اگر طرف‌دار نگهداری حیواناتی مثل گربه هستید، شاید اسم بیماری توکسوپلاسموز به گوشتان خورده باشد. این بیماری نوعی عفونت انگلی است که انگلی به همین نام عامل ایجادش است. اصلی‌ترین علت ابتلا به توکسوپلاسموز تماس با مدفوع گربه آلوده به این انگل است، اما می‌دانید سایر روش‌های ابتلا به توکسوپلاموز چیست و چه علائم و راه درمانی دارد؟ برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
توکسوپلاسموز چیست؟
توکسوپلاسموز نوعی بیماری عفونی است که به‌سبب انگل توکسوپلاسما گاندی (Toxoplasma gondii) ایجاد می‌شود. این انگل در مجرای گوارشی گربه زاد و ولد می‌کند. انسان با تماس مستقیم یا غیرمستقیم با مدفوع گربه یا مصرف گوشت نیم‌پز میتواند به این بیماری مبتلا شود. بیشتر افراد در زمان ابتلا به عفونت علائمی ندارند، اما زمانی که سیستم ایمنی به انگل حمله می‌کند، انگل کیست‌هایی در بدن ایجاد می‌کند و میتواند غیرفعال داخل این کیست‌ها زندگی کند. با گذشت زمان و مساعدشدن شرایط انگل دوباره فعال می‌شود و میتواند شما را بیمار کند.
انواع روش‌های ابتلا به توکسوپلاسموز
معمولا از طریق تماس با چیزهای آلوده به انگل تکسوپلاسموز به این بیماری مبتلا می‌شویم، از جمله:
- تمیزکردن فضولات گربه؛
- باغبانی در خاکی که گربه در آن مدفوع کرده است؛
- نوشیدن آب نجوشیده یا تصفیه‌نشده؛
- مصرف میوه و سبزیجات نشسته؛
- مصرف گوشت نیم‌پز یا گوشتی که به‌خوبی در یخچال نگهداری نشده است.
توکسوپلاسموز مسری نیست، اما خانم باردار میتواند آن را به نوزاد خود منتقل کند. همچنین بیماری از طریق پیوند عضو یا دریافت خون منتقل می‌شود هرچند این موارد نادرند.
میزان شیوع توکسوپلاسموز
به نظر می‌رسد در دنیا از هر ۳ نفر ۱ نفر به انگل توکسوپلاسموز آلوده باشد، اما بیشتر این افراد علائمی ندارند.
علائم توکسوپلاسموز
از آنجایی که انگل در بدن شما پنهان می‌شود، ممکن است علائم آن در ابتدای ایجاد عفونت یا بعدا بروز کنند. بعضی افراد بعد از ورود اولیه انگل به بدن علائمی شبیه آنفولانزا دارند، اما در بیشتر موارد سیستم ایمنی بدون ایجاد علامت عفونت اولیه را از بین می‌برد.
زمانی که انگل در کیست پنهان و غیرفعال می‌شود، علائمی ندارید و حتی با فعالیت مجدد انگل ممکن است علامتی نداشته باشید. اما اگر سیستم ایمنی بدن شما ضعیف باشد، ممکن است علائم ابتلا به عفونت اولیه را داشته باشید. همچنین علائم توکسوپلاسموز با توجه به محل فعالیت انگل متفاوت است و بر اساس اینکه عفونت جدید است، دوباره فعال شده یا مادرزادی است علائم متفاوتی بروز می‌کنند.
۱. علائم توکسوپلاسموز چشمی
این عفونت در یک یا هر دو چشم ایجاد می‌شود و در نوجوانان و افرادی که با این بیماری به دنیا آمده‌اند شایع است. در موارد نادر، علائم در اولین مواجهه با انگل ایجاد می‌شود و علائم مختلفی دارد از جمله:
۲. علائم توکسوپلاسموز حاد
توکسوپلاسموز حاد در پاسخ به عفونت اولیه ناشی از انگل ایجاد می‌شود و ممکن است علائمی شبیه علائم آنفولانزا ایجاد کند، از جمله:
- تب؛
- خستگی؛
- درد عضلانی؛
- درد یا ورم گره‌های لنفاوی گردن یا زیربغل؛
- گلودرد؛
- بزرگ‌شدن کبد و طحال؛
- توکسوپلاسموز چشمی.
