در حالی که ظرفیت زیست محیطی منطقه تهران از 4 تا 5 میلیون نفر فراتر نمی رود و اکنون بیش از سه برابر جمعیت اطراف تهران بار وارد شده است، بیشترین میزان فرونشست زمین با حدود 22 سانتی متر در سال رخ داده است. در جنوب غربی شهر تهران رخ داد. مناطق 9، 10، 11، 16، 17، 18، 19، 20 و 21 که در سال 1403 حدود 3 میلیون نفر از ساکنان تهران در آن زندگی می کردند، تحت تأثیر درجات مختلف فرونشست زمین هستند.
به گزارش ایسناایران چند سالی است که با بحران جدی آب مواجه است که با تغییرات اقلیمی، مدیریت ضعیف منابع آب و برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی تشدید شده است. کاهش بارندگی و افزایش دما منجر به خشکسالی در بسیاری از مناطق شده است و بر اساس گزارش های منتشر شده، حدود 97 درصد از منابع آبی ایران به صورت ناپایدار استفاده می شود. این وضعیت چالش های مهمی را ایجاد کرده است: رودخانه ها و دریاچه های اصلی خشک یا کوچک شده اند و کشاورزی و منابع آب آشامیدنی را تحت تاثیر قرار داده اند.
کمبود آب منجر به اعتراض در چندین شهر و آسیب به کشاورزی که به شدت به دسترسی به آب وابسته است، منجر به ناامنی غذایی و بی ثباتی اقتصادی شده است. بحران کنونی آب تهدیدی بلندمدت برای جمعیت تهران است. اگر این وضعیت بدون مداخله موثر ادامه یابد، منجر به مهاجرت های گسترده به تهران می شود، جایی که کمبود آب غیرقابل کنترل خواهد بود.
ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خود یکی از مناطق پرتنش و خطرناک از نظر تغییرات اقلیمی و فشارهای محیطی محسوب می شود. به طور کلی 82 درصد از سطح کشور خشک و نیمه خشک است. میانگین بارندگی در این کشور حدود 250 میلی متر است که کمتر از یک سوم میانگین جهانی است. با این حال، سیل همیشه بسیاری از مناطق کشور را تحت تاثیر قرار می دهد.
ایران یکی از خطرناک ترین کشورهای جهان است و در سال های اخیر شاهد بلایای طبیعی بسیاری از جمله رانش زمین، سیل و خشکسالی بوده است. از سوی دیگر، ایران طی یک قرن گذشته شاهد افزایش دمای هوا بوده است. بنابراین دمای آن نسبت به 100 سال گذشته یک درجه سانتیگراد افزایش یافته است و طبق سناریوهای تغییرات آب و هوایی تا سال 2050 تعداد روزهای گرم از 30 روز به 90 روز افزایش می یابد. آب و هوا و طوفان های شن در آینده بر تعداد و شدت آن افزوده خواهد شد.
علاوه بر این شهر تهران با تمرکز بالای جمعیت به جشنواره مخاطرات تبدیل شده و بار دیگر موضوع جابه جایی پایتخت در دستور کار دولتمردان قرار گرفته است. به گفته دکتر زارع، استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، در پایتختی جدید، ایجاد زیرساخت های مقاوم شامل شبکه های توزیع کارآمد آب، نفت، گاز و برق برای به حداقل رساندن نشت و تلفات در مناطق شهری است. برای اطمینان از دسترسی مطمئن ضروری خواهد بود.
با تاکید بر اینکه هنگام طراحی پایتخت جدید، گنجاندن مقاومت لرزه‌ای در برنامه‌ریزی شهری ضروری است و ادامه می‌دهد: اجرای قوانین پهنه‌بندی، ساخت و سازهای پرتراکم در مناطق پرخطر را محدود می‌کند و ساختمان‌های کم‌مرتبه که برای مقاومت در برابر زلزله طراحی شده‌اند، فراهم می‌کند. اجرای قوانین سختگیرانه ساختمانی که تمام ساخت و سازهای جدید را ملزم به رعایت استانداردهای لرزه ای مدرن می کند، مهم است. علاوه بر این، در پایتخت جدید، توسعه طرح های جامع واکنش اضطراری که به طور خاص برای سناریوهای لرزه ای طراحی شده است، ساکنان را برای بلایای احتمالی آماده می کند. این شامل مانورهای منظم، آموزش عمومی در مورد مسیرهای تخلیه و ایجاد تیم های واکنش جامعه است. پیاده‌سازی سیستم‌های پیشرفته پایش لرزه‌ای می‌تواند هشدار زودهنگام زلزله‌ها را قبل از وقوع آنها ارائه دهد و در صورت لزوم به ساکنان اجازه دهد. پناه بگیرید یا تخلیه کنید.
فشار فراتر از قدرت به محیط زیست تهران
دکتر مهدی زارع، استاد ارشد مهندسی لرزه نگاری پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در گفت وگو با ایسنا. وی با اشاره به عوامل موثر در تصمیم گیری برای انتقال پایتخت گفت: تهران قطب اداری، اقتصادی و فرهنگی کشور و همچنین مرکز اصلی صنعتی و حمل و نقل منطقه است. این شهر در دامنه رشته کوه البرز و در ارتفاع 1173 متری تا 1800 متری از سطح دریا واقع شده است.
