گروه بازار آب و انرژی: چند سالی است که خاموشی ها به زمستان کشیده شده است. البته ماجرا کمی با خاموشی های تابستانی متفاوت است چرا که این بار دلیل خاموشی ها ظرفیت کم نیروگاه ها و عدم تعادل در تولید و مصرف برق نیست. ریشه خاموشی های زمستانی عدم تعادل گاز است.
ماجرای عدم تعادل برق حکایت امسال و سال گذشته نیست و حداقل نتیجه عدم مدیریت کارآمد در یک دهه اخیر است. جالب است بدانید که از سال 2013 فاصله بین تقاضای برق در ساعات اوج مصرف و برق تامین شده توسط شبکه به طور مداوم افزایش یافته است. این اختلاف اکنون بیش از 18 هزار مگاوات و معادل ظرفیت تولید 16 نیروگاه اتمی بوشهر است.
دلایل متعددی برای مشکل عدم تعادل قدرت وجود دارد. برخی مشکل را عدم سرمایه گذاری در تولید می دانند، برخی دیگر به تلفات زیاد برق در شبکه های انتقال و توزیع و اقتصاد فرماندهی در این حوزه اشاره می کنند. در این میان کم نیستند کسانی که سرانه بالای مصرف انرژی ایران را یکی از چالش های اصلی در این زمینه می دانند. وی معتقد است اصلاح سیاست های قیمت گذاری می تواند تا حد زیادی مشکلات این بخش را بهبود بخشد.
تنها 0.1 درصد از کل انرژی تامین شده در سیستم الکتریکی از منابع تجدید پذیر تامین می شود. یعنی با وجود عدم تعادل جدی در بحث گاز، انرژی های تجدیدپذیر همچنان در حاشیه هستند، هرچند می توانند ستون ثبات و امنیت انرژی کشور باشند.
حمیدرضا صالحی کارشناس حوزه انرژی به بازار می گوید: متاسفانه با وجود عدم تعادل جدی در گاز، منابع انرژی تجدیدپذیر همچنان در حاشیه هستند، هرچند می توانند ستون ثبات و امنیت انرژی کشور باشند. .
وی اظهار داشت: تنها 0.1 درصد از کل انرژی تامین شده در سیستم برق از منابع تجدیدپذیر تامین می شود. وی ادامه داد: به عبارتی می توان گفت در عمل از هیچ یک از ظرفیت های بادی، خورشیدی و سایر انرژی های نو خود استفاده نمی کنیم. این رها شدن ها و عدم استفاده از ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر، بحران انرژی آینده کشور را تشدید می کند. حال اگر واقعاً می خواهیم مشکل نارضایتی ها را حل کنیم باید هر چه زودتر و در قالب پروژه های اولویت دار و فوری سرمایه گذاری در این حوزه ها را آغاز کنیم.
وی با اشاره به اینکه نیروگاه های حرارتی متکی به منابع فسیلی مانند گاز طبیعی و نفت کوره همچنان بیشترین تولید برق را به خود اختصاص می دهند، ادامه داد: در مقابل نیروگاه های تجدیدپذیر و هسته ای به میزان قابل توجهی در حاشیه قرار دارند. همچنین بخش قابل توجهی از برق تولیدی نیز برای مصارف داخلی نیروگاه ها و واحدهای تولیدی مرتبط استفاده می شود که نشان دهنده ناکارآمدی سیستم مدیریت انرژی است.
صالحی بر تنوع بخشی به سبد تولید انرژی کشور تاکید کرد و گفت: در حال حاضر بیش از 90 درصد برق کشور از گاز و فرآورده های نفتی تامین می شود. این وابستگی شدید به گاز که به نوبه خود با درگیری‌های مکرر مواجه است، نشان‌دهنده نیاز جدی به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشید و باد است. اما تجربیات گذشته نشان داده است که توسعه این نیروگاه ها با موانعی مانند نبود زیرساخت های کافی، نبود بازارهای حمایتی و سیاست های ناکارآمد نیز مواجه است.
تلفات شبکه انتقال و توزیع به 20 درصد رسید
البته اختلافات موجود در کشور تنها ناشی از توقف یا کاهش سرمایه گذاری در بخش تولیدی نیست. متاسفانه در چند سال گذشته شبکه های انتقال و توزیع برق مورد بی توجهی قرار گرفته است. به گفته برخی از فعالان این صنعت، تلفات شبکه برق هر روز افزایش می یابد. برخی آمارها حاکی از آن است که تلفات شبکه حمل و نقل و توزیع در فصل تابستان به 20 درصد رسیده است.
