وحید پورجریشی; بازار: توسعه پایدار یکی از مفاهیم مدرن جامعه جهانی محسوب می شود که علاوه بر اقتصاد و صنعت، حوزه های وسیع دیگری مانند محیط زیست، صنایع سبز، انرژی های پاک و غیره را در بر می گیرد. این مفهوم در چند دهه اخیر در بین کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان از اهمیت بالایی برخوردار بوده و از این رو سرمایه گذاری های عظیمی در این زمینه انجام می شود.
یکی از مولفه‌های دخیل در توسعه پایدار، انرژی‌های تجدیدپذیر و جایگزینی آنها با سوخت‌های فسیلی است که در واقع علاوه بر کاهش مخاطرات زیست‌محیطی، تولید این انرژی‌ها به عنوان یکی از پایدارترین و نسبتاً دائمی‌ترین راهکارها برای تامین منابع انرژی است. به ویژه مهم است. در کشورهایی که منابع سوخت فسیلی ندارند مهم است. استفاده از سوخت های جدید مانند متانول، هیدروژن یا تولید برق از طریق توربین های بادی و هیدرولیک در همین راستا انجام و طبقه بندی می شود.
توسعه پایدار و اقتصاد نفتی
با کنار هم قرار دادن دو گزاره توسعه پایدار و اقتصاد نفتی به نظر می رسد که این دو واژه حداقل از نظر منافع ناشی از هدف متضاد یکدیگر باشند. یعنی کشوری که اقتصادش متکی به تولید و فروش نفت است، اساسا نمی تواند در حوزه توسعه پایدار قدم بزرگی بردارد.
کشورهایی مانند هند، چین و ژاپن که تا چند سال پیش جزو بزرگترین واردکنندگان انرژی در جهان بودند. امروزه با کمک تکنولوژی روز موفق به تولید سوخت های پاک و ارزان مانند هیدروژن و متانول شده اند و تصمیم به صادرات این منابع جدید و محبوب انرژی گرفته اند.
اما حقیقت امر این است که با حرکت بسیاری از کشورهای صنعتی جهان به سمت جایگزینی انرژی های سبز و تجدیدپذیر، امروزه اقتصاد نفتی برخلاف رویه قرن گذشته تا حد زیادی تحت فشار قرار گرفته و رنگ باخته است.
به عنوان مثال کشورهایی مانند هند، چین و ژاپن که تا چند سال پیش جزو بزرگترین واردکنندگان انرژی در جهان بودند. امروزه با کمک تکنولوژی روز موفق به تولید سوخت های پاک و ارزان مانند هیدروژن و متانول شده اند و تصمیم به صادرات این منابع جدید و محبوب انرژی گرفته اند. از این رو کشورهای نفتی نیز ناچارند گامی جامع و منسجم در جهت تولید سوخت‌های تجدیدپذیر جدید بردارند و در سال‌های آینده آنها را به سبد سوخت صادراتی خود بیافزایند.
تلاش عربستان سعودی برای دستیابی به بازار انرژی پایدار
یکی از مولفه های توسعه بایدار دستیابی به بازارهای مبتنی بر انرژی پایدار است. انرژی های تجدیدپذیر و سبز که دارای استانداردهای مبتنی بر سیاست های کلان مرتبط با تغییرات اقلیمی و کربن زدایی هستند و بازار بسیار خوبی دارند. تاکید بر دستیابی به این نوع انرژی را می توان در اجلاس اقلیم «جام 28» در امارات متحده عربی که در آبان ماه با حضور دولت ها و شرکت های بزرگی مانند مایکروسافت، آمازون و … برگزار شد، به وضوح مشاهده کرد. از این حیث، عربستان سعودی مدتی است که تلاش زیادی در زمینه های مختلف انجام داده است که نشان دهنده تلاش ریاض برای فاصله گرفتن هر چه بیشتر از اقتصاد نفتی است.
