تهمینه قزخور; گروه بین الملل: هجدهمین دور رایزنی های سیاسی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری هند صبح یکشنبه ۱۴ آذرماه با حضور هیات هایی از وزارتخانه های امور خارجه دو کشور به سرپرستی معاون وزیر امور خارجه برگزار شد. امور بیرونی. وینی موهان کواترا در امور هند و علی باقری معاون سیاسی وزارت امور خارجه در وزارت امور خارجه در تهران. در آن دیدار چهار ساعته، مجموعه ای از مسائل سیاسی، اقتصادی، کنسولی و همچنین تحولات منطقه ای و بین المللی مورد بحث و بررسی قرار گرفت و اولویت های روابط دو کشور در دوره آتی مشخص شد.
علی باقری در آن دیدار ضمن استقبال از گسترش و توسعه روابط دو کشور، بر ایجاد سازوکارهای مناسب برای تضمین تعاملات راهبردی و پایدار بین دو کشور تاکید کرد. وی همچنین بر گسترش روابط ایران و هند در عرصه های چندجانبه و منطقه ای از جمله در چارچوب سازمان همکاری شانگهای و برجام و همچنین در چارچوب سازمان ملل و نهادهای مرتبط با آن تاکید کرد.
همسایگی وسیع هند و ایران
روابط نزدیک تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و مجاورت جغرافیایی ایران و هند، فرصت های کافی را برای دو کشور ایجاد کرده است تا با ایجاد روابط مستحکم دوجانبه، منافع ملی خود را ارتقا دهند. ایران که از نظر منابع انرژی، به ویژه نفت و گاز غنی است، می‌تواند تقاضای فزاینده انرژی هند را برآورده کند و در عین حال به عنوان یک مسیر ترانزیت بین‌المللی نیز عمل کند، زیرا هند به سمت شهرت و قدرت جهانی پیش می‌رود. از سوی دیگر، هند می تواند در زمان آزمایشی خود به ایران کمک کند تا به انزوا پایان دهد و به توسعه اقتصادی آن کمک کند.
اما واقعیت اساسی متفاوت است. هند با وجود حفظ سطحی از همکاری با ایران، به طور فزاینده ای به کشورهای دیگری مانند عربستان سعودی و عراق برای تامین نیازهای انرژی خود چشم دوخته است. البته در مقطعی، تغییر پارادایم سیاست خارجی هند از نهروئیسم در دوران جنگ سرد به عملگرایی در دوران پس از جنگ سرد، تأثیر منفی بر روابط ایران و هند داشته است. چند عامل دیگر نیز ممکن است مانع توسعه روابط مثبت ایران و هند شود که از این میان می توان به نقش کشورهای ثالث مانند آمریکا، اسرائیل، عربستان سعودی، پاکستان و چین به عنوان عوامل مهم بازدارنده روابط اشاره کرد. ایران و هند. تهران و دهلی.
سیاست خارجی هند یک چشم انداز ژئواستراتژیک را متصور است که حول سه دایره متحدالمرکز تعامل می چرخد.
با این حال، سیاست گذاران هندی امنیت را در دایره های متحدالمرکز گسترده تری می بینند. سیاست خارجی هند یک چشم انداز ژئواستراتژیک را متصور است که حول سه دایره متحدالمرکز تعامل می چرخد. دایره اول شامل جنوب آسیا می شود و از افغانستان در غرب تا میانمار در شرق امتداد دارد. هند به دلیل مزیت های جمعیتی و جغرافیایی خود در جنوب آسیا موقعیت مسلط دارد و فعالانه به دنبال برتری و اعمال نفوذ برای مقابله با مداخلات خارجی است. دایره دوم، همسایگی وسیع‌تری را در بر می‌گیرد که شامل مناطق مجاور جنوب آسیا، از جمله آسیای غربی، آسیای مرکزی، آسیای جنوب شرقی و منطقه اقیانوس هند است. هدف هند در این زمینه ایجاد توازن بین نفوذ سایر قدرت ها و جلوگیری از تضعیف منافع آنهاست.
تحلیلگرانی مانند دیوید اسکات استدلال می‌کنند که چشم‌انداز هند از همسایگی وسیع‌تر شامل پیش‌بینی قدرت توسط کشور است. خواه فرافکنی نظامی و اقتصادی قدرت سخت باشد یا حوزه های فرهنگی و فکری قدرت نرم. این مفهوم وسیع‌تر از همسایگی به چارچوبی جامع تبدیل شده است که تعامل هند را در همه جهات هدایت می‌کند، که با دید 360 درجه از فرصت‌های فراتر از جنوب آسیا مشخص می‌شود. در نهایت، دایره سوم کل جهان را در بر می گیرد و آرزوهای هند را به عنوان یک قدرت جهانی منعکس می کند.
