بازار، گروه استان‌ها: با گرانی و تورم های پیش آمده در جامعه بر اساس تحریم ها از یک سو و سوء مدیریت های اقتصادی به خصوص در دو دهه اخیر، شاهد پدید آمدن طبقه ای به لحاظ اقتصادی هستیم که در واقع نماد های سرمایه مانند خانه، خودرو حتی مقداری طلا، حساب بانکی و سپرده دارند اما مرفه و یا سرمایه دار حساب نمی شوند.
این طبقه جدید چه ویژگی هایی دارد؟ آیا شاهد بروز یک طبقه جدید هستیم یا از اساس جامعه در حال کاهش طبقات است؟ برخی کارشناسان عقیده دارند که تقریباً بخش اعظم جامعه دارای یک وضعیت اقتصادی معمولی هستند و گروه کوچکی نیز متمول به شمار می آید پس اساساً آیا طبقات اجتماعی به لحاظ اقتصادی در کشور موضوعیتی دارد؟
شرایط اقتصادی و شکافت بین طبقات
یک تحلیل گر مسائل اقتصادی در گفتگو با خبرنگار بازار، با بیان اینکه شرایط اقتصادی به خصوص در دو دهه اخیر سبب شده تا شکاف طبقاتی نیز گسترده شود این گستردگی به دو معنی می تواند بسط پیدا کرده و تعریف شود، گفت: معنای اول اینکه اختلاف درآمد های دهک های جامعه بسیار زیاد شده و در ثانی، حرکت بین طبقاتی از پائین به بالا تقریباً غیر ممکن شده است.
تقوی کارشناس: حرکت بین طبقات از بالا به پائین کاملاً محتمل است یعنی یک کارخانه دار به راحتی می تواند مثلاً با ورشکستگی وارد طبقه متوسط شود
محمد هادی تقوی بیان کرد: برای مثال در گذشته شاید یک فرد طبقه متوسط با تلاش کارگاه تولیدی می توانست راه بیاندازد و بعد از مدتی آن را به کارخانه بدل ساخته و متمول شود و در نتیجه این تمول، از طبقه متوسط به طبقه قوی حرکت کند اما به نظر نمی رسد دیگر در یک دهه اخیر این اتفاق بتواند رقم بخورد.
وی افزود: روی دیگر سکه البته این است که حرکت بین طبقات از بالا به پائین کاملاً محتمل است یعنی یک کارخانه دار به راحتی می تواند مثلاً با ورشکستگی وارد طبقه متوسط شود یا یک فرد طبقه متوسط با بدبیاری می تواند به طبقه ضیف برود اما یک فرد از ضعیف به نظر نمی رسد که بتواند به طبقه ثروت مند پای بگذارد لذا شکاف طبقات به این دو معنی زیاد شده است.
اختلاف درآمد و هزینه بین دهک ها بیشتر شده است
این تحلیلگر مسائل اقتصادی همچنین ادامه داد: کافی است نگاهی به اختلاف هزینه های دهک اول و دهم جامعه بیاندازیم در واقع شاخص فلاکت اختلاف بین درآمد و هزینه کرد های این دو دهک است که هر چه کمتر باشد یعنی آن جامعه دارای فاصله طبقات اقتصادی و اجتماعی کمتری است و اصطلاحاً وضعیت مردم بهتر است اما هر چه این عدد بیشتر باشد یعنی وضعیت جامعه اسفناک تر است.
تقوی بیان کرد: آمارها نشان می دهد شاخص فلاکت در کشورمان رکود تاریخی را زده تا جایی ایران در این شاخص در زمره ۲۰ کشور انتهای فهرست دنیا است لذا اساساً در این شرایط به نظر نمی رسد قشر متوسطی دیگر وجود داشته باشد به عبارت دیگر در صورت تداوم شرایط کشورمان دو طبقه خواهد داشت غنی و ضعیف؛
افزایش فاصله طبقاتی در جامعه
علیرضا صالحیان کارشناس مسال اجتماعی و مدیریت نیز در گفتگو با خبرنگار بازار، با بیان اینکه درست است که ما فاصله طبقاتی مان افزایش یافته اما به نظر می رسد که یک طبقه تغییرات گسترده ای کرده است بع این معنی که طبقه متوسط دیگر وجود ندارد، گفت: طبقات کشورمان امروز فقیر، سرمایه دار بی پول و غنی هستند.
