هم ایران و هم قطر دارای منابع غنی نفت و گاز طبیعی هستند و تفاوت های آب و هوایی و جمعیتی (قطر ۲.۷ میلیون نفر و ایران بیش از ۸۵ میلیون نفر) فرصت های ارزشمندی را در اختیار ما قرار می دهد.
در بحث جمعیت به این نکته بسنده می شود که سهم هر شهروند ایرانی 35 بشکه نفت و میعانات گازی و برای هر شهروند قطری 591 بشکه است و این می تواند مبنای مهمی برای طراحی دیپلماسی باشد.
قطر بزرگترین میدان گازی جهان یعنی میدان شمال را در اختیار دارد و ایران که منابع گسترده نفت و گاز دارد می تواند از این منابع برای تقویت دیپلماسی انرژی خود استفاده کند.
البته با وجود ظرفیت های فسیلی بالا، چالش های سیاسی و اقتصادی همچنان مانع از توسعه کامل همکاری های انرژی بین دو کشور می شود. تحریم های اقتصادی، اختلافات سیاسی و مسائل منطقه ای از جمله موانع مهمی است که برای توسعه همکاری ها باید مورد توجه قرار گیرد.
به عنوان مثال شرکت فرانسوی توتال پروژه تقویت فشار میدان گازی پارس جنوبی را که با ایران قرارداد بسته بود به بهانه تحریم به رقیب ما در این میدان یعنی قطر واگذار کرد. اگر در اوج نیاز به افزایش فشار در این زمینه باشیم و روند فعلی را ادامه دهیم، تا هفت سال آینده برداشت گاز ما به یک سوم میزان فعلی کاهش می یابد. امروزه برداشت روزانه ما از این میدان حدود 700 میلیون مترمکعب و کشور قطر حدود 650 میلیون مترمکعب است (سهم قطر در این میدان 1.8 برابر کشورمان است). یکی از زمینه های مهم همکاری ایران و قطر، صادرات و واردات گاز است. توافقات مشترک می تواند به کاهش عدم تعادل در تامین گاز در کشور ما به ویژه در فصل زمستان کمک کند و به هر دو کشور امکان استفاده بهینه و به موقع از منابع خود را بدهد.
پس از جنگ در اوکراین، صادرات گاز روسیه به اتحادیه اروپا حدود 110 میلیارد متر مکعب کاهش یافت. اروپایی ها این کاهش را با LNG قطر و ایالات متحده جبران کردند.
مهم ترین چالش کشور جنگ کریدور است و کریدور چهارجانبه 17 میلیارد دلاری «مسیر توسعه» بین عراق، ترکیه، امارات و قطر شریان انرژی ما را از یک سو با قطر و از سوی دیگر با اروپا ضعیف می کند.
شرکت قطر انرژی در حال حاضر دو قرارداد مهم 27 ساله با شرکت های شل و توتال برای صادرات 3.5 تن گاز طبیعی مایع (LNG) در سال دارد که این نیز چالشی مهم برای کشورمان است. از سوی دیگر قراردادی با چین منعقد کرده که به مدت 27 سال سالانه چهار میلیون تن LNG معادل 5.6 میلیارد متر مکعب به چین عرضه می کند و ارزش این قرارداد بیش از 60 میلیارد دلار است. در دنیای رقابت تجاری با اروپایی ها، چین برای اینکه امنیت انرژی خود را از دست ندهد، به قرارداد گازی بلندمدت با قطر متوسل شده است. اما ایران، همسایه قطر چه جایگاهی دارد؟
در چارچوب توافق سینوپک چین برای مالکیت پنج درصد از سهام واحدی با ظرفیت پردازش هشت میلیون تن در سال در پروژه گاز طبیعی مایع شمال شرق قطر (NFE)، شرکت دولتی چین سینوپک قراردادی 60 میلیاردی امضا کرد. قرارداد دلاری سالانه چهار میلیون تن LNG بخرید. و ConocoPhillips، Total Energy، ExxonMobil و Eni نیز سرمایه گذاران پروژه “North Field East” هستند که ظرفیت صادرات LNG قطر را از 77 میلیون تن به 110 میلیون تن در سال افزایش می دهد. این قراردادهای عظیم در بخش گاز نشانه روشنی است که ما باید پارادایم فروش نفت به گاز را تغییر دهیم.
