به گزارش بازار، لیتیوم در صنایع مختلف مانند باتری سازی، سرامیک و شیشه، روان کارها، تهویه مطبوع، دارویی، پلیمر، متالورژی و غیره کاربرد دارد. کاربرد عمده لیتیوم در باتری های لیتیوم- یون است که برای خودروهای الکتریکی به کار می‌رود این در حالی است که روند رو به رشد تولید خودروهای الکتریکی منجر به اهمیت روز افزون این ماده معدنی برای کشورهای جهان شده است.
سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) به منظور حرکت هدفمند در حوزه مواد معدنی حیاتی و راهبردی اقدام به تهیه نقشه راه کرده است و بر این اساس اقدامات منسجمی در راستای توسعه فعالیت های اکتشاف و فرآوری آغاز کرده است. از جمله مواد معدنی هدف در برنامه ایمیدرو، لیتیوم است. پیش از بررسی آخرین اقدامات ایمیدرو برخی توضیحات کلی برای شناخت بهتر این صنعت در ادامه آمده است.
مروری بر عرضه و تقاضای لیتیوم
طبق اطلاعات منتشر شده، تولید جهانی لیتیوم در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۰۰ هزار تن (به استثنای تولید لیتیوم آمریکا) تخمین زده شده که نسبت به سال ۲۰۲۰ (۸۲۵۰۰ تن) ۲۱ درصد افزایش داشته است.
تولید جهانی لیتیوم در پاسخ به تقاضای شدید بازار باتری‌های لیتیوم یونی و افزایش قیمت لیتیوم، افزایش یافته است. مصرف جهانی لیتیوم در سال ۲۰۲۱ حدود ۹۳ هزار تن برآورد شد که نسبت به ۷۰ هزار تن در سال ۲۰۲۰ افزایش ۳۳ درصدی را نشان می‌دهد.
با توجه به افزایش مجدد تقاضا و افزایش قیمت لیتیوم در سال ۲۰۲۱، عملیات توسعه ظرفیت تولید لیتیوم در دنیا ادامه یافت که در پاسخ به همه‌گیری جهانی کویید ۱۹ در سال ۲۰۲۰ به تعویق افتاده بود. استرالیا با ۵۵ هزار تن لیتیوم استخراج شده، بزرگترین تولیدکننده لیتیوم در سال ۲۰۲۱ بود و پس از آن شیلی (۲۶ هزار تن)، چین (۱۴ هزار تن) و آرژانتین (۶ هزار و ۲۰۰ تن) قرار گرفتند.
با توجه به روند رو به رشد تقاضای این فلز حیاتی، امنیت عرضه لیتیوم به اولویت اصلی شرکت‌های فناوری در آسیا، اروپا و آمریکا تبدیل شده است. در راستای توسعه اکتشاف و تولید لیتیوم اقدامات زیر انجام شد:
۱- اتحادهای استراتژیک و سرمایه گذاری‌های مشترک بین شرکت‌های فناوری و شرکت‌های اکتشافی برای اطمینان از عرضه قابل اعتماد و متنوع لیتیوم برای تامین کنندگان باتری و سازندگان خودرو ایجاد شد.
۲- منابع لیتیوم شورابه ای در آرژانتین، بولیوی، شیلی، چین و آمریکا توسعه داده شدند.
۳- منابع لیتیوم معدنی در استرالیا، اتریش، برزیل، کانادا، چین، کنگو (کینشاسا)، چک، فنلاند، آلمان، مالی، نامیبیا، پرو، پرتغال، صربستان، اسپانیا، ایالات متحده آمریکا و زیمبابوه و همچنین منابع لیتیوم رسی در مکزیک و ایالات متحده در مراحل مختلف توسعه قرار گرفتند. ذخایر آرژانتین، استرالیا و سایر کشورها بر اساس اطلاعات جدید تجدید نظر شدند.
با ادامه فعالیت‌های اکتشافی، منابع لیتیوم شناسایی شده به طور قابل توجهی در سراسر جهان افزایش یافته است و در مجموع به حدود ۸۹ میلیون تن رسیده است. منابع لیتیوم شناسایی شده در آمریکا از شورابه‌ها، شورابه‌های زمین گرمایی، هکتوریت، شورابه‌های میدان نفتی و پگماتیت‌ها ۹.۱ میلیون تن است.
رویکرد ایمیدرو برای توسعه صنعت لیتیوم در کشور
با توجه به ضرورت های موجود و رویکرد توسعه ای سازمان ایمیدرو، از مهمترین برنامه های سازمان در این زمینه می تواند به موارد ذیل اشاره کرد:
– توسعه فعالیت های اکتشافی لیتیوم
– گسترش فعالیت های تحقیق و توسعه برای بهره برداری از منابع کم عیار لیتیوم و تولید کربنات‌ها، اکسیدها و هیدروکسیدهای لیتیوم و تولید باتری‌های لیتیومی
– توسعه همکاری های بین المللی برای بهره بردای از منابع لیتیوم داخلی با استفاده از تکنولوژی های روز دنیا
– بررسی امکان پذیری استحصال لیتیوم از منابع ثانویه و بازیافتی
– منابع موجود لیتیوم و استفاده از تجارب بین‌المللی
در حال حاضر در کشور منابع شورابه های متعددی وجود دارد که بر اساس مطالعات اکتشافی انجام شده تاکنون، مقادیری از لیتیوم در آن ها مشاهده شده است. نکته حایز اهمیت در خصوص این منابع عیار پایین لیتیوم در آنها است و بر این اساس استفاده از روش های صنعتی متداول برای استحصال لیتیوم از این منابع با چالش هایی همراه است. لذا نیاز است از تکنولوژی های جدید بر مبنای جداسازی انتخابی استفاده شود. از مهمترین منابع کشور می توان به شورابه های قم، خور و بیابانک، مهرجان، میانی، ترود و حاج علیقلی اشاره کرد.
همکاری با شرکت‌های روسی
با توجه به برنامه‌ریزی های انجام شده در ایمیدرو و با راهبری «طرح مواد معدنی حیاتی و راهبردی» و همکاری شرکت ها و مجتمع های زیرمجموعه سازمان، برنامه های مختلفی در زمینه توسعه فعالیت های تحقیقاتی به منظور استحصال لیتیوم با استفاده از ظرفیت علمی و دانشگاهی کشور و همچنین به‌طور موازی استفاده از تجارب شرکت های بین المللی آغاز شد.
بر اساس برنامه مذکور در نخستین اقدام برای تعیین وضعیت ذخایر موجود و استفاده از تجارب بین المللی شرکت های روسی دارای دانش فنی و تجارب کافی شناسایی شده و پس انجام مذاکرات، نخستین گام از همکاری های طرفین برای انتقال تجارب، توسعه همکاری ها و بررسی امکان انتقال فناوری برای تولید لیتیوم از ذخایر داخلی آغاز شد.
در نخستین برنامه اجرا شده پس از حضور متخصصان روسی در کشور، نمونه برداری از منابع شورابه ای قم، خور و بیابانک، مهر جان، میانی، ترود و حاج علیقلی انجام شد. در این برنامه اجرا شده ضمن تبادل تجربیات در زمینه نمونه برداری، آنالیز، استحصال و فرآوری مقرر شد پس از آنالیز نمونه ها و انجام آزمایشات متالورژیکی درباره انتقال فناوری و انجام سرمایه‌گذاری مشترک در فازهای بعدی تصمیم گیری شود.