ریاض تلاش می کند با استفاده از فناوری چین فاصله خود را با اقتصاد نفتی دو برابر کند
در حال حاضر عربستان پروژه های متعددی در دست ساخت دارد که از جمله آنها می توان به احداث مسیر ترانزیتی ریلی در چهار جهت کشور، ساخت راکتورهای هسته ای، آغاز اکتشافات معدنی برای دستیابی به منابع بزرگ مس و روی و همچنین اشاره کرد. ساخت نیروگاه های بادی که در صورت ادامه روند می تواند جایگاه خود را به عنوان بزرگترین صادرکننده منابع انرژی در جهان حتی در صورت کاهش فروش نفت حفظ کند. عبدالعزیز بن سلمان آل سعود وزیر انرژی عربستان سعودی در جریان سخنرانی خود در نمایشگاه نفت ابوظبی در 30 ژانویه 2023 اعلام کرد که کشورش بیش از 266 میلیارد دلار برای سرمایه گذاری در انرژی های تجدیدپذیر اختصاص داده است.
علاقه چین به سرمایه گذاری در توسعه انرژی پاک عربستان سعودی
به دنبال فاصله گرفتن عربستان از آمریکا، به ویژه پس از روی کار آمدن «جو بایدن» به عنوان رئیس جمهور آمریکا، چینی ها فرصت را غنیمت شمرده و سرمایه گذاری زیادی در بخش های مختلف زیرساختی عربستان سعودی به ویژه در حوزه انرژی انجام دادند. من پاک کرده ام هرچند که می توان به حاشیه راندن واشنگتن به عنوان متحد بلامنازع عربستان از صحنه سیاست خارجی این کشور را دلیل اصلی حضور پررنگ چینی ها در بازار این کشور دانست. اما باید توجه داشت که حضور غول های بزرگ انرژی مانند آرامکو و صندوق سرمایه گذاری عربستان سعودی نیز محرک بزرگی برای پکن است.
در واقع می توان گفت که عربستان سعودی بیشتر زیرساخت ها، عمدتا آمریکایی، به روز است و در نیمه راه دستیابی به انرژی پاک است. اکنون ریاض تلاش می کند با استفاده از فناوری چین فاصله خود را با اقتصاد نفتی دو برابر کند. همچنین باید توجه داشت که با توجه به وضعیت نامناسب اقتصادی چین و ارزان‌تر بودن پروژه‌های زیرساختی آن در مقایسه با اروپا و آمریکا، فناوری چینی با حداقل هزینه قابل واردات و بهره‌برداری در عربستان است.
خالد الفالح، وزیر سرمایه گذاری عربستان سعودی در جریان سخنرانی خود در کنفرانس سرمایه گذاری مشترک چین و عربستان سعودی در پکن گفت: روابط با شرکت های چینی در خدمت اهداف عربستان برای توسعه اقتصاد خود فراتر از نفت است، زیرا این کشور با خروج از جهان مواجه است. بزرگترین منبع درآمد آن (نفت). سرمایه گذاری چین می تواند به پادشاهی کمک کند تا به یک بازیگر اصلی در انرژی پاک تبدیل شود، زیرا بسیاری امیدوارند روزی جایگزین سوخت های فسیلی شود. و همچنین نفوذ پکن را در منطقه‌ای که برای سال‌های آینده برای امنیت انرژی آن حیاتی خواهد بود، گسترش می‌دهد.
وی همچنین افزود: از شرکت های چینی دعوت می کنیم در زنجیره تامین انتقال سبز مشارکت کنند… علاوه بر سرمایه گذاری چه [سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی] و اگر در پایتخت ما، در پادشاهی عربستان سعودی، حجم قابل توجهی از کار پروژه ای وجود دارد که مستلزم مشارکت چین در اجرای پروژه چینی است.
همانطور که گفته شد در بخش معدن لیتیوم؛ چینی ها در عربستان سعودی سرمایه گذاری زیادی کرده اند. Rui Zhang، مدیر سرمایه‌گذاری در Ganfeng Lithium، یکی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری در بخش معدن لیتیوم عربستان، معتقد است که دولت سعودی در دنیایی که چین به طور فزاینده‌ای هدف سیاسی برای سایر کشورها است، وعده اطمینان سیاسی بیشتری را می‌دهد. او گفت، با این حال، این کشور می تواند با اجازه دادن به شرکت ها برای استخدام افراد بیشتری از چین، سرمایه گذاری بیشتری را جذب کند.
