با توجه “میزان«- آقای اصغر دهقانی از 8 سالگی در شهر برخور اصفهان زیر نظر اساتید بزرگی چون مرحوم استاد نبی الله فقیه به تعزیه خوانی پرداخته و بیش از سه دهه است که به ضبط و ضبط انواع مجالس تعزیه در سراسر ایران و جهان تعزیه موسوم به مجالس تعزیه خوان فعال در سراسر ایران و جهان به عنوان یکی از مجالس تعزیه خوانی مشغول است. ، فرصتی دست داد تا در مورد تعزیه با او گفت و گو کنیم:
آقای دهقانی در ابتدای سخنان خود درباره خاستگاه شکل گیری تعزیه به سابقه طولانی هنر جعل در فرهنگ ایرانی اشاره کرد که حتی قبل از اسلام نیز داستان های شاهنامه مانند سوگ سیاوش در بین مردم به شکل جعل رواج داشت. پس از پذیرش تمدنی اسلام توسط ایرانیان و در دوران صفویه، به تدریج اولین نسخه های تعزیه توسط اساتید این رشته تهیه شد و ایرانیان هنر تجسم را در خدمت اسلام واقعی و دفاع از اهل بیت(ع) قرار دادند که امروزه در قالب و نام تعزیه در نقاط مختلف ایران و جهان اجرا می شود.
این تعزیه پژوه در ادامه به نقش تعزیه در حفظ موسیقی ایرانی اشاره کرد. به گفته وی، تعزیه اصیل بر اساس ردیف های موسیقی ایرانی خوانده می شد و بسیاری از کسانی که امروز به عنوان خوانندگان موسیقی ایرانی می شناسیم، ابتدا تعزیه یا مداح بودند، از جمله استاد افتخاری و استاد شجریان. شاید اوج سخنان آقای دهقانی که به نقل از اساتید بزرگ موسیقی سنتی بیان شد، این بود که: اگر تعزیه نبود، موسیقی ایرانی هم نبود!
ما بیش از 400 نوع نمازخانه داریم!
اصغر دهقانی در بخشی دیگر از سخنان خود که اهمیت ویژه ای در گسترش فرهنگ تعزیه در سطح جهانی داشت، از عدم آگاهی مردم نسبت به تعزیه در سایر امور مذهبی و تاریخی گلایه کرد. به گفته وی، تعزیه برای بسیاری از داستان های مذهبی و تاریخی در کشور در حال تولید و شکل گیری است و بسیاری از آنها در گذشته وجود داشته، اما امروزه در بین مردم شناخته شده نیستند.
اقتباس از چینی ها برای ساختن اژدها در تعزیه امام صادق
مثلا تعزیه امام صادق علیه السلام را برخی از فعالان تعزیه به اژدهایی تعبیر می کنند که منصور دوانیقی را از آسیب رساندن به امام صادق علیه السلام ترسانده است و داستان آن در کتاب عیون اخبار الرضا آمده است. به گفته این فعال خستگی ناپذیر عرصه تعزیه، جوانان شیوه ساخت اژدها در نمایش های چینی را برای ساخت این تعزیه اقتباس کردند و با کمترین هزینه توانستند تعزیه اژدها را اجرا کنند. گفتنی است در داستانی که در کتاب معتبر عیون اخبار الرضا آمده است، منصور او را به قصد کشتن امام صادق (علیه السلام) به قصر خود دعوت می کند و با غلام خود قرار می دهد که وقتی کلاهش را برمی دارد، سر امام را با شمشیر از بدنش جدا کند. اما امام پس از بازدید از کاخ با احترام فراوان با منصور ملاقات کرد و پس از گفتگو با وی به سلامت از کاخ خارج شد. وقتی غلام از منصور علت را جویا می شود، می گوید بعد از آمدن امام، اژدهایی روی صورتم آمد و گفت که اگر به امام آسیب برسانی، همین جا تو را نابود می کنم!
تعزیه امیرکبیر توسط تعزیه خوانان اراکی ساخته شده است
وی در ادامه به ساخت تعزیه امیرکبیر توسط قاریان اراکی اشاره کرد که برای فرهنگ ملی ایران بسیار حائز اهمیت است و این فعالیت ها ادامه راه پیش از اسلام است. به گفته وی، بسیاری از افسانه ها و داستان های ملی ایران مانند سوگ سیاوش به صورت تعزیه خوانی و تعزیه خوانی اجرا شده است که باید ادامه یابد.