هند بر این باور است که نه تنها یک قدرت منطقه ای است، بلکه به دنبال آن است که یک بازیگر کلیدی در صحنه جهانی، دفاع از منافع ملی خود، ترویج صلح و ثبات و همکاری با کشورهای سراسر جهان باشد.
این نشان دهنده شناخت هند است که منافع و مسئولیت های استراتژیک آن بسیار فراتر از همسایگی های نزدیک آن است. هدف هند در این حلقه ایفای نقش فعال در شکل دادن به امور جهانی، مشارکت در مسائل مهم جهانی و مشارکت در فرآیندهای تصمیم گیری بین المللی است. هند بر این باور است که نه تنها یک قدرت منطقه ای است، بلکه به دنبال آن است که یک بازیگر کلیدی در صحنه جهانی، دفاع از منافع ملی خود، ترویج صلح و ثبات و همکاری با کشورهای سراسر جهان باشد. این چشم‌انداز جهانی گسترده‌تر بر جاه‌طلبی هند برای تبدیل شدن به یک بازیگر مسئول و تأثیرگذار در رسیدگی به چالش‌ها و فرصت‌های پیچیده قرن بیست و یکم تأکید می‌کند.
برنامه ریزان راهبردی هند بر این باورند که منطق جغرافیا تسلیم ناپذیر است و جغرافیا موقعیت منحصر به فردی را در ژئوپلیتیک قاره آسیا به هند می دهد که ردپای آن فراتر از جنوب آسیا است و منافع آن شاخه های متعددی را در بر می گیرد. آسیا، خواه غرب آسیا، آسیای شرقی، آسیای جنوب شرقی یا آسیای مرکزی. برای هند، آسیای مرکزی در مرزهای شمالی این کشور قرار دارد و منطقه انحصاری اقتصادی هند از آب های خلیج فارس تا تنگه مالاکا را در بر می گیرد. پس از پایان جنگ سرد، تعاملات سیاسی، اقتصادی و دفاعی هند با همسایگی گسترده تر آن تشدید شده است. تعامل عمیق تر با این محله گسترده تر، آغازی برای تأیید مجدد نقش تاریخی خوش خیم و ثبات بخش هند در این مناطق، بر اساس تجارت ایده ها و کالاها است.
در این زمینه، غرب آسیا از نظر مفهوم گسترده تر همسایگی هند یک منطقه کلیدی است. هند سیاست نگاه به غرب را در سال 2005 آغاز کرد، زیرا منطقه خلیج فارس، مانند جنوب شرق و جنوب آسیا، بخشی از مناطق داخلی اقتصادی طبیعی این کشور است. هند باید به دنبال روابط اقتصادی نزدیکتر با همسایگان آسیایی خود باشد.
ایران به نزدیکترین همسایه جغرافیایی هند در منطقه خلیج فارس تبدیل شده است و دارای منابع ارزشمند، قابلیت های سیاسی و موقعیت استراتژیک است که حفظ منافع هند در غرب آسیا را ضروری می کند.
در همین حال؛ ایران به نزدیک ترین همسایه جغرافیایی هند در منطقه خلیج فارس تبدیل شده است که دارای منابع ارزشمند، قابلیت های سیاسی و موقعیت استراتژیک است که حفظ منافع هند در غرب آسیا را ضروری می کند. نقش ایران در سیاست هند در افغانستان و پاکستان بسیار ارزشمند است که در ساختار MEI هند که ایران را با پاکستان و افغانستان گروه بندی می کند، منعکس شده است. علاوه بر این، موقعیت ایران به عنوان رابط بین آسیای مرکزی، دریای خزر و منطقه قفقاز جنوبی با اقیانوس هند، بعد حیاتی دیگری به تعامل استراتژیک هند می‌افزاید.
پیوندهای تاریخی و فرهنگی بین هندی ها و ایرانیان شالوده محکمی برای روابط اقتصادی و تمدنی هزاران ساله تشکیل می دهد. در حالی که تجارت دوجانبه بین ایران و هند در دهه گذشته دارای نوسان بود، در دهه 2000 با ایجاد یک مشارکت استراتژیک بین دو کشور به نقطه عطف بزرگی رسید. قدرت اقتصادی هند، جمعیت قابل توجه، توان نظامی، وضعیت انرژی هسته ای و عضویت هند در برجام توجه ایران را به خود جلب کرده است.