۳. علائم توکسوپلاسموز دوباره‌فعال‌شده
اگر سیستم ایمنی ضعیف دارید، ممکن است انگل در زمانی که بدن شما توانایی مبارزه با عفونت را ندارد، دوباره فعال شود. این اتفاق ممکن است برای مبتلایان به ایدز، سرطان یا افرادی بیفتد که از داروهای سرکوب ایمنی استفاده می‌کنند. فعالیت مجدد توکسوپلاسموز معمولا علائم مربوط به مغز و ستون فقرات (سیستم عصبی مرکزی) را به همراه دارد، از جمله:
- سردرد؛
- گیجی؛
- تشنج؛
- تب؛
- فلج صورت؛
- تغییر دید؛
- بی‌حسی؛
- ضعف یا ازدست‌دادن مهارت حرکتی؛
- آنسفالی توکسوپلاسمی؛
- کما.
۴. علائم توکسوپلاسموز مادرزادی
توکسوپلاسموز مادرزادی از مادر باردار به جنین منتقل می‌شود. بعضی از نوزادان در بدو تولد هیچ علائمی ندارند، اما ممکن است علائم به‌مرور نمایان شوند از جمله:
- یرقان؛
- جوش؛
- بزرگ‌شدن کبد و طحال؛
- کاهش بینایی، درد چشم یا حساسیت به نور؛
- تجمع کلسیم در مغز؛
- جمع‌شدن مایع در مغز؛
- کوچک یا بزرگ‌شدن اندازه سر؛
- تشنج؛
- تغذیه ضعیف،
- ورم گره لنفاوی؛
- وزن کم هنگام تولد؛
- تأخیر در رشد مهارت حرکتی؛
- تأخیر یا تفاوت در یادگیری؛
- توکسوپلاسموز چشمی؛
- کاهش شنوایی؛
- ناتوانی ذهنی.
عوارض توکسوپلاسموز
همه افراد ممکن است به این بیماری مبتلا شوند، اما بیشتر افراد علائمی ندارند. در واقع معمولا بدون اینکه شما اطلاعی داشته باشید، بدن شما با انگل مبارزه می‌کند. توکسوپلاسموز بیشتر برای خانم‌های باردار و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مثل افراد مبتلا به ایدز یا سرطان، خطرناک است.
همچنین ممکن است اندام‌های مختلف بر اثر این بیماری آسیب ببینند، از جمله:
- قلب؛
- کبد؛
- پانکراس؛
- روده بزرگ؛
- بیضه.
هرچند این انگل برای تولیدمثل به گربه نیاز دارد، به نظر نمی‌رسد که داشتن گربه حتما ابتلا به این عفونت را افزایش دهد.
توکسوپلازموز در بارداری
اگر در دوران بارداری یا کمی قبل از آن دچار توکسوپلاسموز شوید، انگل میتواند از طریق جفت به جنین منتقل شود. این مسئله خطر سقط، مرده‌زایی یا مشکلات جدی مربوط به جنین را افزایش می‌دهد. بعضی از عوارض تولد با توکسوپلاسموز مشکلات بینایی، کوری، تأخیر رشد و مشکلات یادگیری‌اند.
توکسوپلاسموز و نقص ایمنی
اگر ایدز یا سرطان دارید یا از داروهای سرکوب‌کننده ایمنی استفاده می‌کنید، سیستم ایمنی شما نمی‌تواند با عفونتی مثل توکسوپلازموز مبارزه کند. عفونت جدید یا فعال‌شدن مجدد عفونت ممکن است عوارض خطرناکی برای افرادی با سیستم ایمنی ضعیف ایجاد کند.
اگر در گذشته توکسوپلاسموز داشته‌اید، این انگل درون کیست‌هایی در بدن شما زندگی می‌کند. زمانی که سیستم ایمنی شما ضعیف است، انگل میتواند دوباره فعال شود و شما را بیمار کند. توکسوپلاسموز درمان‌نشده میتواند موجب آسیب‌دیدن اندام افرادی با نقص ایمنی شود. این مسئله حتی ممکن است موجب مرگ شود.
تشخیص توکسوپلاسموز
برای تشخیص توکسوپلاسموز ممکن است پزشک معاینه فیزیکی انجام دهد و درباره علائمتان سؤال کند. همچنین ممکن است با انجام آزمایش توکسوپلاسموز تشخیص داده شود. شاید پزشک برایتان آزمایش خون، نمونه‌گیری و تصویربرداری تجویز کند و در صورت بارداری، آزمایش آمینوسنتز و سونوگرافی بنویسد. در آزمایش خون با استفاده از آنتی‌بادی حضور انگل مشخص می‌شود. اگر جواب آزمایش مثبت شد، یعنی در حال حاضر عفونت فعال انگل را دارید. همچنین می‌توان از آزمایش مولکولی برای بررسی دی‌ان‌ای انگل استفاده کرد.
درمان توکسوپلاسموز
این بیماری با ترکیبی از داروهای ضدانگل و آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. این داروها از رشد و تولیدمثل انگل در بدن جلوگیری می‌کنند. همچنین برای کاهش عوارض جانبی داروهای ضدانگل فولینیک اسید تجویز می‌شود. معمولا برای درمان توکسوپلاسموز افرادی که علائمی ندارند یا سیستم ایمنی‌شان ضعیف نیست اقدامی انجام نمی‌شود. درمان تنها زمانی که انگل فعال است انجام می‌شود و نمی‌توان کیست حاوی انگل را از بین برد.
