بازار، گروه استان‌ها: یکی از مهمترین مشکلات اقتصاد نشر در استان سمنان هزینه‌های بالای چاپ کتاب گرانی کاغذ عدم استقبال مخاطبان از کتاب‌های منتشر شده نویسندگان بومی است که البته بخشی از آن به کاهش محسوس خرید کتاب و محصولات فرهنگی باز می‌گردد.
کارشناسان عقیده دارند اگر بازار فروش کتاب و محصولات حوزه نشر فعال و رو به رشد باشد علیرغم تمام افزایش هزینه‌های چاپ باز هم می‌توان به اقتصاد نشر امیدوار بود اما بدون مشتری و خریدار این صنعت رو به زوال حرکت می کند کما اینکه همین حالا نیز به این ورطه گرفتار شده است.
دولت ها برنامه عملیاتی برای حمایت از نشر نداشتند
یک کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار بازار، درباره چرایی این شرایط حاکم بر بازار و اقتصاد نشر، می گوید: به صورت مشخص باید گفت دولت‌ها در دو دهه اخیر برنامه عملی خاصی را برای حمایت از نشر و کاهش قیمت فرآورده‌های انتشاراتی نداشتند.
آرش میرصالحی ادامه داد: اگر برنامه‌ای هم در دولت ها در این ۲۰ سال اخیر وجود داشته به بوته عملیات گذارده نشده است به عبارت دیگر نتایج مثبت آن را شاهد نبودیم در نتیجه اقتصاد نشر با مشکلات عدیده روبرو شده است.
کریمی ناشر: رکود تورمی که در زمینه‌هایی مانند صنعت و کشاورزی شاهد هستیم در حوزه اقتصاد نشر هم حاکمیت دارد
وی بیان می‌کند: این روزها به واسطه بروز مشکلات اقتصادی چاپ کتاب هم دیگر مانند قدیم صرفه اقتصادی ندارد در نتیجه چرخه اقتصاد نشر دچار تغییر شده است به عبارت دیگر انتشارات امروز به واسطه تداوم کارشان مجبور به کتاب‌هایی می‌شوند که یا هزینه آنها از سوی مولف تامین شده باشد و یا به فروش معقول آن اطمینان داشته باشند.
این کارشناس اقتصادی و دانش آموخته اقتصاد با بیان اینکه این موضوع سبب شده تا کیفیت و کمیت چاپ کتاب‌ها به صورت واضح کاهش پیدا کند، تاکید کرد: امروز شرایطی پدید آمده که نویسندگان نه تنها در ازای کتابی که می‌نویسند پولی دریافت نمی‌کنند بلکه مجبور می‌شوند بخشی از هزینه چاپ را نیز متقبل شوند به عبارت دیگر باید پول هم بدهند و این سبب می شود تا بسیاری از نویسندگان جوان و با استعداد استان سمنان دست به کار تولید محتوا نشوند.
کتاب ها دانه‌ای چاپ می شود
امیر حسین کریمی که در حوزه نشر فعالیت دارد به خبرنگار بازار، می گوید: اگر کتاب‌های چاپ شده ارگانی مانند حفظ آثار دفاع مقدس ادبیات پایداری، مباحث فرهنگی و کتاب‌های درسی را کنار بگذاریم نگاهی به اقتصاد نشر بخش خصوصی در زمینه‌های مختلف شامل ادبیات علوم انسانی، اقتصاد و غیره نگاهی بیندازیم خواهیم دید که اوضاع و احوال خوبی بر حوزه اقتصاد نشر کشورمان حاکم نیست.
کریمی درباره علل این امر توضیح می دهد: بخشی از این اوضاع و احوال ناشی از شرایط اقتصادی کشور است به عبارت دیگر رکود تورمی که در زمینه‌هایی مانند صنعت و کشاورزی شاهد هستیم در حوزه اقتصاد نشر هم حاکمیت دارد به عبارت دیگر قیمت تمام شده یک کتاب آنقدر بالا است که توان خریدن آن از سوی مخاطبان وجود ندارد پس در نتیجه انتشارات به عنوان یک بنگاه اقتصادی محصولی را تولید می‌کند که خریدار ندارد.