دنیای دیپلماسی انرژی به این معناست که جنگ در اوکراین سود شرکت انرژی قطر را از 27 میلیارد دلار به 43 میلیارد دلار افزایش می دهد. همچنین توسعه همکاری ها در زمینه صادرات و واردات برق نیز می تواند به رفع عدم تعادل انرژی در کشورمان کمک کند، در شرایطی که در فصل سرما روزانه 300 میلیون مترمکعب کسری گاز و 17 تلفات داریم. درصد شبکه گاز و در فصل تابستان 21 هزار مگاوات کسری برق داریم. اتصال شبکه های برق ایران و قطر از طریق کریدور 765 کیلوولت می تواند به عنوان یک راه حل موثر برای تبادل برق در مواقع ضروری عمل کند. توسعه چارچوب های قانونی و قراردادی مناسب می تواند به تسهیل همکاری های دوجانبه در زمینه انرژی کمک کند. ایجاد توافقنامه های پایدار و بلندمدت می تواند از نوسانات قیمت و تأثیرات سیاسی جلوگیری کند. سرمایه گذاری در ارتقاء زیرساخت های انرژی، از جمله شبکه های انتقال و توزیع گاز و برق، می تواند به افزایش قابلیت همکاری و بهره وری انرژی کمک کند. این اقدامات می تواند هزینه های انتقال را کاهش داده و امنیت تامین انرژی را افزایش دهد. استفاده از فناوری های نوین در زمینه تولید و مصرف انرژی می تواند به بهبود بهره وری و کاهش ضایعات کمک کند. همکاری در زمینه تحقیق و توسعه فناوری های جدید می تواند به تقویت دیپلماسی انرژی بین دو کشور منجر شود.
توسعه همکاری های انرژی می تواند منجر به افزایش درآمدهای صادراتی هر دو کشور شود. با افزایش صادرات گاز و برق، ایران و قطر می توانند از مزایای اقتصادی بیشتری بهره مند شوند.
همکاری در زمینه تولید و توزیع انرژی می تواند به کاهش وابستگی به واردات انرژی کمک کند. این می تواند به تقویت امنیت انرژی و کاهش تضادها در تامین انرژی منجر شود.
بدیهی است که توسعه زیرساخت های انرژی و افزایش ظرفیت تولید می تواند منجر به ایجاد فرصت های شغلی جدید در هر دو کشور شود. این امر می تواند به بهبود وضعیت اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری در کشور کمک کند.
از جمله چالش های پیش رو در توسعه دیپلماسی انرژی، اختلافات سیاسی و منطقه ای است که همچنان یکی از چالش های اصلی در توسعه دیپلماسی انرژی ایران و قطر به شمار می رود. حل این اختلافات نیازمند تعاملات دیپلماتیک و مذاکرات سازنده است. علاوه بر این، اختلافات حقوقی و حقوقی می تواند به عنوان مانعی در توسعه همکاری های انرژی عمل کند. تدوین قوانین مشترک و ایجاد چارچوب های قانونی مناسب می تواند به حل این چالش ها کمک کند. در نهایت، دیپلماسی انرژی ایران و قطر می تواند به عنوان راه حلی موثر برای حل مناقشات انرژی و افزایش همکاری های اقتصادی دو کشور عمل کند. با در نظر گرفتن منابع غنی انرژی و توانمندی های بالقوه، توسعه همکاری ها در زمینه صادرات و واردات برق و گاز می تواند به بهبود وضعیت اقتصادی و انرژی هر دو کشور کمک کند. با این حال، چالش‌های سیاسی و اقتصادی هنوز نیاز به رسیدگی و حل دارند.
توصیه مهم به دولت دکتر مزیکیان واردات گاز مازاد منطقه از روسیه، ترکمنستان، قطر و حتی آذربایجان به عنوان مرکز انرژی به کریدورهای کشور است و کشورهای متقاضی گاز مانند عراق، ترکیه، سوریه، لبنان، عمان، خواهند داشت. صادرات به کشورهای پاکستان، افغانستان، گرجستان، ارمنستان و چین انجام می شود و در برنامه هفتم به حداقل 120 میلیارد مترمکعب صادرات و 80 میلیارد مترمکعب واردات خواهد رسید. ایران با احداث خط لوله گاز جدید به عراق و سوریه می تواند بیش از 60 میلیارد متر مکعب گاز صادر کند. البته احداث دومین خط لوله صادرات گاز به ترکیه و احداث خط لوله گاز برای صادرات گاز به پاکستان و عمان با کمک روس ها نیز از دیگر توانمندی های صادرات گاز ایران است.