لزوم اجرای تعزیه برای امامان مظلوم و گمنام امام حسن عسگری علیه السلام
آقای دهقانی در ادامه سخنان خود به تعزیه هایی چون ولادت امام زمان (عج)، تعزیه امام حسن عسگری (ع)، تعزیه امام سجاد (ع)، تعزیه نزول ستاره نکوداشت حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) و تعزیه جماعت کثیری از کثیران جماعت، تعزیه های کثیری از تعزیه جماعت اشاره کرد. که می توان از آن برای گسترش زندگی ائمه معصوم در بین مردم استفاده کرد و به ویژه زندگی امامان مظلومی مانند امام حسن عسگری و امام صادق را از ابهام در بین مردم خارج کرد.
توجه به مجازات های جهانی مانند آتش زدن حضرت ابراهیم (علیه السلام)
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا تعزیه در مناطق خارج از اسلام و سایر مردم جهان قابل طرح است، به تعزیه آتش زدن حضرت ابراهیم توسط نمرود اشاره کرد که مورد توجه همه ادیان آسمانی خواهد بود و در حال حاضر در برخی نقاط کشورمان مانند شهر خونسار در حال انجام است و می تواند در سطح جهانی مطرح شود. به گفته وی، این نوع تعزیه ها می توانند ناخودآگاه فرهنگ اهل بیت(ع) را در جهان گسترش دهند.
وی همچنین در پاسخ به این سوال که تعزیه برای نقل وقایع مربوط به عزاداری و عزاداری نیست، پس چرا تعزیه ولادت امام زمان یا عروسی امام علی و حضرت فاطمه(س) را تعزیه نیز می نامند، توضیح داد: نام اصلی که برای آنها استفاده می شود، شبیه خوانی است، اما به مرور زمان به تعزیه ای تبدیل شده است که در آن تعزیه نیز مطرح شده است.
خشونت نباید به عنوان مجازات مورد استفاده قرار گیرد
دهقانی در ادامه درباره آسیب هایی که در عرصه تعزیه وجود دارد، افزود: گاهی تعزیه گران از خشونت بیش از حد استفاده می کنند و ماهیت این هنر و عشق و علاقه به امام حسین (ع) ایجاب می کند که این میزان معقول و ضروری باشد و هدف اصلی را تحت الشعاع قرار ندهد.
تفاوت تعزیه و تئاتر
وی به یک تفاوت عمده تئاتر با تعزیه گذشته اشاره کرد که در تعزیه نقش زنان را مردان بازی می کنند و تنها از دختران جوان به عنوان حضرت رقیه (س) برای نقش دخترانه استفاده می شود و در تعزیه زن و مرد با هم بازی نمی کنند، اما در تئاتر اینگونه نیست.
مشکل عدم شناخت نسخه قدیمی تعزیه
وی با بیان یکی از آسیب های دیگری که در بین قاریان امروزی به وجود آمده است، افزود: متأسفانه بسیاری از قاریان به سلیقه خود شعر تهیه و می خوانند و به ندرت به نسخه اصلی مانند کتاب دره الصدف مراجعه می کنند. به گفته وی، تعزیه های نسخه های اصلی بسیار قوی تر و دارای بار شناختی و عاطفی عمیق تر و جذاب تری هستند.
عدم رعایت ردیف موسیقی ایرانی و جایگزینی آهنگ های ترکی!
وی همچنین با اشاره به انتقادات از عدم شناسایی رتبه های موسیقی ایرانی توسط بسیاری از تعزیه خوانان، گفت: تأثیر عمیق تعزیه کاهش یافته و بسیاری از افراد از آهنگ های ضعیف مانند ترانه های ترکی استفاده می کنند، در حالی که رتبه های موسیقی ایرانی تأثیر عمیق تری دارند و اصول دانش موسیقی در آنها رعایت می شود. وی از استاد رضا حیدری، استاد حاج محمد رضایی و استاد جواهری به عنوان اساتید مسلمان در این حوزه یاد کرد که آثارشان قابل استفاده فعالان تعزیه است.
در پایان آقای اصغر دهقانی به تعزیه خوانان جوان تاکید کرد که ردیف های موسیقی ایرانی را به خوبی یاد بگیرند و به منابع اصلی و نسخه های اصلی تعزیه مراجعه کنند.
