به گزارش رکنا، تأثیر شمس بر مولانا و آثار به جا مانده از او تا روز هفتم مهر به روز بزرگداشت شمس تبریزی نامگذاری شود هر ساله در چنین روزی با برگزاری مراسم و مجالس مختلف، جنبه های مختلف شخصیتی و فکری بررسی می شود. شمس و مولانا پرداخت می شود
تأثیر شمس بر ادبیات فارسی
شمس تبریزی عارفی که با حضور خود انقلابی در ادبیات فارسی به وجود آورد. دیدار او با مولانا جرقه ای بود که آتش عشق و عرفان را در دل مولانا شعله ور ساخت و به خلق آثاری چون مثنوی های معنوی منجر شد. آثار مولانا پس از دیدار با شمس رنگ دیگری به خود گرفت و به یکی از ارزشمندترین میراث فرهنگی ایران تبدیل شد.
شمس تبریزی یکی از برجسته ترین عرفای ایرانی با اندیشه های عمیق و عرفانی خود جایگاه ویژه ای در تاریخ عرفان اسلامی دارد. دیدار او با مولانا یکی از مهم ترین رویدادهای تاریخ ادبیات فارسی است که به خلق یکی از مهم ترین آثار عرفانی جهان یعنی مثنوی معنوی انجامید.
مقدمه ای بر زندگی نامه شمس تبریزی.
محمد بن علی بن ملک داد تبریزی ملقب به شمس الدین یا شمس تبریزی که نام او نزد ما به نام مولوی یکی از شاعران و عارفان مشهور ایران زمین مربوط می شود، ظاهراً از صوفیان و عرفای عصر ایران است. قرن هفتم هجری که شاگردان زیادی داشت و راه خودشان را می پیمودند، انقلاب معنوی بزرگی را نیز تجربه کرد.
شمس تبریزی: عارف اسرارآمیز و تأثیرگذار
16 مهر روز بزرگداشت شمس تبریزی، عارف نامدار ایرانی و معلم روحانی مولانا جلال الدین رومی است. این روز فرصتی است تا در مورد زندگی پر رمز و راز این عارف بزرگ و تأثیر فراوان وی بر ادبیات عرفانی فارسی بحث شود.
زندگی پربار و مرموز
شمس تبریزی با نام اصلی محمد بن علی بن ملک داد تبریزی در قرن هفتم هجری در تبریز به دنیا آمد. از کودکی روحیه تحقیقی داشت و به دنبال حقیقت مطلق بود. زندگی زاهدانه را برگزید و از تعلقات دنیوی دست کشید و به سفرهای طولانی پرداخت. شمس تبریزی با وجود دانش گسترده ای که در زمینه های مختلف داشت، خود را به عنوان فروشنده دوره گرد معرفی می کرد و با زنبیل بافی و آموزش به کودکان امرار معاش می کرد.
دیدار سرنوشت ساز با مولانا
شمس تبریزی با مولانا نقطه عطفی در تاریخ ادبیات عرفانی فارسی بود. این دو روح طلبه با همدلی و عشق فراوان به تبادل افکار و اندیشه های عرفانی پرداختند. تأثیر شمس بر مولانا بسیار عمیق بود و مولانا را به خلق آثار منحصر به فرد خود مانند مثنوی موانی واداشت.
راز زندگی شمس
یکی از جذاب ترین ویژگی های زندگی شمس تبریزی رازآلود بودن آن است. اطلاعات دقیقی از زندگی شخصی او در دست نیست و این بر جذابیت شخصیت او افزوده است. برخی معتقدند که وی پس از مدتی قونیه را ترک کرد و در خوی درگذشت، اما محل دقیق قبر وی مشخص نیست.
یک میراث ماندگار
شمس تبریزی با اندیشه های عمیق و عرفانی خود تأثیر شگرفی بر ادبیات عرفانی فارسی گذاشت. آثار او به‌ویژه مقالات شمس حاوی نکات ارزشمندی در عرفان، فلسفه و زندگی است. علاوه بر این، رابطه عمیق و صمیمی او با مولانا، الهام بخش بسیاری از عاشقان و عارفان بوده است.
بیوگرافی شمس تبریزی
محمد بن علی بن ملک داد تبریزی معروف به شمس الدین یا شمس تبریزی در سال 582 هجری قمری در تبریز به دنیا آمد. او را از صوفیان بزرگ قرن هفتم می دانند. شمس به تحصیل علوم مختلفی پرداخت که از جمله آنها می توان به ریاضیات، معارف و جهانگردی اشاره کرد. شیخ ابوبکر زنبیل باف تبریزی اولین استاد او بود. شمس عاشق سفر بود و برای کسب تجربیات فراوان به جاهای مختلف می رفت.