دارویی‌های تجویزی
معولا برای درمان توکسوپلاسموز از داروهای مختلفی استفاده می‌شود، از جمله:
- پیریمیتامین؛
- سولفادیازین؛
- آتوواکون؛
- اسپیرامایسین؛
- تریمتوپریم-سولفامتوکسازول؛
- کلینداماسین؛
- لوکوورین.
دوره درمان
بیشتر دوره‌های درمان توکسوپلاسموز ۲ تا ۶ هفته زمان می‌برند، اما ممکن است بعد از چند روز حالتان بهتر شود. از طرفی حدود ۳ هفته تا ۶ ماه زمان می‌برد که آسیب‌های مغزی ناشی از انگل کاملا بهبود یابند.
حتی اگر حالتان بهتر شد هم باید دوره درمان را کامل کنید تا مطمئن شوید انگل کاملا نابود شده است. اگر باردارید و توکسوپلاسموز شما تشخیص داده شده است، احتمالا تا انتهای بارداری باید دارو مصرف کنید. دوره درمان برای افرادی با سیستم ایمنی ضعیف نامحدود است.
پیشگیری از توکسوپلاسموز
آماده‌کردن مناسب غذا و شستن دست‌ها از مهم ترین نکات پیشگیری از توکسوپلاسموز هستند. همچنین بهتر است این نکات را رعایت کنید:
- قبل از مصرف گوشت به‌خوبی آن را منجمد کنید و بپزید؛
- قبل از مصرف میوه‌های و سبزیجات به‌خوبی آنها را بشویید یا پوست بگیرید؛
- تخته برش، پیشخوان و ظرف‌ها را به‌خوبی با آب و صابون بشویید؛
- شیر غیرپاستوریزه مصرف نکنید؛
- غذاهای دریایی خام یا نیم‌پز مصرف نکنید؛
- آب تصفیه‌نشده ننوشید؛
- موقع کار با خاک و ماسه دستکش دست کنید و بعد از کار دست‌تان را با آب و صابون بشویید؛
- گوشت خام و نیم‌پز به گربه ندهید؛
- محل زندگی گربه را روزانه تمیز کنید. برای این کار دستکش دست کنید و بعد از آن دست‌تان را با آب و صابون بشویید؛
- گربه را فقط در خانه نگه دارید.
اگر باردارید یا سیستم ایمنی ضعیفی دارید، موارد زیر را رعایت کنید:
- در صورت امکان خودتان ظروف گربه را عوض نکنید؛
- اگر لازم است ظروف گربه را عوض کنید، دستکش دست کنید و بعد از آن دست‌هایتان را با آب و صابون بشویید؛
- از آوردن گربه جدید یا گربه ولگرد خودداری کنید.
سؤالات رایج
۱. آیا توکسوپلاسموز کامل از بین می‌رود؟
خیر. به دلیل ایجاد کیست، این بیماری کامل درمان نمی‌شود. دارو میتواند عفونت فعال را درمان کند، اما کیست را از بین نمی‌برد. اگر سیستم ایمنی سالمی داشته باشید، کیست نباید دوباره فعال شود. اما اگر سیستم ایمنی شما ضعیف باشد یا توکسوپلاسموز مادرزادی داشته باشید، انگل میتواند در آینده دوباره فعال شود و شما را بیمار کند.
۲. در صورت ابتلا به توکسوپلاسموز اسمارتک نیوز از خودم مراقبت کنم؟
اگر توکسوپلاسموز شما تشخیص داده شد، به علائمتان دقت کنید. اگر کودک شما دچار توکسوپلاسموز مادرزادی است با پزشک اطفال صحبت کنید و روند درمان مناسب را در پیش بگیرید.
۳. اسمارتک نیوز متوجه شوم گربه‌ام توکسوپلاسموز دارد؟
برخلاف انسان، معمولا علائم توکسوپلاسموز در گربه نمایان نمی‌شود. اگر در این باره سؤالی دارید، از دام‌پزشک بپرسید.
۴. اگر باردار باشم یا سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشم با گربه‌ام چه‌کار کنم؟
در این شرایط نیازی نیست گربه را از خانه بیرون کنید. می‌توانید برای کاهش احتمال ابتلا به توکسوپلاسموز نکات ایمنی را کنید.
شما بگویید
شما چقدر با توکسوپلاسموز آشنایی دارید؟ آیا تابه‌حال به این بیماری مبتلا شده‌اید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه برایمان بنویسید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
