اخراج مهاجران افغان در معادله روابط پاکستان و طالبان

در پاکستان، دولت موقت این کشور در اعمال سیاستی که به طور کامل توسط دولت عمیق تایید شده بود، از اول نوامبر شروع به اخراج تمامی خارجیان غیر مجازی که اکثریت آنها شهروندان افغانستان هستند، کرد. ازدحام جدی ایجاد شده در مرزهای رسمی بین دو کشور افغانستان و پاکستان حکایت از خروج تعداد قابل توجهی از افغان ها از پاکستان دارد. اخبار رسمی خروج حدود 200000 نفر را تخمین می زند، اگرچه تعداد واقعی ممکن است بیشتر باشد.

اگرچه این اقدام با اعتراض مقامات طالبان و حتی برخی از چهره‌های غیرمتعهد افغانستانی مواجه شد، اما این اعتراض‌ها تاکنون انگیزه‌ای برای تغییر سیاست در اسلام‌آباد ایجاد نکرده است.

بحران امنیتی پاکستان که عمدتاً ناشی از افزایش میزان ناامنی تولید شده توسط تحریک طالبان پاکستان (TTP)، ارتش آزادیبخش بلوچستان (BLA)، شاخه داعش پاکستان (ISPP) و همچنین تحریک جهاد پاکستان است. TJP) به ویژه در سال گذشته.

علاوه بر امکان استفاده تحریک طالبان پاکستان از موقعیت جغرافیایی افغانستان، حضور چندین شهروند افغان در ناامنی های ایجاد شده در پاکستان و در نهایت عدم مسئولیت طالبان در همکاری نزدیک با پاکستان، این پدیده را متوقف کنید، شاید مهمترین انگیزه اسلام آباد در استفاده از کارت مهاجرت برای اعمال فشار، حساب کردن روی طالبان بود.

برای درک بهتر پدیده بحران ناامنی و عوامل مؤثر بر آن در پاکستان، نکات زیر مفید خواهد بود:

• در روزهای اخیر، گروه های مذکور چندین عملیات را در استان های خیبر پختونخوا، بلوچستان و پنجاب انجام داده اند. طبیعتا این عملیات از نظر امنیتی متفاوت و مهمتر بود.
• تحریک جهاد پاکستان (TJP) در فوریه 2023 فعالیت خود را رسماً با انجام عملیات در استان بلوچستان اعلام کرد. برخی گزارش ها حاکی از آن است که این گروه در ابتدا شاخه ای از تحریک طالبان پاکستان و همسو با جماعت الاحرار بوده است که پس از آغاز مذاکرات صلح بین دولت وقت پاکستان و تحریک طالبان پاکستان از برجام جدا شد. (TTP). ). این مذاکرات با میانجیگری سراج الدین حقانی، وزیر داخله طالبان در سال 2022 انجام شد.
• در پی دومین عملیات تحریک جهاد پاکستان در استان بلوچستان در سال جاری، مقامات پاکستانی به طور علنی از حضور چند تبعه افغان در شرکت گروه های افراطی پاکستانی در این کشور یاد کردند.
• روابط گروه های مختلف افراطی بومی و غیربومی در منطقه، صرف نظر از حضور آنها در پاکستان یا افغانستان، به شدت پیچیده و گاه در هم تنیده است و مرزبندی و تفکیک کامل آنها دشوار است.
• نگاهی گذرا به برخی از عملیات‌های قابل توجه تحریک طالبان پاکستان علیه مراکز نظامی بزرگ در سال‌های اخیر، تصویر واضح‌تری از میزان تهدید این گروه‌ها ارائه می‌دهد:

در سال 2007 حمله ای به پایگاه هوایی کامرا در استان پنجاب صورت گرفت.

در سال 2009، حمله به یک پایگاه هوایی در پنجاب.

حمله 2011 به پایگاه دریایی مهران در کراچی.

حمله 2012 به پایگاه هوایی منهاس در استان پنجاب.

حمله 2012 به پایگاه هوایی پیشاور.

در سال 2012، حمله به زندان بانو و آزادی چند صد زندانی افراطی.

حمله 2014 به ترمینال قدیمی فرودگاه کراچی.

حمله 2014 به پایگاه های هوایی خالد و سامونگلی.

در چندین مورد از این عملیات، گروه های افراطی غیر پاکستانی که عموماً در کمربند پشتون پاکستان در مرز افغانستان حضور داشتند، تحریک طالبان پاکستان را در برنامه ریزی و اجرای عملیات همراهی کرده بودند.

