حسن متین راد که اخیراً نامزد دریافت جایزه شعر روزنامه نگاران شده است، می گوید: بیشتر کارهای من در فضایی است که در آن زندگی کرده ام. در واقع شعرهای من نوعی اعتراف است، اعتراف به تمام تجربیاتی که داشته ام.
این شاعر که کتاب شعر «رسوب غارها در ژن» برگزیده جایزه شعر خبرنگاران شد. وی در گفت وگو با ایسنا درباره جوایز ادبی و تاثیر آن اظهار کرد: جوایز از این جهت مهم است که رقابت بین شاعران است. با این حال، سلیقه داورانی که به قضاوت آثار می نشینند، در انتخاب کتاب ها اثرگذار نیست. اما جشنواره ها به این دلیل محترم هستند که شعر روز را معرفی می کنند، استعدادی که در گوشه ای کار می کند اما دیده نمی شود و پیشنهادهایی که در شعر فارسی می شود.
وی ادامه داد: در کشورمان هم جشنواره های دولتی داریم که محدودیت دارند مثل جشنواره شعر فجر و هم جشنواره های مستقلی مثل جایزه شاملو و جایزه شعر خبرنگاران که جوایز دیرینه ای هستند و هم جایزه شعر حسین جلال پور که اعتبار بیشتری دارند و می توانند پیشنهادهای بهتری ارائه دهند. این جوایز تمایل دارند همه طیف ها را در نظر بگیرند و فراگیرتر هستند.
متین راد در پاسخ به اینکه در شعر چه می کند و مدعی است حتی خودش هم از آن بی خبر است، گفت: در شرایط خاصی وارد شعر شدم. معمولا شاعران از سنین پایین تری شروع به کار می کنند در حالی که تجربه زندگی چندانی ندارند و در مراحل اولیه زندگی هستند و به دلیل سن و سال ممکن است به خیلی چیزها دسترسی نداشته باشند. شعر را بعد از 40 سالگی به طور جدی شروع کردم، یعنی از سال 1395 که از کار اداری بازنشسته شدم و تقریباً فراز و نشیب های زیادی را در زندگی پشت سر گذاشتم. قبل از آن شعر برای من چیز جدی نبود. ورود من به شعر در این مقطع از زندگی، دیدگاهم را نسبت به شعر تغییر داد. باید شعر را جدی‌تر می‌گرفتم. برخی از دوستان منتقد هم می گویند لحظه ای که وارد شعر شدید، شعرهای شما را منحصر به فرد کرد.
و افزود: از طرفی تجربیاتم در انتخاب اشیا و مضامین به من کمک کرد. یکی از ویژگی های کتاب من “رسوبات غارنشینان در ژن” این است که بسیار متنوع است، در هر شعری انتظار دنیای جدیدی دارید و تقریباً این اتفاق می افتد. برخلاف آسیبی که منتقدان می گویند، شاعر در مسیری قرار می گیرد که مجبور به تکرار آن می شود و نمی تواند از این تکرار بگریزد. گاهی اوقات استثناهایی داشته ایم. وقتی کارم را در مشهد شروع کردم و کم کم با دوستان دیگر ارتباط برقرار کردم، احساس کردم کارم شخصی و منحصر به فرد است. در واقع تمام روایت های من مربوط به زندگی و شخصیت من است. از این گذشته ساختار آثار از نظر زبان و فرم شکلی به خود گرفته که حداقل من ندیده ام. این ویژگی از طرف دیگر مثبت و خطرناک است. دغدغه ای که در مراسم اهدای جایزه نهایی به آن اشاره کردم مربوط به این بخش است.
این شاعر خاطرنشان کرد: وقتی در مسیر کاری که تا کنون آزموده نشده و راهی را که تاکنون هیچکس نرفته است بروید، هرگز مطمئن نخواهید شد که راه درستی را انتخاب کرده اید یا خیر. شما فقط مطمئن هستید که این مسیر منحصر به فرد است، اما معلوم نیست به کجا خواهید رسید و مقصدتان چه خواهد بود. روز به روز تنهاتر میشی شما تنها قاضی کار خود هستید و به بازخورد دیگران نیاز دارید. من به این نظرات نیاز داشتم. چیزی که باعث خوشحالی من از این دیدار و جایزه شد این بود که جشنواره شعر روزنامه نگاران طیف گسترده ای داشت. در بین 10 کاندیدای نهایی، نمایندگانی از جریان شعر دهه 70 داشتیم که نمایندگان قوی هستند، در شعر کلاسیک نمایندگانی داشتیم، آنها دوستان قوی طیف آزاد و نویسندگان ساده بودند و انتخاب دفتر من تأییدی بود بر این که کاری که انجام می دهم قابل خواندن و درک است و می تواند با مخاطب مرتبط باشد. در واقع این جایزه به من این اطمینان را داد که می تواند در آینده برایم مفید باشد.
