دولت سیزدهم برای دریاچه ارومیه کاری نکرد

عکس‌های فریبنده‌ای از دریاچه ارومیه بهار امسال منتشر شد، از قایق‌رانی گردشگران در دریاچه‌ای که بارها گفته می‌شد عمرش به پایان رسیده است. رونق به دریاچه ارومیه بازگشته بود و انگار تمام آن تیترهای منفی خشک شدن دریاچه تبخیر شده بود. اما برای کارشناسان و تکنسین ها اینها همچنان خاطره بود، حتی برای عیسی کلانتری، رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست و دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت دوازدهم، در همان زمان در گفت و گو با خبرآنلاین گفت: «بله، دریاچه آب دارد.» اما حتی نمک های ساحلی نیز زیر آب نرفته اند، نکته اینجاست که حتی نسبت به 3 سال پیش در این زمان، میزان آب دریاچه بین 2.5 تا 3.5 میلیارد مترمکعب کاهش یافته است. متر، در غیر این صورت دریاچه حدود دو میلیارد متر است. “اگر سطل آب داشته باشد، آنها فقط می خواهند قایق سواری کنند.”

وی گفت: اگر دریاچه ارومیه بعد از پایان شهریور و ابتدای مهر بیش از 2 میلیارد مترمکعب آب داشت، می توان گفت دولت کاری کرده و نتیجه داده است، اما اگر فقط یک میلیارد مترمکعب آب داشته است. متر آب، پس هیچ کاری انجام نشده است.» او آن را دریافت نکرده است.”

حالا در ابتدای پاییز سری به دریا زده ایم تا ببینیم حال و هوای دریاچه ارومیه چگونه است.

گفت و گوی ما با عیسی کلانتری را اینجا بخوانید:

بهار امسال به ویژه در ایام نوروز گزارش هایی مبنی بر خوب بودن وضعیت دریاچه ارومیه منتشر شد. تصاویری از قایق سواری در دریاچه در فضای مجازی منتشر شد و امیدی به وجود آمد. در آن زمان در صحبتی که با شما داشتم تاکید کردید که اکنون فصلی برای تشخیص بهبود وضعیت دریاچه در ماه های شهریور و مهر نیست. وضعیت دریاچه ارومیه را باید دید. الان وضعیت چطوره؟

سه سال پیش در ابتدای سال هیدرولوژیکی، یعنی ابتدای مهرماه، دریاچه 2 تا 3 میلیارد مترمکعب آب داشت. اگر طبق برنامه سالانه حداقل 500 میلیون مترمکعب آب به آن اضافه می شد، امروز باید بین 3 تا 4 میلیارد مترمکعب آب داشته باشد. در صورتی که الان کمتر از 1.5 میلیارد متر مکعب آب دارد. البته این رقم فعلی است، هرچند آب رودخانه زاب نیز به دریاچه اضافه شده است. یعنی نه تنها کاری نکردیم بلکه مقداری از آب را هم تبخیر کردیم. این وضعیت دریاچه است. دیگر چه بگویم؟ امروز باید 2.3 میلیارد مترمکعب اضافه می شد که اضافه نشد، یعنی 2.5 میلیارد متر مکعب کمتر از چیزی که باید در آن آب می بود.

اکنون آب رودخانه زاب به دریاچه می ریزد. سوال اینجاست که چرا با وجود تزریق آب زاب به دریاچه این وضعیت را داریم؟ شاید طرح او که برای افزودن آب شیرین به دریاچه دنبال و اجرا می کرد اشتباه بوده است؟

برنامه بد نیست برنامه را اجرا نکردند. او را رها کردند. اعتباراتی را که سازمان برنامه و بودجه باید در 3 سال گذشته به دریاچه می داد را پرداخت نکردند، در واقع کمتر از یک دهم آن چیزی را که باید می دادند اختصاص دادند.

