تهمینه قزخور; گروه بین الملل: ادامه جنگ در اوکراین و اتفاقات و تغییراتی که در ژئوپلیتیک مناطق پیرامونی و محوری اوراسیا رخ داده است باعث شده است که آسیای مرکزی به منطقه ای مهم تبدیل شود، بنابراین این منطقه جاه طلبی هایی برای رقابت ژئوپلیتیکی و منافع استراتژیک دارد. برای مدت طولانی و آنچه در منطقه وجود داشته را آشکار خواهد کرد. در واقع موقعیت آسیای مرکزی این منطقه را به یک آهنربای ژئواستراتژیک برای قدرت های جهانی تبدیل کرده است، بنابراین این منطقه به دلیل موقعیت استراتژیک در مرز با افغانستان برای امنیت و ثبات منطقه نیز حیاتی است.
اکنون در ماه‌های اخیر و به‌ویژه پس از خروج آمریکا از افغانستان، توجه و تعامل کشورهای غربی به آسیای مرکزی و منطقه قفقاز جنوبی افزایش یافته است. در این میان موضوعات متعددی ذهن تحلیلگران را به خود معطوف کرده است، از این رو کارشناسان تحلیل های مختلفی را در مورد مسائل قفقاز انجام داده اند. در این رابطه نظر دکتر «سیده مطهره حسینی» کارشناس روسیه، آسیای میانه و قفقاز و استادیار علوم سیاسی دانشگاه پیام نور را می خوانیم.
* جایگاه و تأثیر کشورهای آسیای میانه در رویدادهای قفقاز جنوبی چگونه است؟
قبل از هر چیز باید در نظر داشته باشیم که کشورهای آسیای مرکزی ساختار یکپارچه و یکپارچه ندارند و کشورهای قفقاز نیز ساختار واحدی ندارند. به نظر می رسد به کشورهای قفقاز جنوبی نیز اشاره دارد، زیرا در قفقاز شمالی باید از سیاست های روسیه صحبت کرد.
موضوع دوم این است که کشورهای این منطقه از نظر بافت سیاسی و نوع حکومت ملی، قدرت اقتصادی، توسعه ملی، جغرافیای سیاسی و نظر قدرت های منطقه ای و جهانی در مورد آنها متفاوت هستند و از این نظر می بینیم. توجهات مختلف است و ما قفقاز را در مورد آنها نادیده می گیریم. به عنوان مثال، قرقیزستان به دلیل ساختار دولتی متشنج و اقتصاد ضعیف کمتر مورد توجه خارجی ها قرار گرفته است و علاقه و توانایی کمی برای تعامل با قفقاز جنوبی دارد، اما قزاقستان با ساختار دولتی و اقتصاد قوی خود جمعیت زیادی دارد. و همکاری بین المللی قابل توجه، علاقه و ظرفیت بسیار بیشتری برای تعامل با قفقاز جنوبی دارد.
کشورهای قفقاز جنوبی نیز چشم انداز ویژه ای نسبت به آسیای مرکزی دارند و در این میان جمهوری آذربایجان منافع و منافع مهم تری در قفقاز دارد.
نکته سوم این است که کشورهای قفقاز جنوبی نیز چشم انداز ویژه ای نسبت به آسیای مرکزی دارند و در این میان جمهوری آذربایجان منافع و منافع مهم تری در قفقاز دارد. این کشور از یک سو به لحاظ ایدئولوژیک به دنبال فرهنگ جهانی ترک ها است و از طریق بسترهای فرهنگی مشترک آنها به منطقه فرا قاره ای سابق متصل می شود. از سوی دیگر، از آنجایی که در مسیر سرمایه خصوصی و سیاست های دولتی ترکیه قرار دارد، ناگزیر در پیوند اقتصادی و سیاسی با آسیای مرکزی قرار دارد.
آسیای مرکزی اهمیت فزاینده ای پیدا کرده است زیرا در مسیر صادرات کالا و انرژی به و از چین قرار دارد.
آسیای مرکزی از دو طریق بر قفقاز جنوبی تأثیر می گذارد: اقتصاد سیاسی مبتنی بر ترانزیت انرژی و کالا و فرهنگ پان ترکیسم. آسیای مرکزی اهمیت فزاینده ای پیدا کرده است زیرا در مسیر صادرات کالا و انرژی به و از چین قرار دارد. از سوی دیگر، با آغاز جنگ‌های قره‌باغ و اوکراین و سیاست تحریم کالاها و انرژی روسیه از سوی اروپا، بر اهمیت این منطقه افزوده می‌شود. همچنین به دلیل اینکه این منطقه در مسیر فرهنگی ترک ها قرار دارد، مورد توجه جامعه فرهنگی و اقتصادی ترک ها نیز می باشد.
* کشورهای آسیای مرکزی چه منافعی را در منطقه قفقاز دنبال می کنند؟
یکی از اولین اهداف منافع ملی کشورهای آسیای مرکزی فرار از سایه روسیه است. بنابراین، کشورهای قدرتمندتر مانند قزاقستان، که جمعیت قابل توجهی مسیحی/روسی دارد، یعنی 40 درصد، ترجیح می‌دهند بخشی از قوی‌ترین محور ضد روسیه در منطقه باشند که توسط گرجستان با نزدیکی به اتحادیه اروپا ساخته شده است. جمهوری آذربایجان با همسایگی خود با ابرقدرت های جهان ایفای نقش می کند. اگرچه این ترجیحات به ندرت اجرا می شود و کشورهای آسیای مرکزی در جناح شرقی خود، به عنوان مثال هند، توانسته اند متحدان قوی تری پیدا کنند، در هر صورت، بازی در کنار قدرت غیرروسی یکی از منافع و ترجیحات این کشور است. این کشورها.
حسینی: هر چه این کشورهای آسیای میانه در بازی قدرت بین المللی برای جذب خطوط لوله نفت و انرژی، مسیرهای ابریشم بین المللی و سایر مسیرها بیشتر داشته باشند، درآمد مالی بیشتری خواهند داشت.
برای این کشورها، چیزی که به عنوان سود نقدی ملی (و نه وام) در نظر گرفته می شود، ورود به برنامه جاده های ابریشم و جاده های انرژی، از جمله خطوط لوله نفت است که یکی از آنها معمولا اروپا و دیگری چینی است. هر چه این کشورها در بازی قدرت بین المللی برای جذب خطوط لوله نفت و انرژی، مسیرهای ابریشم بین المللی و سایر مسیرها بیشتر داشته باشند، درآمد مالی بیشتری نیز دریافت خواهند کرد.
* رویکرد جمهوری اسلامی در قبال دو منطقه مهم آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی چیست؟
مهمترین تهدید ایران در آسیای مرکزی و قفقاز این است که آنها وارد روابط و قراردادهای جدیدی در خطوط لوله، خطوط برق، بزرگراه ها و جاده ها می شوند که نیازمند دور زدن ایران است و این تقصیر آنها نیست. در واقع این ایران است که در حاشیه سیاست بین المللی قرار دارد. اگر ایران مشکلات خود را با ابرقدرت ها حل کند و وارد چاله شود، تا فرصت باقی است می تواند از این فرصت ها استفاده کند.
