در سپتامبر ۲۰۲۲، شرکت آمریکایی ایاستی اسپیس موبایل، ماهوارهای غولپیکر به نام BlueWalker 3 را برفراز موشک فالکون ۹ اسپیس ایکس به فضا پرتاب کرد. بلوواکر ۳ نمونهی اولیهای از یک ماهوارهی مخابراتی است که میتواند اینترنت ماهوارهای را بهطور مستقیم، بدون نیاز به هیچگونه تغییر در سختافزار، برای گوشیهای همراه معمولی ارسال کند.
تبدیل گوشیهای همراه معمولی به تلفن ماهوارهای به لطف آنتن عظیمی به اندازهی ۶۴ متر مربع امکانپذیر میشود. این بزرگترین آنتن تجاری بهشمار میآید که تاکنون در مدار نزدیک زمین مستقر شده است؛ درنتیجه جای تعجب نیست که براساس مطالعهای جدید، بلوواکر ۳ اکنون یکی از درخشانترین اجرام آسمان است.
بلوواکر ۳ حتی از ستاره ابطالجوزا یا زحل روشنتر است
اخترشناسان روشنایی اجرام آسمانی را با استفاده از کمیتی به نام قدر اندازه میگیرند. هرچه جسم روشنتر باشد، عدد قدر آن کوچکتر است و حتی میتواند به ارقام منفی برسد. خورشید، ماه، زهره، مشتری و شباهنگ (درخشانترین ستارهی آسمان شب) همگی دارای قدر منفی هستند. ستارهای مانند وگا (کرکس نشسته) قدری درحدود صفر دارد و قدر ستاره قطبی تقریبا دو است. مقدار دو معمولا حد قدر ستارگانی است که میتوانیم در شهر ببینیم. در آسمانی صاف و دور از آلودگی نوری، رصد اجرام تا قدر ۶ نیز امکانپذیر است.
بسته به میزان تاریکی آسمان و مکان حضورمان، چند هزار ستاره با چشم غیرمسلح مشاهدهپذیر هستند. ماهوارهی بلوواکر ۳ بهطور طبیعی روشن نیست و آنچه از آن میبینیم، نور بازتابیده از خورشید به زمین است. این ماهواره در زاویهی مناسب قدر ۰٫۴ را دارد و با این مقدار، در میان ۱۵ جرم درخشان آسمان قرار میگیرد. بلوواکر ۳ حتی از ستاره ابطالجوزا یا زحل روشنتر است.
پیرو بنونوتی، مدیر مرکز حفاظت از آسمان در اتحادیه بینالمللی نجوم، نوامبر گذشته در بیانیهای گفت: «بلوواکر ۳ تغییری بزرگ در منظومههای ماهوارهای محسوب میشود و باید موجب تامل ما شود.»
مشکل فقط خود ماهواره نیست. حتی رابط اتصال بلوواکر ۳ به مرحلهی فوقانی موشک نیز چهار برابر روشنتر از دستورالعملهای اتحادیه بینالمللی نجوم برای اجرام بود. از زمانی که اسپیس ایکس ساخت ابرمنظومهی ماهوارهای خود به نام استارلینک را آغاز کرده است، ماهوارههای بسیار روشن این شرکت رگههایی از نور را در تصاویر نجومی به جا گذاشتهاند.
افزایش چشمگیر شماره ماهوارهها در سالهای اخیر، آلودگی نوری را به طرز گسترده افزایش داده است. ازدسترفتن دسترسی به آسمان شب، آنقدر برای اخترشناسان ناراحتکننده بوده است که آنها اصطلاح جدیدی را برای توصیف درد ناشی از این فقدان ابداع کردهاند: نوکتالوژی به معنای غم آسمان.
تعداد ماهوارهها صرفا از نظر بصری بر نجوم اثرگذار نیست. انتقال سیگنالهای تلفن از فضا همچنین بر نجوم رادیویی و توانایی استفاده از دیشهای بزرگ برای مطالعهی کهکشانهای دور یا نظارت بر سیارکهای خطرناک تاثیر میگذارد. این مسئله میتواند مشکلی بزرگ برای تاسیسات نجومی موجود و حتی آتی مانند رصدخانه آرایهی کیلومتر مربعی (SKAO) باشند.
اخترشناسان تا جایی که امکان دارد تلسکوپهای رادیویی را دور از فعالیتهای انسانی میسازند و بهدنبال مکانهایی روی زمین میگردند که فاقد پوشش تلفن همراه یا پوشش حداقلی باشند. فرکانسهای اختصاصیافته برای گوشیهای همراه هماکنون رصد آسمان را حتی در مناطق سکوت رادیویی چالشبرانگیز کردهاند. مدیرکل SKAO میگوید ماهوارههای جدید مثل بلوواکر ۳ این پتانسیل را دارند که وضعیت را بدتر کنند و توانایی ما در انجام پژوهشهای علمی را به خطر بیندازند.
سنگیتا نانداکومار، نویسندهی مطالعه جدید و تیمش استدلال میکنند که شرکتهای ماهوارهای پیش از پرتاب فضاپیماها باید تلاش کنند تا تاثیر آنها بر آسمان شب و نجوم را کاهش دهند. ایاساتی اسپیس موبایل قصد دارد ۹۰ نمونهی مشابه دیگر از بلوواکر ۳ را در سالهای پیشرو پرتاب کند. چشمانداز روشنتر آسمان شب بهمعنای آیندهای تاریک برای علاقهمندان به نجوم است.
۵۸۵۸