چقدر باید برای دریاچه ارومیه اعتبار می شد؟

حداقل در سه سال گذشته باید یک میلیارد تومان می پرداختند اما فقط 200 میلیارد تومان پرداخت کردند. حال طبق برنامه باید احیای دریاچه به پایان می رسید و آب به آن سرازیر می شد. نه تنها عنوان ندادند، بلکه اقداماتی که باید انجام می شد رها شد. توسعه روستایی و کشاورزی توسعه نیافته، در واقع برنامه ها اصلا اجرا نشده است. در صورت اجرای طرح ها، دریاچه باید بیش از 3 هزار کیلومتر مربع وسعت و بیش از 4 میلیارد متر مکعب آب داشته باشد. وقتی برنامه ها اجرا نمی شوند، آب تبخیر می شود. هر سال حدود یک متر از سطح آب دریاچه تبخیر می شود و سه دهم متر باران می بارد، یعنی سالیانه 70 سانتی متر از عمق دریاچه منفی می شود و باید جبران شود. وقتی جبران نشود، دریاچه خشک می شود. یعنی کاری نکردند.

در 3 سال دولت سیزدهم اتفاقی نیفتاد؟

هیچ اتفاقی نیفتاد. باید 2.3 میلیارد متر مکعب آب می دادند که ندادند.

پس چرا دولت سیزدهم بهار امسال اعلام کرد که وضعیت دریاچه بهتر شده است؟

به دلیل بارش های زمستانی و آوریل، آب کمی می رسد. از ماه ژوئن و تابستان آب دریاچه شروع به کاهش می کند و باید در پایان تابستان و اکتبر وضعیت دریاچه را ببینید.

آیا از تصمیمات دولت چهاردهم برای دریاچه خبر دارید؟

من هیچ خبری ندارم از آقای عارف که مدیرعامل دریاچه هستند بپرسید.

مشکلی در سخنرانی ایشان مطرح نشد. به طور غیر رسمی از برنامه های او برای دریاچه ارومیه خبر دارید؟

نه از آقای عارف بپرسید. او به عنوان معاون اول مسئول احیای دریاچه است و باید از او بپرسید. البته از ابتدا مسئولیت احیای دریاچه بر عهده استانداری بود که 90 درصد آب دریاچه را تامین می کند، یعنی دریاچه باید جای خود را بدهد.

آیا بارها گفته اید که استانداران به فکر احیا نیستند، اهالی آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی و افکار عمومی موافق احیای دریاچه نیستند یا ترجیح می دهند کشاورزی آنها توسعه یابد؟

استانداران نگران نیستند اما بسیاری در آذربایجان شرقی مخالف این وضعیت هستند. اولا آذربایجان شرقی قربانی خشک شدن دریاچه است. زیرا باد از غرب به شرق می وزد و گرد و غبار نمک از ارومیه به سمت تبریز و مراغه و زنجان می آید. آذربایجان غربی 90 درصد آب دریاچه را تامین می کند و جالب اینجاست که استاندار آذربایجان غربی وظیفه احیای دریاچه را بر عهده دارد. اگر استاندار آذربایجان شرقی مسئول احیای دریاچه بود باز هم نگران بود اما استاندار آذربایجان غربی نگران احیای دریاچه نیست. زیرا اجرای برنامه های احیای دریاچه ها به بهانه های مختلف از جمله توسعه پایدار، توسعه کشاورزی و مانند آن مغفول مانده بود. بنابراین اعطای جایگاه ملی به استاندار معنا ندارد. آذربایجان شرقی به شدت تحت تاثیر این دریاچه قرار گرفته است. اما آذربایجان غربی دلیلی برای احیای دریاچه ندارد. آنها می خواهند از آب شیرینی که در استان خودشان وارد دریاچه می شود استفاده کنند. بنابراین گوشت برای نگهداری به گربه سپرده شده است.

پیش بینی شما از سرنوشت دریاچه چیست؟

با توجه به اینکه آقای مزیکیان نماینده تبریز در مجلس بودند و به شدت خواستار احیای دریاچه بودند، امیدوارم برنامه احیا ادامه داشته باشد. او بیش از همه نمایندگان به دنبال احیا بود.