شمس تبریزی در مطالب خود پدر و مادرش را مهربان و خوش قلب معرفی می کند و اینکه شمس تبریزی توسط پدر و مادرش لوس شده است: «تقصیر پدر و مادرم بود که مرا این گونه لوس کردند». شمس تبریزی در مورد پدرش گفت: مرد خوبی بود… اما عاشق نبود، آدم خوب فرق می کند و عاشق فرق می کند.
شمس تبریزی به دلیل متفاوت بودن با دیگران، دوپهلو زندگی کرده است. چون از هر نظر با مردم زمان خود متفاوت بود، از «مقبولیت مردمی» می ترسید و در این راه «شهرت خود را پنهان می کرد». او زندگی خود را اغلب در ریاضت و سفرهای جهانی گذراند. گاهی در مدرسه درس می داد و گاهی جوراب می بافت و از این راه درآمد کسب می کرد. پس از ورود به هر شهری مانند تجار در کاروانسراها اقامت می کرد و وقتی از او می پرسیدند دلیل ورود نکردن به خانقاه یا مدرسه چیست؟ وی در پاسخ به شوخی گفت: من خود را لایق خانقاه نمی دانم و همچنین چون اهل مکتب اهل کلام هستند بحث این موضوع به من مربوط نیست و اگر بخواهم در این باره صحبت کنم. از دسته واژه ها می روم حتی اگر «به زبان خودم حرف می زنم، می خندند و مسخره ام می کنند»، به همین دلیل می گفتم «بگذار بروم» چون «من غریبم و یکی که هستم». غریبه سزاوار قافله است.» و همچنین می گفت: «خداوند مرا تنها آفرید».
شمس تبریزی و کیمیا خاتون
شمس تبریزی در سال 642 در سن 60 سالگی با شخصی به نام کیمیا خاتون ازدواج کرد. در آن زمان کیمیا خاتون دختر محمدشاه (دختر خوانده مولانا) 25 ساله بود. کراخاتون نام مادر کیمیا خاتون بود که پس از مرگ محمدشاه با مولانا ازدواج کرد. اختلاف سنی این زوج ۳۵ سال بوده و ثمره این ازدواج فرزندی به نام حاجب شکربر بوده است. شمس پس از ازدواج با کیمیا، او را به دلیل بدبینی نسبت به همسرش مورد آزار و اذیت قرار می داد که در نهایت بر اساس برخی روایت ها منجر به مرگ کیمیا خاتون شد.
آثار شمس تبریزی
مقالات شمس تبریزی (مجموعه پرسش و پاسخ هایی که بین او و مولانا یا مریدان و کافران رد و بدل شده است). این رسائل مجموعه ای از کلمات و حکایات تکان دهنده و تکان دهنده است که در زمان اقامت شمس تبریزی (از سال 642 تا 643 و پس از غیبت کوتاهی از سال 644 تا 645 قمری) و پس از وی این یادداشت ها توسط شاگردان مولانا گردآوری شده است. . پراکنده شده است.
با توجه به تقطیع جملات می توان فهمید که این کتاب توسط شمس الدین نوشته نشده است، بلکه این کتاب یادداشت روزانه مریدان است که بدون نظم تهیه شده است. شمس تبریزی علت ننوشتن خود را اینگونه بیان کرده است: «هرگز عادت به ننوشتن نداشتم؛ سخن را نمی نویسم چون در من می ماند و هر لحظه مرا تغییر می دهد. مقالات شمس تبریزی و مثنوی مولانا نوشته بدیع الزمان فروزانفر و مولانا در مثنوی خود مقالات، ضرب المثل ها و داستان های زیادی نوشته است در مقالات شمس مطالب موجود را می توان به چند بخش تقسیم کرد، از جمله رابطه شمس با مولانا، شخصیت، زندگی و خانواده شمس، خاطرات و آموزه های بزرگان، داستان ها و حکایات.