وی افزود: جمعیت تهران در سال 1403 حدود 9.8 میلیون نفر تخمین زده می شود و با احتساب کلان شهر تهران، کل جمعیت استان تهران حدود 14.5 میلیون نفر است و با احتساب جمعیت استان البرز با جمعیتی حدود حدود 17. 5 میلیون نفر در اطراف تهران زندگی می کنند که آن را به بزرگترین شهر ایران و غرب آسیا و دومین کلان شهر بزرگ تبدیل می کند. بزرگترین در خاورمیانه بعد از قاهره.
زارع با بیان اینکه تهران سال هاست از خطرات فزاینده زلزله و کم آبی، فرونشست زمین و آلودگی هوا رنج می برد، تصریح کرد: همچنین مشکلات دیگری مانند دفع زباله و محل دفن زباله نیز در جنوب پایتخت وجود دارد.
استاد ارشد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله گفت: برآورد شهریور ماه ۱۳۹۶ نشان داد که جمعیت تهران در ۳۰ سال آینده ۲۰ میلیون نفر افزایش می یابد و مدیریت شهری را تقریبا غیرممکن می کند. انجمن علمی اقتصاد شهری ایران معتقد است جمعیت شهر بیش از 70 درصد از ظرفیت زیرساختی فراتر رفته است، به این معنا که از 9 میلیون نفری که مستقیماً در پایتخت زندگی می کنند، تنها 2 میلیون و 700 هزار نفر می توانند از شرایط زندگی مناسب برخوردار شوند.
وی تاکید کرد: ظرفیت زیستی و اکولوژیکی شهر تهران بیش از 4 یا 5 میلیون نفر نیست و بنابراین بار جمعیتی اطراف تهران بیش از سه برابر بیشتر است.
زارع ادامه داد: جمعیت تهران در دهه های اخیر به دلیل خشکسالی و از بین رفتن فرصت های شغلی در شهرستان ها و هجوم مردم از استان ها به دنبال کار و زندگی بهتر سه برابر شده است. تخمین زده می شود که سالانه بیش از 4000 نفر در تهران بر اثر بیماری های ناشی از آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند.
این پژوهشگر ریسک با تاکید بر اینکه تا زمانی که تهران پایتخت ایران است، مهاجرت به تهران و تمرکز فعالیت ها در داخل و اطراف این شهر ادامه خواهد داشت، یادآور شد: همه اینها عواملی هستند که مشکلات زیست محیطی و انتقال بی پایان تهران را نشان می دهند. فرصتی برای ایجاد پایتختی جدید برای کشور و رسیدگی همزمان و تدریجی به مشکلات شهر تهران برای ایران.
استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه فرونشست زمین در تهران در نقاط مختلف شهر در حال گسترش است، ادامه داد: به دلیل مهاجرت های بی رویه تحت تاثیر عوامل مختلف اقتصادی و سیاسی و همچنین بحران آب و برداشت گسترده آب باعث ایجاد فروچاله های بزرگ به ویژه در جنوب و جنوب غرب تهران شده است.
وی افزود: این افزایش تقاضای آب موجب برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی و در نتیجه فرونشست زمین شده است. نظارت بر این فرونشست، به ویژه اثرات آن بر زیرساخت های شهری، به یک چالش حیاتی تبدیل شده است.
زارع خاطرنشان کرد: تداوم بار جمعیتی در تهران منجر به تداوم گسترش فرونشست و انتقال سرمایه به توقف مهاجرت به تهران می شود.
به گفته وی، تحرکات عمودی ثابت به ویژه در مناطقی که به شدت به آب‌های زیرزمینی و چاه‌ها متکی هستند، در برخی مناطق با سرعت بیش از 20 سانتی‌متر در سال در حاشیه شهر تهران تجربه می‌شود.
زارع افزود: با توقف رشد جمعیت در تهران و مدیریت صحیح بهره برداری از منابع آب زیرزمینی می توان برای کاهش آسیب های احتمالی به زیرساخت ها و محیط زیست برنامه ریزی کرد.
وی بیان کرد: بررسی مخروط های آبرفتی و زهکشی های سطحی و ارزیابی آب های زیرزمینی و ژئوتکنیکی نشان می دهد که لایه های سطحی خاک با درصد بالای ریزدانه و افت سطح آب زیرزمینی از عوامل اصلی فرونشست در جنوب و جنوب غرب تهران هستند.
این استاد زلزله شناسی تاکید کرد: بیشترین میزان فرونشست زمین در جنوب غرب تهران حدود 22 سانتی متر در سال رخ داده است. مناطق 9، 10، 11، 16، 17، 18، 19، 20 و 21 که در سال 1403 حدود 3 میلیون نفر از ساکنان تهران در آن زندگی می کردند، تحت تأثیر درجات مختلف فرونشست زمین هستند.
زارع خاطرنشان کرد: در مناطق 17، 18، 9، 10، 20 و 21 شهرداری تهران، آسیب پذیرترین مناطق شهری تحت تاثیر فرونشست در محدوده مناطق شهرداری تهران قرار دارند. برخی از زیرساخت‌های اصلی در معرض خطر فرونشست از این مناطق یا اطراف آن عبور می‌کنند.
انتهای پیام
