بررسی نقش قطر در تبادل اسرا بین حماس و اسرائیل/ قدرت دیپلماتیک دوحه چگونه گسترش یافت؟

مهسا مژدهی: قطر به سرعت به سمت میانجیگری منطقه ای حرکت کرده است. این کشور برای اولین بار بین طالبان و آمریکایی ها این کار را انجام داد و حالا با کمک یک واسطه توانست آتش بس چهار روزه بین حماس و اسرائیل برقرار کند. از یک سو روابط نزدیکی با گروه حماس دارد و از سوی دیگر توانسته کانال های ارتباطی خود را با تلاوی حفظ کند.د دوحه در دو سال گذشته میانجیگری بین ایران و آمریکا انجام داده بود که در نتیجه بخشی از اموال کشورمان در کره جنوبی و عراق آزاد شد و چند زندانی از دو طرف به خانه های خود بازگشتند. . اما چگونه قطر همه این کارها را انجام می دهد؟

میانجیگری بین حماس و اسرائیل

قطر به عنوان مقر برخی از نیروهای حماس شناخته می شود. اسماعیل هنیه در این کشور حضور دارد و البته دوحه نیز اعلام کرده است که به این گروه فلسطینی کمک مالی نمی کند. اما قطر در جهان عرب به عنوان حامی حماس شناخته می شود. این روابط نزدیک احتمالاً یکی از دلایلی است که قطر دوحه توانست با موفقیت میان اسرائیل و حماس میانجیگری کند. آتش بس از روز جمعه آغاز شد، زمانی که غزه تحت شدیدترین بمباران بیش از یک ماه و نیم گذشته بود. همزمان چند اسیر فلسطینی در زندان های رژیم صهیونیستی بودند و قرار بود این اسرا مبادله شوند. برخی از این مبادلات در همان جمعه انجام شد.

میانجیگری بین حماس و اسرائیل مورد تمجید قطر از سوی دیگر کشورها و مقامات بین المللی قرار گرفت. یکی از این افراد جوزپ بورل بود. در عین حال، عربستان سعودی در بیانیه ای که به دلیل آتش بس منتشر کرد و با استقبال از آن، قطر را رقیب منطقه ای خود خواند و از تلاش های این کشور قدردانی کرد.

میانجیگری ایران و آمریکا

در ماه سپتامبر، در آستانه آزادی زندانیان دو تابعیتی، مشخص شد که دوحه به عنوان میانجی بین ایالات متحده و ایران با هدف آزادی زندانیان دو طرف و آزادسازی پول های بلوکه شده ایران در کره جنوبی عمل می کند. . تصمیم گرفته شد که این وجوه بلوکه شده در دوحه باقی بماند و ایران بتواند به آنها دسترسی داشته باشد. اما این همه ماجرا نبود و قطر از میانجیگری دست نکشید. پیش از دوحه، عمان سال‌ها به رهبری سلطان قابوس نقشی مشابه داشت. اما با مرگ او نقش مسقط در حد وسط ایران و غرب ضعیف تر از قبل شد. در این میان عراق تلاش هایی برای میانجی گری بین عربستان و ایران انجام داد که به سرانجام نرسید و کار نهایی توسط چینی ها انجام شد و سپس مورد توجه قطر قرار گرفت. تلاش‌های دیپلماتیک قطر برای آزادی زندانیان و بودجه‌های مسدود شده موفقیت‌آمیز بود و این کشور را بر آن داشت تا یک قدم فراتر برود.

خبرگزاری رویترز روز چهارشنبه 29 شهریور ماه به نقل از دو منبع آگاه گزارش داد که قطر نشست‌های دوجانبه جداگانه‌ای با آمریکا و ایران بر سر برنامه هسته‌ای ایران و نگرانی واشنگتن در مورد انتقال پهپادهای ایرانی به روسیه برگزار کرد.

رویترز پیشتر به نقل از منابع آگاه گزارش داده بود که قطر، یک کشور ثروتمند عربی در مرز خلیج فارس با جاه طلبی های دیپلماتیک، قصد دارد از هر دو طرف بخواهد مذاکرات بیشتری انجام دهند و به “تفاهم” برسند.

اما به نظر می‌رسد تلاش‌های قطر برای نزدیک کردن واشنگتن و تهران به یک نقطه مشترک ناموفق بوده است و جنگ بین حماس و اسرائیل توجه این کشور را از این موضوع منحرف کرده است. شاید پس از آتش بس دائمی در غزه، دوحه دوباره به موضوع ایران و آمریکا بپردازد.

میانجیگری بین طالبان و آمریکا

قطر در سال 2013 یک دفتر سیاسی برای طالبان در قلمرو خود ساخته است. این دفتر با حمایت ایالات متحده ساخته شده است. بازگشایی دفتر طالبان در دوحه اولین گام قطر برای میانجیگری بین این گروه و ایالات متحده بود. در آن زمان، طالبان احتمالاً فکر نمی‌کردند که بتوانند در سال‌های آینده قدرت را در افغانستان بازپس بگیرند. اما با روی کار آمدن ترامپ، آمریکا دیگر نمی خواست در افغانستان بماند و نمی توانست با وحشت و انفجارهای مداوم در این کشور کنار بیاید. در نتیجه تصمیم گرفته شد که دیدارهای مقامات آمریکایی با گروه طالبان در دوحه برگزار شود. البته نتیجه این جلسات به نفع طالبان بود. آمریکا افغانستان را ترک کرد و این گروه توانست در کمتر از یک هفته حکومت اشرف غنی را سرنگون کند و قدرت را در این کشور به دست گیرد.

مقامات قطری مدعی هستند که به نفع یا ضرر هیچ یک از طرفین گفتگو عمل نکرده اند، بلکه تنها تلاش کرده اند تا میزبان گفتگوهای دو طرف باشند و به عنوان یک میانجی بی طرف به مسئولیت خود عمل کنند.

در سال های اخیر، قطر بر توسعه اقتصادی تمرکز کرده است. اما از سال 2013، این کشور کم کم نقش دیپلماتیک خود را در منطقه ایفا کرد. اولین قدم ها در افغانستان برداشته شد و بعد به ایران و حالا به حماس رسید. با کاهش اعتماد ایالات متحده به عربستان سعودی، دوحه تلاش های بیشتری برای جایگزینی ریاض به عنوان متحد ایالات متحده انجام داد. البته دوحه روابط خوب و نزدیکی با ایران و ترکیه دارد. سیاست این کشور ارتباط با همه طرف هاست. واقعیتی که به آن اجازه می دهد با حماس رابطه داشته باشد و کانال های ارتباطی خود را با اسرائیل حفظ کند.

۳۱۱۳۱۲