در راستای نقشه راه «نگاه به شرق»، تهران به طور فزاینده ای تقویت روابط با هند را در اولویت قرار داده است. از دیدگاه ایران، سازمان های چندجانبه مانند بلوک بریکس و سازمان همکاری شانگهای نقش محوری دارند. به تازگی تجارت ایران با کشورهای عضو بریکس به 34 میلیارد دلار رسیده است. همزمان با ادامه مواجهه هند با چالش های ژئوپلیتیکی، این کشور مصمم به تقویت روابط تجاری با ایران است. هدف هند با درگیر شدن فعالانه در گفتگوهای استراتژیک و کاوش در راه های همکاری، ایجاد یک محیط تجاری سودمند و انعطاف پذیر است که از فشارهای خارجی فراتر می رود.
توجه به این نکته ضروری است که هند و ایران یکدیگر را رقیب ژئوپلیتیکی نمی دانند. رویکرد ایران به تعاملات چند قطبی و دستیابی به جهانی چندقطبی در کنار برقراری مجدد اتحاد بین قدرت‌های جهانی، مرحله جدیدی در روابط دهلی نو و تهران ایجاد کرده است.
علیرغم مواجهه با چالش هایی مانند تحریم ها و محدودیت های واردات، ایران و هند به ظرفیت های عظیم همکاری های اقتصادی پی برده اند.
تقویت همکاری های اقتصادی دوجانبه؛ فرصت ها و چالش ها
هند و ایران شاهد رشد قابل توجهی در تجارت دوجانبه بوده اند و صادرات و واردات بین دو کشور رشد قابل توجهی داشته است. علیرغم مواجهه با چالش هایی مانند تحریم ها و محدودیت های واردات، هر دو کشور به ظرفیت های عظیم همکاری های اقتصادی پی برده اند. سیاست تجارت خارجی هند در سال 2023 اهداف کلیدی از جمله تقویت صادرات، ترویج رشد و تبدیل هند به قطب تجاری پیشرو را مشخص می کند.
سند سیاست با تاکید بر استفاده از روپیه هند در تجارت فرامرزی و تعمیق روابط تجاری، روپیه را به عنوان یک ارز بالقوه جهانی در سال های آینده برجسته می کند. این اهداف به طور قابل توجهی با تجارت با ایران مرتبط است. ارزش صادرات هند به ایران در سال 2022 به میزان قابل توجهی افزایش یافت و به 1847 میلیون دلار رسید که نشان دهنده افزایش قابل توجه 44 درصدی است. در عین حال واردات هند از ایران با رشد قابل توجه 60 درصدی به 653 میلیون دلار رسید. رشد قابل توجه تجارت دوجانبه عمدتاً ناشی از صادرات برنج هند به ایران بود که به ارزش چشمگیر 1098 میلیون دلار آمریکا رسید و نرخ رشد قابل توجه 52 درصد را نشان داد.
امضای برجام باعث شد روابط تجاری ایران و هند در ابتدا به حجم قابل توجهی 18 میلیارد دلاری برسد. با این حال، خروج آمریکا از برجام در ماه می 2018 و اعمال تحریم‌های چند سطحی علیه ایران چالش‌های بزرگی را برای تجارت دوجانبه ایجاد کرد. در حالی که تجارت بین دو کشور بین سال‌های 2018 و 2021 کاهش یافت، سال مالی 2021-22 شاهد احیای قابل توجهی بود. تجارت دوجانبه ایران و هند در سال 2022 به 2.5 میلیارد دلار رسید که نسبت به رقم 1.693 میلیارد دلاری سال قبل 48 درصد افزایش چشمگیری داشته است.
در حال حاضر محصولات کشاورزی و میوه جات بخش عمده ای از تجارت بین هند و ایران را تشکیل می دهند. حمایت از سرمایه گذاری متقابل، همکاری های گسترده در زمینه دارو و مواد خام دارویی و توافقات تجاری دوجانبه و چندجانبه قوی تر می تواند روابط اقتصادی را بیشتر تقویت کند. عمده کالاهای صادراتی ایران به هند عمدتاً شامل فرآورده های نفتی است که در سال 2022 چهار برابر شد. از دیگر کالاهای مهم صادراتی ایران به هند می توان به مواد رنگی و میوه ها اشاره کرد.
علاوه بر این، پتانسیل تجاری بین دو کشور شامل طیف گسترده ای از محصولات مانند میوه ها، چای، شکر، میوه های تازه، محصولات دارویی، نوشابه، ماشین آلات صنعتی، گوشت، مواد معدنی، مواد شیمیایی آلی، کود، پلاستیک، شیشه است. چرم، بادام، پسته، خرما و زعفران.
علاوه بر این، فرصت‌های تجاری غیرنفتی شامل کالاها، خدمات، سرمایه‌گذاری، گردشگری، آموزش و پرورش است و پتانسیل بالایی برای رشد تصاعدی در میان‌مدت و بلندمدت دارد.