وی با بیان اینکه این معامله از ابتدا و از همان خشت اول نادرست و نامعقول به نظر می‌رسد، افزود: از سوی دیگر نمی‌توان دست روی دست هم گذاشت و هیچ چیزی را انتشار نداد در نتیجه امروز انتشارات به فکر کاهش تیراژ کتاب‌های خود افتاده و حتی کتاب‌ها را دانه‌ای انتشار می‌دهند هر زمان این تعداد محدود فروخته شد تعداد دیگری کتاب منتشر می‌شود.
قاضی فعال بازار نشر: بسیاری از انتشارات در همین دو سه سال اخیر کسب و کار خود را جمع کرده اند
این ناشر عقیده دارد در این شرایط اقتصادی اما باید به انتشارات هم حق داد چرا که فروش کتاب به شدت کاهش پیدا کرده مردم دیگر مانند قدیم کتاب نمی‌خرند پس انتشار بیش از ۲۰۰ نسخه کتاب کار معقولی نیست نباید فراموش کرد که انتشار انتشارات بنگاه‌های اقتصادی هستند که باید منبع درآمد گروهی از افراد باشند در این برهه دشوار کار در انتشارات سخت‌تر از همیشه است در نتیجه یک درک متقابل باید از فعالان این شغل وجود داشته باشد و همه تقصیرها گردن آنها نیفتد زیرا به هر صورت ادامه حیات برای این قشر دشوار است.
انتشارات و چاپخانه ها مقصر نیستند
یکی دیگر از فعالان بازار نشر در گفتگو با خبرنگار بازار، ضمن بیان اینکه هزینه‌های چاپ کتاب و نشریات و … بسیار بالا رفته است، گفت: در همین سه سال اخیر فقط چاپ کتاب سه الی چهار برابر گرانتر شده است که یکی از دلایل آن افزایش هزینه تجهیزات چاپ است.
محمد اسماعیل قاضی با بیان اینکه یک دستگاه برش که ابتدای دهه ۹۰ تنها ۸۰ میلیون تومان بود در سال ۱۴۰۰ به ۲۰۰ و امروز به ۶۰۰ میلیون تومان افزایش یافته که دلیل اصلی آن هم نوسانات دلار است، بیان کرد: سرنخ گرانی ها در چاپ خانه دار و انتشارات نیست باید سرنخ گرانی کتاب و همچنین مشکلات آن را در تصمیمات سیاست مداران و همچنین شرایط اقتصادی کشور جستجو کرد.
وی با بیان اینکه وقتی کتاب برای چاپخانه ۶۵ هزار تومان در می آید و ان را ۹۰ هزار تومان قیمت می گذارد در صورتی که این کتاب ۷۰ صفحه ای همین سه سال قبل ۲۰ هزار تومان قیمت داشت، چطور انتظار دارید که مردم برای خرید کتاب هجوم بیاورند، افزود: وقتی مردم کتاب نخرند یعنی هزینه چاپ باز نمی گردد وقتی هزینه چاپ بازنگردد یعنی انتشارات حتی حقوق کارکنان خودش را هم نمی دهد.
این فعال بازار نشر ادامه می دهد: بسیاری از انتشارات در همین دو سه سال اخیر کسب و کار خود را جمع کرده اند و یا برخی هم با همدیگر اذغام شدند امروز همکاران ما حتی محل کارشان را هم تعطیل کرده اند و بعضاً حتی در خانه خودشان کار می کنند و به صورت تلفنی سفارشی می گیرند! هیچ زمانی در دوران بعد از انقلاب اسلامی وضعیت بازار نشر این چنین آشفته بازار نبوده است.
مردم ضرر می کنند
یک نویسنده بومی استان سمنان که کتابی در دست چاپ دارد درباره تجربیات خود به خبرنگار بازار، می گوید: سال ۹۸ یک کتاب شعر به میزان ۴۵ صفحه را آماده انتشار کردم آن زمان ۵۰۰ نسخه از کتاب توسط یک انتشارات در تهران مورد موافقت قرار گرفت و هزینه مجموع آن سه میلیون تومان برآورد شد که انتشارات اعلام کرد نیمی از آن را من و نیمی دیگر را خودشان بپردازند.
