به گزارش بازار، لازم به ذکر است که صنعت پتروشیمی کشورهای حوزه خلیج فارس به دلیل توانایی تولید مواد اولیه با هزینه کمتر نسبت به سایر مناطق جهان به دلیل فراوانی نفت و گاز طبیعی از مزیت رقابتی برخوردار است.
سهم صنایع شیمیایی و پتروشیمی تقریباً 25.7 درصد از کل تولید ناخالص داخلی در 6 کشور حوزه خلیج فارس عضو سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت (اوپک) است. بر اساس داده های سال 2020، صنایع شیمیایی و پتروشیمی تقریباً 45.5 درصد از کل تولید ناخالص داخلی قطر را تشکیل می دهد، این رقم برای کویت 30.8 درصد و برای عربستان سعودی 27.6 درصد است. صنعت پتروشیمی نیز 18.6 درصد از کل تولید ناخالص داخلی امارات را به خود اختصاص داده است و بحرین و عمان به ترتیب با 16.1 درصد و 13 درصد در رتبه های بعدی قرار دارند.
پتروشیمی ها و پلیمرها بر صادرات صنایع شیمیایی و پتروشیمی خلیج فارس و مواد شیمیایی معدنی بر واردات آن غالب هستند. کالاها و مواد واسطه ای مانند پتروشیمی ها و کودها از نظر حجمی پیشتاز صادرات این کشورها هستند، اما از نظر درآمد صادراتی، فروش پلیمرها همچنان 45.5 درصد از کل درآمد را تشکیل می دهد که 21 میلیارد دلار و 29.6 درصد از کل درآمد را تشکیل می دهد. حجم صادرات در سال 2021 به خود اختصاص داده است.
در مقابل، کودها 13.7 درصد از کل درآمدهای صادراتی صنایع شیمیایی و پتروشیمی خلیج فارس را تشکیل می دهند که در سال 2021 به حدود 6.3 میلیارد دلار خواهد رسید در حالی که 27.9 درصد از حجم صادرات را تشکیل می دهند.
حجم صادرات مواد شیمیایی و پتروشیمی از کشورهای حوزه خلیج فارس در سال 2021 به 76.5 میلیون تن رسید که این رقم در سال 2020 از اثرات اپیدمی کرونا خارج شد زیرا در این مدت حجم صادرات به 66 میلیون تن کاهش یافته بود. از سوی دیگر واردات این محصولات از کشورهای عضو اوپک حوزه خلیج فارس در سال 2021 حدود 20 میلیون تن بوده است. صنایع شیمیایی و پتروشیمی خلیج فارس به ترتیب با 23.6 و 82.5 میلیون تن بیشترین واردات و صادرات را در سال 2019 به ثبت رساندند.
کشورهای حوزه خلیج فارس محصولات شیمیایی و پتروشیمی خود را به 170 کشور جهان صادر می کنند که مهمترین آنها کشورهای آسیایی هستند و به این ترتیب 70 درصد از کل صادرات خلیج فارس را که حدود 56 میلیون بوده است، تشکیل می دهند. این رقم در سال 2020 تنها 17 میلیون تن بوده است. بیشترین رشد حجم صادرات به آسیا در سال های اخیر مربوط به چین و هند بوده است که بزرگترین بازارهای وارداتی با 23، 8 و 19.1 درصد بوده است. به ترتیب. اروپای غربی همچنین دومین بازار بزرگ صادراتی کشورهای حوزه خلیج فارس است، زیرا حجم صادرات آن در سال 2020 به 6.7 میلیون تن رسید که 9 درصد از کل حجم صادرات را به خود اختصاص داده است.
به گزارش انرژی پرس، کشورهای عربستان سعودی، ایران و قطر سال هاست که با بهره مندی از پتانسیل عظیم صنعت نفت و گاز پیشرفته، برای دستیابی به 10 مجتمع برتر پتروشیمی خاورمیانه با یکدیگر رقابت می کنند. از نظر مجموع ظرفیت تولید، عربستان سعودی با ظرفیت 103.39 میلیون تن در سال در صدر فهرست بزرگترین کشورهای خاورمیانه قرار دارد و پس از آن ایران با ظرفیت اسمی 91 میلیون تن و تولید 64.81 قرار دارد. میلیون تن و قطر با ظرفیت تولید 16.73 در جایگاه سوم قرار دارد.
اما در این میان عربستان توانسته است با کمک شرکت صنایع پایه عربستان (سابک) حوزه پتروشیمی خود را گسترش دهد به طوری که از 10 مجتمع بزرگ پتروشیمی منطقه 7 مجتمع در این کشور مستقر هستند. سابیک یک شرکت شیمیایی جهانی است که دفتر مرکزی آن در ریاض، عربستان سعودی قرار دارد. این شرکت در مقیاس جهانی در قاره آمریکا، اروپا، خاورمیانه و آسیا و اقیانوسیه تولید می کند. این شرکت انواع مختلفی از محصولات مانند مواد شیمیایی، مواد اولیه و پلاستیک های با کارایی بالا، مواد مغذی کشاورزی و فلزات را تولید می کند. سابیک توسط برند فاینانس به عنوان دومین برند ارزشمند جهان در صنایع شیمیایی معرفی شد.