• از این نظر، نباید تردید داشت که موفقیت طالبان در افغانستان در سال 2021 تأثیر مستقیمی بر شدت سایر گروه‌های افراطی مستقر در منطقه برای دستیابی به موفقیت‌های مشابه در موقعیت جغرافیایی متفاوت کشور دارد. منطقه
• این دومین بار در دهه های اخیر است که احساسات قومیتی در میان پشتون های پاکستان افزایش یافته است. این احساس را هم در طیف گروه های افراطی و هم در طیف جریان های ناسیونالیستی می توان دید. وجه مشترک این دو طیف وجود خطوط قوی مخالف دولت عمیق در این کشور است. با توجه به به قدرت رسیدن طالبان که اکثراً پشتون هستند، طرف پاکستانی را نگران کرده است که همگرایی روزافزون پشتون ها در دو سوی مرز، موضوع مسیر عمق استراتژیک را که پاکستان به دنبال آن دنبال می کند، معکوس خواهد کرد.
• محرک ناامنی در پاکستان را نباید تنها گروه های افراطی یا فعالان داخلی مذکور دانست. به نظر می رسد ریشه این موضوع را باید در رقابت های ژئوپلیتیکی جنوب آسیا و فراتر از آن جستجو کرد. گروه های افراطی و دیگر فعالان ملی، از جمله پشتون ها و بلوچ ها، آگاهانه یا ناآگاهانه به عنوان ورق بازی دیده می شوند.
• ایالات متحده آمریکا علاقه مند است هند و پاکستان را در پازل منطقه ای خود در جنوب آسیا نگه دارد، هرچند با توجه به وضعیت کنونی روابط هند و پاکستان و موقعیت این دو کشور در روابط قدرت در منطقه و فراتر از آن، سال ها هندوستان بوده است برای ایالات متحده یک اولویت متفاوت و بالاتر وجود دارد. جدای از رقابت هند و چین، باید به رقابت استراتژیک چین و آمریکا در آسیای جنوبی و مرکزی نیز اشاره کرد که برقراری توازن را برای پاکستان در حفظ روابط با این دو کشور دشوار کرده است. و قدرت مانور پاکستان را در این فضا کاهش داده است. پاکستان را می توان نقطه اتصال محیط خشکی و محیط آبی در ابتکار کریدور BRI دانست که در عین حال رکن مهمی در «کریدور اقتصادی چین و پاکستان» (CPEC) به عنوان برجسته ترین پروژه کریدور چین است. «کریدور اقتصادی چین و پاکستان» (CPEC) در محوری قرار گرفته است که چین و آمریکا در دو سوی این محور قرار دارند با دیدی کاملاً متضاد از تحقق این پروژه.
• احتمال کنترل کامل تحریک طالبان پاکستان توسط طالبان افغانستان مشکوک است. بخشی از این تردید به دلیل ماهیت روابط قومی، سابقه همکاری و همچنین پیوندهایی است که بخش ها و ارگان های میانی دو گروه با یکدیگر ایجاد کرده اند و عملاً هیچ بخشی از طالبان توانایی مقابله یا مقابله را ندارد. تحریک طالبان پاکستان را به شیوه ای که برای طرف پاکستانی مطلوب است، محدود کند. همچنین دستور خصوصی رهبر طالبان مبنی بر ممنوعیت جهاد طالبان افغانستان در پاکستان را نمی توان عامل بازدارنده ای در میان نیروهای تندرو این گروه دانست.
• شکست در طالبان یک پدیده واقعی است که قبلاً به آن پرداخته شده است. طالبان مختلف در یک چارچوب کلان از نظریه ای مشابه با دیدگاه مساعد جناح های مردمی نسبت به قدرت در دوران جمهوری خواه پیروی می کنند. این طیف تنظیم روابط با غرب و به ویژه با آمریکا را ضامن مهار قدرت های منطقه ای می دانند.

نتیجه

با وجود مشکلاتی که بین طالبان و پاکستان وجود دارد، بعید به نظر می رسد که پاکستان بخواهد شکست بخورد یا به اصطلاح از طالبان افغانستان پیشی بگیرد، به ویژه در شرایط کنونی که طالبان ساختار حاکم در کابل است. تصور جایگزینی برای این وضعیت برای پاکستان دشوار است. به نظر می رسد دستکاری در روابط قدرت داخلی در طالبان کم هزینه تر باشد.

طالبان با کمبود منابع برای مدیریت همزمان دو پدیده مواجه است. این دو پدیده شامل سازماندهی مجدد روابط با پاکستان و مهار اثرات ورود تعداد قابل توجهی از افغان های اخراج شده از پاکستان است. به خصوص در شرایط فعلی که کمک های بین المللی کاهش یافته و در آستانه فصل سرما قرار داریم.

برخلاف تصور عموم، انتظار اینکه مدیریت تحولات منطقه به طور کامل در اختیار ساختارهای محلی موجود قرار گیرد، به ویژه با توجه به اثربخشی تحولات در سایر مناطق، غیرواقعی است.

به نظر می رسد با توجه به حجم زیاد مهاجران افغانستانی اخراج شده از پاکستان و فعال شدن برخی گروه های افراطی غیرافغانی برای سوء استفاده از این مهاجران، باید منتظر افزایش بی ثباتی و احتمالا افزایش افراط گرایی ناشی از این پدیده ها باشیم. فقط در محیط داخلی افغانستان، اما در منطقه.

*منتشر شده در ایران نوانس

311311