وی درباره نگاهش به شعر کنونی و وضعیت مخاطب شعر نیز گفت: شعر در قرن اخیر به ویژه پس از نیما وارد عوالم دیگر شد و به ناچار متکثر شد. شاخه ها و قالب ها و مانیفست های مختلفی پدید آمد که گاه از قالب معروف شعر کلاسیک منحرف شد و تعریف شعر را زیر سوال برد که اصلا شعر چیست؟ آیا باید موزون و قافیه باشد و حالت عروضی موزون داشته باشد یا می تواند چیز دیگری باشد؟ حرکت ترجمه و ترجمه اشعار به زبان های دیگر نیز به این تغییر کمک کرد. شاعران و دوستداران شعر دیدند که شعر در سایر نقاط جهان چگونه است. تحت تأثیر این شرایط، تجربه‌های بسیار پر رنگی داشتیم که گاه ماندگار می‌شدند، مثل جریان شعر شاملو یا جریان شعر اخوان ثالث که در بافت زبان خراسانی، اما در نیمایی نیمایی اتفاق افتاد. و دوستان دیگری که فراتر رفتند مانند شعر حجمی، شعر گفتاری و دیگر جریانات شعری.
متین راد پلورالیسم در شعر معاصر را حرکت خوبی خواند که باعث شد به ابتدای شعر نگاه کنند، جایی که شعر واقعاً در آن جای می گیرد و توضیح داد: ما 14 قرن تاریخ شعر داریم که تقریباً در یک فضای ثابت پیشرفت کرده است، شعر موزون که قالب های ثابتی دارد. غزل و قصیده و بالاخره رباعیات و قطعات. شاعران نیز شعر را دانای کل می‌دیدند، به نوعی عاقل بودند و شگردهای شعر نیز تحت تأثیر این معضل بود، اما شاعر امروز از عوام جامعه است که سعی می‌کند نگاه و روایت خود از زندگی و تجربه‌اش را شاعرانه‌تر و زیباتر منعکس کند. دقیقا همان چیزی که فکر می کنم برای من اتفاق افتاد. من تجربه زیسته و روایت زندگی خودم را در شعر منعکس کردم. بیشتر کارهای من در فضایی است که در آن زندگی کرده ام و نوعی اعتراف است. من به تمام تجربیاتی که داشته ام اعتراف کرده ام. ما شرقی ها از بدو تولد یاد می گیریم در محیط محافظه کاری و خودکنترلی زندگی کنیم. ما همیشه هویتی بیرون از خود داریم که یک ارتباط اجتماعی است و برای خودمان هویتی داریم که معمولاً آن را از دیگران پنهان می کنیم. شعر نوعی شناخت هویت درونی است که در بیرون مطرح می شود، یعنی جذابیت شعر است; نوعی مکاشفه و اعتراف که امروز ما انسان ها داریم. اگر جرات داشته باشیم می توانیم به بهترین شکل ارائه کنیم و این نقطه قوت شعر امروز است.
وی همچنین درباره تاثیر فضای مجازی بر شعر گفت: به نظر من این موضوع جنبه های مثبت و منفی دارد. مضر است زیرا فضای مجازی به فالوورها بستگی دارد. به طور کلی اشعاری که در لایه اول اتفاق می افتد و برای عموم قابل فهم است، بیشتر در این فضا منتشر می شود. شعرهای سطح پایین تا متوسط که راحت‌تر هستند، احساساتی‌تر یا حسی‌تر هستند و ممکن است مخاطب گمراه شود که شعر یکسان است، بنابراین از این طریق مضر است.
متین راد سپس گفت: اما نکته مثبت این است که باعث افزایش ارتباطات می شود. دیده ایم که از سراسر دنیا و کشورهایی که شعر فارسی صحبت می کنند در این فضا حضور دارند و می توان با آنها ارتباط پیدا کرد. اگرچه در حالت عادی این رابطه واقعاً دشوار است. فضای مجازی کمک می کند که شعر خوب توسط شاعران خوب منتشر شود، کسانی که شعر متوسط می گویند هم دسترسی بهتر و بیشتری به شعر روز دارند. نکته مثبت این است. اگر در مقام قضاوت باشم این نکته مثبت را بیشتر مطرح می کنم. در کل دید من مثبت است و فضای مجازی کمک زیادی به شعر امروز می کند.
انتهای پیام