بزرگترین پتروشیمی خاورمیانه «مجتمع پتروشیمی جوبیل» است که در شهر صنعتی جوبیل در عربستان سعودی واقع شده است. این شرکت 100 درصد زیرمجموعه سابیک است و در صدر فهرست 10 مجتمع بزرگ پتروشیمی خاورمیانه قرار دارد. شهر جبیل که در سال 1975 تأسیس شد، بزرگترین شهر صنعتی جهان است و در منطقه شرقی عربستان سعودی در وسعتی به وسعت 10000 کیلومتر در نزدیکی ساحل خلیج فارس واقع شده است. عملیات تجاری مجتمع پتروشیمی جبیل از سال 1363 آغاز شد و ظرفیت تولید آن تا پایان سال 2022 به 11 میلیون و 720 هزار تن در سال خواهد رسید.
بیشتر بخوانید: بازار سهام در آخرین روز معاملاتی هفته عقب نشینی کرد/ بلوک حراج سهامداران عمده سهام شپنا و شبندر
دومین مجتمع پتروشیمی عربستان سعودی، «مجتمع کارخانه پتروشیمی شرق» نیز در شهر صنعتی جبیل واقع شده است و بر اساس داده های سابیک، 50 درصد متعلق به سابیک است. مجتمع پتروشیمی شرق فعالیت تجاری خود را در سال 1364 آغاز کرد و ظرفیت تولید آن در سال 2022 به 8.79 میلیون تن سالانه خواهد رسید. عمده محصولات این مجتمع عبارتند از: اتیلن، اتیلن گلیکول، پلی اتیلن و …. همانطور که می بینید، سابیک در توسعه بخش پتروشیمی عربستان بسیار مهم است.
فعالیت فرامرزی سابیچ
یکی از بخش های مهم سابیک، همکاری های فرامرزی است. سابیک آخرین پروژه های خود را در بخش پتروشیمی در چین با همکاری شرکت چینی سینوپک آغاز کرده است. از اول سپتامبر 2023، سابیک و سینوپک عملیات تجاری کارخانه پلی کربنات جدید خود را با سرمایه گذاری مشترک خود آغاز کرده اند. شرکت پتروشیمی سینوپک سابیک تیانجین در سال 2009 تاسیس شد و یک مجتمع پتروشیمی بزرگ متشکل از 9 واحد تولیدی در سطح جهانی برای تولید مواد شیمیایی، پلی اتیلن و پلی پروپیلن است.
ظرفیت تولید پلی کربنات در کارخانه مشترک 260000 تن در سال است و بنابراین عنصری حیاتی در استراتژی شرکت سعودی برای توسعه در زمینه تولید پلی کربنات چینی است و به این شرکت امکان همکاری بیشتر با جهان را می دهد. و بخش های داخلی بهره برداری از کارخانه پلی کربنات نشان دهنده مرحله جدیدی در سرمایه گذاری مشترک بین سابیک و سینوپک است و توانایی شرکا را برای رفع نیازهای بازار پلی کربنات منطقه ای افزایش می دهد.
اخیراً، سرمایه گذاری مشترک بین SABIC عربستان سعودی و شرکت کره ای SK Geo Centric شاهد افزایش ظرفیت تولید مواد پیشرفته در کارخانه خود در شهر اولسان، کره جنوبی بود. هدف این پروژه توسعه و کاربردهای پنل های خورشیدی و صنایع خودروسازی، کفش و بسته بندی است.
عربستان سعودی برای تقویت جایگاه بخش پتروشیمی خود به تولید گاز بیشتری نیاز دارد. از این رو، توسعه میدان گازی جفورا در دستور کار قرار گرفته و از آنجایی که دارای حدود 200 تریلیون فوت مکعب استاندارد گاز طبیعی است، آن را به بزرگترین میدان گازی شیل در خاورمیانه تبدیل خواهد کرد. کارشناسان امیدوارند تولید از این میدان به نفع توسعه پتروشیمی و تبدیل نفت خام سودآور به صادرات باشد.
علاوه بر این، اگر تولید گاز عربستان سعودی تا سال 2030 تقریباً 50 درصد افزایش یابد، میدان جفوره به جایگاه عربستان سعودی به عنوان صادرکننده آمونیاک به عنوان بخشی از اقتصاد رو به رشد هیدروژن کمک خواهد کرد. میدان جفوره همچنین روزانه 420 میلیون فوت مکعب اتان و 630 هزار بشکه گاز طبیعی مایع تولید خواهد کرد که می تواند به عنوان خوراک صنعت پتروشیمی مورد استفاده قرار گیرد.
لازم به ذکر است که شرکت های نفتی دولتی در عربستان سعودی و امارات به دنبال افزایش ظرفیت تولید مواد شیمیایی خود هستند. این جاه طلبی ها نشان دهنده یک تغییر استراتژیک است که می تواند پیامدهای عمده ای برای صنعت پتروشیمی جهانی داشته باشد. به عنوان مثال، هدف دیرینه آرامکو افزودن 3 میلیون بشکه نفت در روز به تولید پتروشیمی خود بوده است.
همانطور که مشاهده می شود کشورهای منطقه به ویژه عربستان سعودی با شرکت سابیک خود قصد دارند ظرفیت پتروشیمی عربستان را افزایش دهند، از این نظر سابیک فعالیت خود را در سه بخش توسعه داخلی گسترش داده است. همکاری فرامرزی و تولید سبز پتروشیمی. این در شرایطی است که بخش پتروشیمی ایران به عنوان یکی از رقبای عربستان سعودی از کمبود گاز و سرمایه گذاری رنج می برد. به عنوان مثال مدیر سرمایه گذاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی گفت: صنعت پتروشیمی برای رسیدن به اهداف توسعه ای خود در پایان برنامه هشتم توسعه سالانه به 7 میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد. بنابراین ایران برای ماندن در این رقابت سخت باید به سرعت موانع خود را برطرف کند.
