سیستم آب تاریخی شوشتر یکی از شاهکارهای مهندسی در جهان، در آن زمان. ساسانیان در استان خوزستان واقع شده و شامل سیزده سد، پل، کانال و سازه های مختلف است که به عنوان یک سیستم یکپارچه عمل می کنند.
این مجموعه یکی از مهم ترین نمونه های مهندسی هیدرولیک در جهان به شمار می رود و به دلیل ارزش تاریخی و مهندسی، در سال 1388 به عنوان دهمین اثر فرهنگی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
این سیستم نه تنها در ایران، بلکه در سطح جهان بی نظیر است و نشان از دانش و هنر ساسانیان در طراحی سیستم های پیچیده آبیاری دارد.
ساسانیان که اقتصادشان به شدت به کشاورزی وابسته بود، برای بهبود آبیاری و افزایش بهره‌وری زمین‌های کشاورزی، سیستم‌های آبیاری گسترده‌ای را در این منطقه طراحی کردند. سیستم آبی شوشتر شامل آسیاب های آبی، سدها، تونل ها و کانال هایی است که به صورت هماهنگ و منسجم، آب را برای اهداف مختلف کنترل و هدایت می کنند.
یکی از سازه های برجسته این مجموعه، پل سد گرگر است که در کنار آبشارها و آسیاب ها به تنظیم و کنترل جریان آب کمک می کند. در این سیستم، کانال بلایتی در سمت شرق آسیاب ها قرار دارد و وظیفه تامین آب از پشت پل سد گرگر به سمت شرق را بر عهده دارد. این کانال نه تنها آب را به سمت آسیاب ها هدایت می کند، بلکه نقش مهمی در جلوگیری از آسیب به سازه آسیاب دارد.
تونل دهنه شهر یکی از سه تونل اصلی این مجموعه است که آب را از پشت سد گرگر به آسیاب ها می رساند و سپس چندین آسیاب آبی را تغذیه می کند. کانال ساکوره نیز آب را از پشت پل سد گرگر به سمت غرب هدایت می کند و به این ترتیب جریان آب به صورت منظم به تمام نقاط این مجموعه می رسد.
در این سیستم شاهد یک مدل عالی کنترل جریان آب برای آسیاب های در حال کار هستیم. آب به صورت طراحی شده به داخل آسیاب ها هدایت می شود و آبشارهای کوچکی ایجاد می کند و با کمک سیستم های تونلی و کانالی نه تنها به بهره وری کشاورزی و تولید مواد غذایی کمک می کند، بلکه از تخریب سازه ها نیز جلوگیری می کند.
سیستم آب شوشتر به عنوان یکی از قدیمی ترین و پیشرفته ترین نمونه های مهندسی هیدرولیک نشان دهنده دانش و تجربه عمیق ساسانیان در شناخت و مدیریت منابع طبیعی است.
دارا عبادی