این ارقام به این معنی است که حتی اگر برق کافی تولید شود، بیشتر آن در شبکه ناکارآمد توزیع و انتقال هدر می رود. بنابراین می توان گفت که این تعداد قربانی فقط یک آمار نیست، بلکه ممکن است یکی از عوامل اصلی عدم تعادل برق در ایران باشد و نشان می دهد که مشکل فقط در تولید نیست؛ بلکه تنها در تولید و تولید نیست. اما سیستم انتقال و توزیع نیز نیازمند یک بازنگری اساسی است.
اما اقتصاد دولتی یکی دیگر از بخش‌های مشکل عدم تعادل برق در سال‌های اخیر است. خوش گفتار رئیس اتحادیه صنعت برق با اشاره به سیاست های نادرست خصوصی سازی در دهه 80 گفت: نیروگاه ها بدون ایجاد بازار واقعی برای برق به بخش خصوصی واگذار شد. با این حال، در شرایطی که قیمت گذاری اجباری است، چگونه می توان انتظار سود از یک نیروگاه را داشت؟ این رویکرد منجر به افزایش بدهی دولت به نیروگاه ها شد.
گفتار خوب: امروزه هزینه تولید برق بیشتر از قیمت فروش آن است و این عدم تعادل ثبات اقتصادی صنعت برق را با مشکل مواجه کرده است. با وجود تصویب چندین قانون برای حمایت از صنعت برق، دولت به دلیل تحریم ها و کاهش درآمدهای نفتی نتوانسته این تعهدات را به طور کامل اجرا کند.
به گفته وی، امروز قیمت تمام شده تولید برق بیشتر از قیمت فروش آن است و این عدم تعادل مانع از ثبات اقتصادی صنعت برق شده است. دولت با وجود تصویب چندین قانون برای حمایت از صنعت برق، به دلیل تحریم ها و کاهش درآمدهای نفتی نتوانسته این تعهدات را به طور کامل اجرا کند. نتیجه این رفتارها چیزی جز کاهش شدید اعتماد بخش خصوصی به سرمایه گذاری در این حوزه نبوده است.
خوش گاوتر ادامه داد: تجربه کشورهای دیگر نشان داده است که بدون اصلاحات عمیق در نظام تعرفه و سیاست انرژی نمی توان انتظار بهبود وضعیت را داشت. بسیاری از کشورها با اصلاح تعرفه ها و ایجاد بازارهای رقابتی به بهره وری بیشتر و توسعه پایدار در صنعت انرژی دست یافته اند. اما در ایران نرخ انرژی به ویژه برق به طور قابل توجهی کمتر از سایر کشورها است. تفاوتی که مانع ارتقای بهره وری و جذب سرمایه گذاری شده است.
کمتر از 10 درصد از مشترکان دارای کنتور هوشمند هستند
البته روش های مدیریت مصرف به روش های قیمت گذاری محدود نمی شود.
یکی از راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت مصرف، توسعه زیرساخت ها و نصب کنتورهای هوشمند است. اما حتی در این زمینه ایران با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد. کمتر از 10 درصد مشترکان برق کشور کنتور هوشمند دارند
یکی از راهکارهای پیشنهادی توسعه زیرساخت ها و نصب کنتورهای هوشمند است. اما حتی در این زمینه ایران با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد. کمتر از 10 درصد مشترکان برق کشور کنتور هوشمند دارند. بدون این ابزارهای هوشمند، مدیریت مصرف در ساعات اوج مصرف که عامل اصلی نارضایتی است، به چالش پیچیده تری تبدیل می شود.
اما از دیگر راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت مصرف انرژی، افزایش سطح کارایی ابزار و تجهیزات و کاهش اتلاف انرژی در ساختمان ها است.
بدون شک نباید مصرف کنندگان را مقصر اصلی این نارضایتی معرفی کرد. سیاستگذاران باید مسئولیت خود را برای ایجاد شرایط مناسب برای مصرف بهینه بپذیرند. بهبود بهره وری انرژی مستلزم اصلاحات ساختاری است که نه تنها شامل بهبود زیرساخت ها و نصب کنتورهای هوشمند، بلکه توسعه یک بازار واقعی برای تجهیزات کم مصرف و دسترسی آسان به آن است.