صالحیان بیان کرد: امروز قشر متوسط دستخوش تغییرات گسترده ای شده و به یک طیقه جدید بدل شده است که ما نام آن را سرمایه داران بی پول می گذاریم. قشر متوسط ما دیگر ویژگی های قشر متوسط را ندارد در نتیجه نباید نام آن را متوسط گذاشت. زیرا متوسط در معنای کلاسیک دانشگاهی باید یک حداقل هایی را داشته باشد که قشر متوسط ایران ندارد.
حیدری، کارشناس: یکی از دلایل پدید آمدن شرایط کنونی برای قشر متوسط تلاطم های اقتصادی است
وی افزود: برای مثال کسی که خانه و ماشین و درآمد آنچنان ندارد قشر ضعیف است در مقابل قشر متوسط باید خانه و خودرو و درامد مکفی داشته باشد تا طبقه متوسط قلمداد شود اما شاهد هستیم که اینطور نیست. با یک مثال این موضوع را توضیح می دهیم. بسیاری از متولدان دهه های ۳۰ و ۴۰ کشورمان هستند که این روزها بازنشست شده اند این افراد در دهه ۶۰ و ۷۰ و ۸۰ با پول کارمندی و کارگری و … یک خانه و احیاناً یک اتوموبیل با روی هم به قیمت ۱۵۰ میلیون تومان خریده اند حالا اما خودرویشان ۶۰۰ میلیون تومان و خانه شان سه میلیارد تومان قیمت دارد.
معنای طبقه متوسط در شرایط کنونی تغییر کرد
این کارشناس ادامه داد: این در حالی است که حقوق بازنشستگی شان ۱۰ میلیون تومان است لذا اگر خانه شان دچار خرابی مثلا ایزوگام شود آیا هزینه تعمیر آن را دارند؟ اگر خودرویشان دچار مشکل فنی شود آیا هزینه تعمیر آن را دارند؟ در سوال مهمتر اینکه اصلا از اساس آیا این طبقه پول دارد؟ پس شاهد هستیم که این طبقه سرمایه دارد زیرا خانه و خودرو دارد احیاناً در خانه قدری طلا و حساب بانکی هم داشته باشند اما آیا سرمایه دار حساب می شوند؟
صالحیان با بیان اینکه پس اساساً این طبقه که خانه سه میلیارد تومانی دارد اما هزینه ایزوگام آن را ندارد نمی تواند طبقه متوسط حساب شود، تاکید کرد: طبقه متوسط باید حداقل هایی را داشته باشد بتواند سالی یکبار مسافرت برود بتواند هزینه تعمیر خودروی خودش را بدهد بتواند از پوشش های بیمه ای استفاده کند بتواند ماهی دوبار خرید اساسی خانه اش را انجام دهد و هر سه تا چهار ماه بتواند لباس بخرد اما آیا طبقه متوسط ما امکان این مسائل را دارد؟ لذا با یک طبقه جدید اقتصادی و اجتماعی طرف هستیم.
وی افزود: قشر متوسط قدیم و سرمایه دار بی پول امروز حتی هزینه های زندگی اش را هم با حقوق ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومانی بازنشستگی نمی تواند بدهد در هزینه جهیزیه و دانشگاه و خانه و … مانده است اما از سوی دیگر خانه اش سه میلیارد تومان قیمت دارد آیا این قشر سه میلیارد تومان پول دارند؟ مسلماً اینطور نیست.
اما آیا می توان آن را یک طبقه جدید دانست؟ پاسخ این کارشناسان بله است چرا که این طبقه دیگر ویژگی های طبقه متوسط را ندارد از سوی دیگر طبقه ضعیف هم محسوب نمی شود چرا که یک سری حداقل ها مانند خانه و خودرو را دارد پس در واقع این طبقه از متوسط کمتر و از ضعیف بالاتر است لذا این یک طبقه جدید محسوب می شود اما اگر بپرسید پس بر سر طبقه متوسط چه می آید؟ این هم یک نکته قابل توجه است.