محمدی نویسنده: امروز این قانون نانوشته بر جامعه نشر کشورمان حاکم شده که هرکس پول بدهد هر چیزی را می تواند انتشار دهد
محمد رضا محمدی با بیان اینکه امسال یک کتاب شعر دیگر را که ۷۰ صفحه است برای همان انتشارات ارسال کردم با نشر ۲۰۰ نسخه ۱۱ میلیون تومان برآورد هزینه کرده اند که ۵۰ نسخه را هم به من بدهند تا خودم آن را به آشنایانم بفروشم و پولش را هم برای انتشارات واریز کنم علاوه بر آن هفت میلیون تومان هم بابت مشارکت در چاپ واریز کنم که قیمت پشت کتاب ۸۵ هزار تومان درج شود، افزود: این نه زیبنده ادبیات و کتاب و فرهنگ ایران است و نه زیبنده نام انتشارات اما متاسفانه شرایط اینگونه رقم می خورد.
وی با بیان اینکه برخی انتشارات برای اینکه کتاب هایشان را به فروش برسانند ۱۰۰ نسخه چاپ می کنند که نویسندگان متمول ۱۰۰ نسخه را خودشان می خرند تا کتاب تجدید چاپ شود دوباره صد نسخه بعدی توزیع می شود و کتاب به چاپ سوم می رسد و همینطور با برند شدن کتاب فروش آن هم زیاد می شود اما تا آن زمان نویسنده باید هزینه زیادی کند که این اصلا زیبنده فرهنگ ما نیست.
این نویسنده می گوید: امروز این قانون نانوشته بر جامعه نشر کشورمان حاکم شده که هرکس پول بدهد هر چیزی را می تواند انتشار دهد مثال آن کتاب های شعری است که امروز شاهد هستیم و نه تنها ارزش ندارند بلکه مضحکه ای بیش نیستند و در این بین مردم و فرهنگ کشورمان ضرر می کند اما این واقعیت حاکم بر بازار نشر است.
اما راهکار چیست؟
یک کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار بازار می گوید: یکی از راهکارهای برون رفت از این شرایط آن است که دولت ها به کمک انتشارات بیایند یعنی با اعطای سوبسید هایی انتشارات را حمایت کرده تا قیمت تمام شده کتاب کاهش یابد در نتیجه مردم بیشتر رغبت به خرید کتاب کنند و وقتی کتاب بیشتر فروخته شود کم کم چرخه سالم و درست عرضه و تقاضا در زمینه کتاب و بازار نشر نهادینه می شود.
حسن همتیان با بیان اینکه انتشارات البته در برابر حمایت های دولتی قدری مقاومت دارند چرا که بر این باور هستند که حمایت های دولتی شاید به مثابه نظارت بر نحوه کارشان باشد و این محدود کردن انتشارات را به دنبال دارد، افزود: شاید این مورد درست باشد اما در برهه کنونی راهکاری است که می تواند دست کم در کوتاه مدت به بازار نشر رونقی بدهد.
وی با بیان اینکه دیگر راهکار این است که کشور صنایع مرتبط با نشر را تقویت کند، بیان کرد: اعطای تسهیلات و ترغیب ها به حوزه تولید کاغذ، صنایع چاپ، چاپخانه ها، اعطای تسهیلات، اعطای کمک های بلاعوض و … می تواند دست کم کمبودهای صنایع وابسته را کاهش دهد و لذا می توان بخشی از مشکلات را کاهش داد. موضوع بعد این است که ما بتوانیم قیمت تمام شده کتاب را کاهش دهیم پس می توان با اعمال تسهیل گری در زمینه واردات کاغذ قیمت آن را کاهش داد.
وضعیت آشفته بازار نشر از هیچ کس پوشیده نیست اما اینکه چطور می توان از این وضعیت خارج شد، مورد مناقشه است برخی عقیده دارند همانطور که دولت در زمینه تسهیل گری حوزه صنعت فعالیت دارد باید همان میزان توجه به صنعت و اقتصاد نشر هم داشته باشد برخی اما بر این عقیده هستند که دولت جز اعطای تسهیلات کار دیگری انجام نمی دهد در نتیجه این امر مشکلی از مشکلات را کاهش نمی دهد در نهایت باید منتظر ماند و دید که آیا دولت سیزدهم می تواند در این زمینه تحولاتی را رقم بزند یا خیر؟