حالا که مدزیکیان رئیس جمهور شده و قدرت و اختیارات بیشتری نسبت به نماینده دارد، چه خواهد شد؟

پزشکان حتما توجه خواهند کرد. او به اولویت های دولت عمل کرده و با توجه به تسلط و شناخت پیامدهای زیانبار خشک شدن دریاچه در ارتباط با سلامت انسان، به نظر می رسد پس از بازگشت از سفر نیویورک، قطعا اولین مسئولیت خود را بر عهده احیاء خواهد گذاشت. امیدوارم هر چه زودتر تصمیم بگیرند و اقدام کنند تا اوضاع بدتر از قبل نشود. اکنون به وضعیت 6 سال پیش برمی گردیم. دکتر کاملا با موضوع آشناست. امیدوارم آقای عارف هم مثل ایشان صلاحیت داشته باشد و بخواهد دریاچه را احیا کند و منابع لازم را تخصیص دهد. آقای پورمحمدی رئیس سازمان برنامه و بودجه وضعیت دریاچه را کاملا می داند. همه چیز آماده است و امیدوارم کار مرمت به زودی آغاز شود.

طبق برنامه در سال 1409 این دریاچه باید 14 میلیارد و 700 میلیون مترمکعب آب داشته باشد که احتمالاً در سال 1412 یا 1413 به این هدف خواهیم رسید زیرا در این سال ها نه تنها کاری انجام نشده است بلکه یک میلیارد هم کاهش یافته است. متر مکعب از ذخیره آب دریاچه

در مورد بادهای نمکی، فشار خون مردم آذربایجان شرقی و مشکلات سلامتی آنها هشدارهای زیادی دادید. آیا اکنون شاهد بیماری های ناشی از خشکی دریاچه هستیم؟

این اتفاق در سال 1394 رخ داد. بیماری های پوستی، فشار خون و بسیاری از بیماری ها در شمال غربی دریاچه ظاهر شد. برخی از حاشیه‌های دریاچه که با جلوگیری از چرای بی‌رویه دام‌ها تثبیت و پوشش گیاهی احیا شد و با کاشت گیاهان نمک‌دوست توسط سازمان منابع طبیعی، خسارت‌های خشکسالی تا ساعت 14 کمی کاهش یافت. که روندی کاهشی داشت.

اکنون که منتشر شده به وضعیت سال 2018 برمی گردیم، در سال 2018 نیز بیماری هایی داشتیم. اگر روند به همین منوال پیش برود، به سال های 92 و 94 برمی گردیم، خدای ناکرده به آن روز برگردیم. قابل پیشگیری است اما 3 تا 4 سال از برنامه عقب هستیم.

آیا در مورد 3 سال گذشته و افزایش بیماری ها تحقیق داریم؟

اکوسیستم دریاچه به سال های 2018 و 2019 بازگشته است، وضعیت بیماری در سال 2009 اینگونه نبود، زیرا دریاچه 5 سال کار کرده است. الان وضعیت ما مثل سال های 1998 و 1999 است. 4 سال از دست داده ایم. اگر وضعیت رها شود ظرف دو سه سال به وضعیت سال 92 و 94 برمی گردیم، دولت آقای رئیسی در این 3 سال هیچ کاری برای دریاچه نکرد. آقای جهرمی سخنگوی دولت سیزدهم که در سال 1401 اعلام کرد دریاچه را احیا می کنیم باید پاسخ دهد. شما دریاچه را به 2018 برگردانید. آنها فرصت طلب و عوام فریب بودند. آنها به جای اینکه به دنبال بازسازی باشند به مصرف کنندگان آب قیمت دادند.

اگر امروز دولت آقای مدشکیان ستاد احیا را تشکیل دهد و برنامه ها را دنبال کند در سال 1412 یا 1413 به وضعیت مطلوبی می رسیم. تاکید می کنم رئیس جمهور بر وضعیت دریاچه آگاهی و تسلط دقیق دارد و مسئولیت احیاء بر عهده دارد. به آقای عارف.