اساساً نمی توان به قشر متوسط به چشم سرمایه دار نگاه کرد
به سراغ یک کارشناس اقتصادی دیگر می رویم که نظری دیگر دارد اسماعیل حیدری که نگارنده چند مقاله در خصوص تورم و اقشار مختلف است به خبرنگار بازار، می گوید: ما قشر متوسط به معنای کلاسیک داریم طبقه آن تغییر کرده است با این تعبیر طبقه متوسط امروز همان طبقه غنی دیروز است که تا دیروز مثلا ماهی ۴۵ میلیون تومان درآمد داشت اما امروز در قیاس با هزینه ها اساساً آنقدرها نیست که بتوان نام آن را غنی گذاشت. طبقه غنی در واقع امروز به کسانی اطلاق می شود که درآمد های بالای ۱۰۰ میلیون تومانی دارند که البته کم هم نیستند.
حیدری بیان کرد: پس در واقع اگر بخواهیم درست تر بگوییم باید اینطور بگوییم که جامعه دارای قشر ضعیف است یک قشر سرمایه دار بی پول که متوسط دیروز بودند یک قشر متوسط که غنی دیروز بودند و یک قشر مرفه بی درد. این به نظر می رسد که فرمایش کارشناس دیگر این میزگرد را هم تکمیل می کند و معنای کامل تری نیز دارد.
حیدری کارشناس: یا پژو ۲۰۶ نیست که ۴۰۰ میلیون تومان قیمت دارد بلکه ارزش ۴۰۰ میلیون تومان پول رایج مملکت ما اندازه یک خودروی ۲۰۶ است
وی افزود: اما باید توجه داشت که یکی از دلایل پدید آمدن شرایط کنونی برای قشر متوسط تلاطم های اقتصادی است یعنی در واقع مردم در پدید آمدن این شرایط مقصر نبودند بلکه این وضعیت را در واقع سیاست مداران به معنای عام آن چه بر اساس تحریم ها چه شرایط اقتصادی چه تصمیم سازها و … پدید آورده اند در واقع سیاست مداران اقتصاد را دست خوش تلاطم کرده و بعد از گرفتاری کشور، به سراغ اقتصاد دانان می آیند تا شرایط بهبود پیدا کند.
خودرو ۴۰۰ میلیون تومان نیست ۴۰۰ میلیون تومان ما ارزش یک خودرو را پیدا کرده است
این کارشناس و دانش آموخته رشته اقتصاد ادامه می دهد: به نظر می رسد من بحث را اینطور ادامه بدهم که ضمن تائید صحبت ها، طبقه متوسط امروز درباره آن صحبت می کنیم اساساً دچار تغییر ناخواسته شده است یعنی وارد یک دایره ای شده که ماحصل آن خواه ناخواه کاهش قدرت خرید و افت توان خریدشان بوده است.
حیدری افزود: با زبان ساده تر بگوییم در واقع این خانه قشر متوسط نیست که سه میلیارد تومان شده است بلکه ارزش سه میلیارد تومان ما اندازه یک خانه قدیمی ساز شده است. یا پژو ۲۰۶ نیست که ۴۰۰ میلیون تومان قیمت دارد بلکه ارزش ۴۰۰ میلیون تومان پول رایج مملکت ما اندازه یک خودروی ۲۰۶ است. در واقع قشر متوسط به معنای کلاسیک قشری است که بتواند با پس انداز خود خانه یا خودو بخر لذا تحقیقات نشان می دهد که اگر یک جوان مثلا کارگر بخواهد خانه بخرد یک قرن طول می کشد.
در نهایت باید گفت که ویژگی های پدیدار شده در جامعه نشان از وجود یکطبقه جدید متوسط می دهد طبقه ای که با تعاریف کلاسیک طبقه متوسط فاصله دارد زیرا اصطلاحاً هشت خود را گرو ۹ می بیند اما به هر صورت حداقل هایی هم دارد که نباید آنها را نادیده گرفت. باید دید که در ادامه شرایط برای این طبقه که بیشتر مردم ایران هم در آن جای می گیرند چطور پیش می رود.
