امیر دبیری
هدف امروز: جریان روشنفکری اعم از روشنفکران واقعی و اصیل و شبه روشنفکران (یا شبه روشنفکران) همواره مورد هجمه سنت گرایان، محافظه کاران و کسانی بوده که پیشرفت، پیشرفت و توسعه آنها تضمین کننده منافع، قدرت و بینش آنها نیست. باید مواظب باشیم که وقتی از فرق روشنفکر و غیر روشنفکر صحبت می کنیم، این به معنای قرار گرفتن در جرگه مخالفان جریان روشنفکری نیست. ما معتقدیم که یک جامعه پویا، مترقی و در حال توسعه قطعا نیاز به طبقه روشنفکر اصیل دارد. اگر از شبه روشنفکران یا روشنفکران صحبت می کنیم به خاطر دفاع از جریان اصیل روشنفکری است.
ویژگی بعدی جریان روشنفکری، شجاعت جریان اصیل روشنفکری است. یک روشنفکر اصیل شجاع و جسور است نه محافظه کار. تعهد جریان روشنفکری در شجاعت آن متجلی است. او به دلیل علایق شخصی و موقعیت و منزلت اجتماعی از نقد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی دوری نمی کند. بنابراین، معتقدم اکثریت جامعه دانشگاهی ما روشنفکر نیستند و اساساً روشنفکران اصیل در دانشگاه های ما کمیاب هستند، زیرا جامعه دانشگاهی ما با تمام احترامی که برای خود قائل هستم، بیشتر به منافع خود علاقه دارد. یعنی کارمند وزارت علوم و دانشگاه هستند، تدریس می کنند، تحقیق می کنند، پول می گیرند، وام می خواهند و ترفیع می گیرند و این مسائل برایشان مهمتر از هر چیز دیگری است. روشنفکر اصیل اگرچه شجاع و جسور است، اما برای پیشرو و آوانگارد بودن، دانش، درک و آگاهی خود را از مشکلات بدون در نظر گرفتن علایق فردی ارائه می کند. اگر ملاحظاتی هست، یک ملاحظه جمعی و در چارچوب منافع ملی است و نه بیشتر.
ویژگی بعدی جریان اصیل فکری توجه به مردم است. روشنفکر اصیل «برج نشین» نیست و از مردم دور نیست، بلکه در کنار مردم و همنوعانش است. با این حال، افق آنها، توانایی آنها در درک مشکلات و توانایی آنها در تحلیل و بیان مسائل اجتماعی فراتر از مردم عادی است. شما می توانید مشکلات و چالش های اجتماعی را بهتر درک و توصیف کنید. اما این به معنای فاصله گرفتن از مردم نیست.
از سوی دیگر، شبه روشنفکران یا شبه روشنفکران افراد را از گروه های محدود تحقیر می کنند و متوجه مسائل و مشکلات واقعی مردم نمی شوند. آنها از مردم دوری می کنند و دغدغه هایشان محدود به موضوعاتی است که مورد علاقه و سرگرمی آنها در محافل روشنفکری است. این افراد درد اجتماعی، درد فقر، ذلت و رنج طبقات پایین جامعه را احساس نمی کنند. این یکی دیگر از ویژگی های مهم برای تشخیص جریان روشنفکری اصیل از شبه روشنفکری است.
جنبش شبه روشنفکری جنبشی است که از سواد کافی برخوردار است و دانش لازم برای درک مسائل اساسی را ندارد. این جریان مجهز به نظریه ها، چارچوب ها و مفاهیم بنیادی علوم انسانی نیست. روشنفکران عزت نفس بیشتری دارند و به دنبال خودنمایی و خودنمایی هستند، به گونه ای که سعی می کنند در مقایسه با دیگران متفاوت و خاص جلوه کنند.
شبه روشنفکران ضد مردمی هستند، با مردم نیستند و به فکر مردم نیستند. به جای همراهی با مردم، اعتقادات و مشکلات آنها را تحقیر می کنند. در واقع به جای شناسایی و ارائه راهکار، آسیب ها را جزئی از جوهره جامعه می دانند و در نتیجه دست به سرکوب اجتماعی و تحقیر اجتماعی می زنند. جریان های فکری غیراصیل یا روشنفکری هیچ تعهد اجتماعی ندارند و از اهتمام به امور عمومی غافل هستند و در بسیاری از موارد حتی غیرسیاسی هستند.
از سوی دیگر روشنفکر اصیل به مسائل سیاسی و بین المللی توجه دارد. به عنوان مثال، اکنون که بزرگترین جنایات علیه بشریت جهان در غزه و لبنان رخ می دهد، روشنفکر اصیل نمی تواند نسبت به این مسائل بی تفاوت بماند. شما نمی توانید این روند ظالمانه، سرکوبگرانه و ضد بشری را برای ملاحظات سیاسی نادیده بگیرید. اما روشنفکران این پرسش ها را به پرسش های سیاسی خاص تقلیل می دهند و اغلب سکوت می کنند. آنها فکر می کنند اگر در مورد این مسائل صحبت کنند، می توان آنها را به همدردی با حکومت ایران متهم کرد. در حالی که روشنفکر متعهد، آگاه، مسئولیت پذیر و شجاع نسبت به هر موضوعی در این دنیا احساس مسئولیت می کند، فرقی نمی کند چه کسی با این گرایش باشد. اگر ارزش‌های اولیه انسانی مانند صلح، عدالت، آزادی و امنیت زیر پا گذاشته شود، روشنفکر اصیل به مقابله با آنها می‌پردازد و سعی می‌کند افکار عمومی را از این مسائل آگاه کند. این وظیفه ای است که او نسبت به انسانیت احساس می کند.