ملت عشق
الیف شفق (الف شفق) نویسنده رمان ملت عشق است که موضوعات این رمان عاشقانه شامل شرایط و رابطه شمس و مولوی است. کتاب ملت عشق دارای 15 راوی و یک مقدمه پنج قسمتی است که به پرفروش ترین و پرخواننده ترین کتاب جهان تبدیل شده است. شمس تبریزی در این کتاب به چهل قانون عشق استناد کرده است که نگاه عموم را به زندگی تغییر می دهد. چندین زبان از رمان ملت عشق در بازار عرضه شده است که از جمله آنها می توان به فارسی، انگلیسی و ترکی اشاره کرد.
دیدار شبیه سازی شده با مولوی
شمس تبریزی علاقه زیادی به سفر و گشت و گذار داشت و هرگز یک جا نمی ماند. وی در 26 جمادی الثانی 642 «معادل 16 دسامبر 623 هجری قمری و 6 دسامبر 1244 میلادی» به قونیه سفر کرد. و در همان روز با مولوی آشنا شد و در زندگی او دگرگونی ایجاد کرد و بدین ترتیب مولوی را به شاعری تبدیل کرد.
مولانا پیش از آشنایی با شمس تبریزی، دانش آموخته فقه و علوم مکتبی بود و به تدریس علوم دینی می پرداخت، اما پس از دیدن شمس تبریزی تحول بزرگی در زندگی خود ایجاد کرد: خود را وقف تدریس، علم و مکتب کرد. آواز و شادی و شاعری که پیروان و شاگردانش طاقت این تحول ناگهانی و بزرگ در زندگی مولانا را نداشتند. این باعث شد که آنها از شمس کینه داشته باشند. بدین ترتیب شمس تبریزی در شانزدهم ماه ول 643 بدون اطلاع قونیه را ترک کرد، مولوی پس از خروج ناگهانی شمس و دوری از او غمگین شد.
شمس تبریزی پس از مدتی به قونیه بازگشت. اگرچه مولانا از دیدار مجدد آنها بسیار خوشحال بود، اما این دیدار زیاد طول نکشید. اطرافیان مولانا بار دیگر شمس تبریزی را آزار دادند، بنابراین شمس تبریزی برای همیشه غایب شد. مولانا پس از ناپدید شدن شمس مدتی را در حالت جنون به سر برد و در همه جا به جستجوی شمس پرداخت و این امر ادامه یافت تا اینکه مولانا حقیقت و نور وجود شمس را در باطن خود یافت. مولانا پس از مرگ شمس 20 سال زندگی کرد تا اینکه بر اثر بیماری درگذشت و در قونیه به خاک سپرده شد.
روز بزرگداشت شمس تبریزی
روز هفتم مهرماه مصادف با روز بزرگداشت شمس تبریزی است. در سال 1388 اولین کنگره بین المللی شمس با حضور افرادی چون علی نصیریان، هانیه طوسلی، پرویز پرستویی، شهرام ناظری، حمید جبلی، سالار عقیلی و … در خوی برگزار شد. روز بزرگداشت شمس هر ساله با حضور گردشگرانی از کشورهای ترکیه، آلمان، آذربایجان، پاکستان و بلغارستان در شهرهای خوی، شیراز، تبریز و نیشابور برگزار می شود.
آرامگاه شمس تبریزی
از اینکه شمس تبریزی پس از خروج از قونیه به کجا رفته است اطلاعی در دست نیست، اما طبق منابع کهن اطلاعاتی وجود دارد که آرامگاه وی در شهر خوی است که نشان می دهد وی مستقیم یا غیرمستقیم به خوی رفته است. مزار شمس تبریزی در آذربایجان غربی و در محله امامزاده شهرستان خوی یکی از اماکن سیاحتی و زیارتی خوی قرار دارد.
روز بزرگداشت شمس تبریزی
به دلیل اهمیت شمس تبریزی در تاریخ عرفان و ادبیات فارسی، 16 مهر به عنوان روز بزرگداشت وی نامگذاری شده است. در این روز مراسم و برنامه های مختلفی در سراسر کشور به ویژه شهرستان خوی برای گرامیداشت یاد و نام این عارف بزرگ برگزار می شود.
خلاصه
شمس تبریزی عارف پر رمز و راز و تأثیرگذاری بود که با اندیشه های عمیق و عرفانی خود تأثیر شگرفی بر ادبیات عرفانی فارسی گذاشت. رابطه او با مولانا یکی از زیباترین داستان های عاشقانه و عرفانی تاریخ ادبیات است. با گرامیداشت یاد و نام شمس تبریزی به اهمیت عرفان و معنویت در زندگی انسان پی می بریم.
