوان دولتمرد عصر قاجار، همچنین پدر صدراعظم معروف دوره ناصری، میرزا حسین خان سپهسالار و یحیی خان مشیرالدوله بود. نبی خان در خدمت علینقی میرزا رکن الدوله پرورش یافت و به مقام دولتی رسید. پس از مدتی علینقی میرزا به پدرش التماس کرد که او را به عقد دختری درآورد. فتحعلی شاه در میان دخترانش، مهنوش لب خانم افتخارالسلطنه را نیز داد که مادرش از سایر زنان درون نزدیکتر و محبوبتر بود.
نبی خان در سال 1254 هجری قمری به پاس شایستگی که در سرکوب هرج و مرج در شهر شیراز از خود نشان داد به حکومت فارس منصوب شد و به مدت یک سال بر آن منطقه حکومت کرد. بار دیگر در سال 1258 هجری قمری به جای فرهاد میرزا معتمدالدوله حاکم فارس شد و در سال 1261 هجری قمری حاکم اصفهان شد.
خانه منسوب به میرزا نبی خان در محله عودلاجان قبل از مرمت
خانه میرزا نبی خان در تهران، محله عودلاجان، خیابان پامنار قرار دارد و در فهرست میراث ملی ثبت نشده است و بررسی های این فعال میراث فرهنگی حاکی از آن است که پس از تبدیل این منطقه از مسکونی به تجاری، خانه میرزا نبی خان به کیف تبدیل شده است. کارگاه گلدوزی و مدتی انبار لاستیک بوده و مدتی به عنوان انبار کابل برق و اکنون به عنوان انبار و در سال 90 از دیوار آجری داخل خانه استفاده می شود. با سیمان پوشانده شده بود.
شهریار همچنین یادآور شد: در ضلع جنوبی حیاط چند درخت بلند وجود داشت که در عکس های هوایی سال 1403 دیده نمی شود و در حیاط جنوبی حوض مدور وجود داشت و تمام پنجره های خانه میرزا نبی خان چوبی بود. چند سال پیش برای نگهداری اجناس داخل خانه از بین رفتند و آهن جایگزین کردند. در اتاق ها شومینه های گچ بری شده زیبایی وجود داشت که هنوز هم در عمارت جلب توجه می کند. حیاط شمالی که احتمالاً بارگاه کالسکه بوده دارای حوض سنگی مستطیل شکل بوده که در سالهای اخیر تخریب شده است.
این فعال میراث فرهنگی به تخریب های گذشته این بنا اشاره کرد و توضیح داد: در دهه 90 ماموران شهرداری برای سنگفرش خیابان رکنی ساکنان سابق ساختمان را تخریب کردند و عملیات سنگ فرش انجام شد و در مرداد 1403 دیوار بیرونی آن انجام شد. توسط عوامل شهردار دوم منطقه 12 تهران ساخته شد و به عنوان زیباسازی شهر تهران سیمان شد. این سیمان کاری صدمات زیادی به دیوار این عمارت قاجاری وارد کرده است و نیاز به حضور کارشناسان برای حذف و نظافت سیمان دارد. در هیچ عملیات مرمتی از سیمان استفاده نمی شود.
شهریار این پرسش را مطرح کرد: برنامه و اقدامات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای سند و ثبت این خانه چه بوده است؟ آیا پرونده ای برای حفاظت و مرمت این بنا توسط شهرداری یا میراث فرهنگی تشکیل شده است؟ تنها محله و بافت تاریخی ثبت شده در آثار ملی تهران محله عودلاجان است، چه اقدامات حفاظتی و مرمتی برای این بافت تاریخی و ارزشمند انجام شده است؟
