بازار: گروه استان ها; استان گلستان به دلیل مجاورت با کویر و دریا از موقعیت اقلیمی خاص و متفاوتی برخوردار است. این موقعیت جغرافیایی در کنار اراضی وسیع منابع طبیعی این استان به مثابه شمشیری دولبه در کشاورزی ظاهر شده است. محدودیت زمین های زراعی همراه با محرومیت از چرخ صنعتی، باعث شده است که صنایع تبدیلی در این نقطه از ایران کمیاب و رنج بکشند. از طرفی عدم وجود صنایع مذکور به عنوان ارگانیسم مکمل کشاورزی باعث شده است که این استان از اراضی متوازن و سودمندی در عرصه کشاورزی برخوردار نباشد. خبرنگار بازار با «محمد تقی مبشری» پژوهشگر ارشد مروج کشاورزی گفت‌وگو کرد. آنچه پیش رو دارید شرح این گفتگو است.
* تهدیدها و فرصت های کشاورزی گلستان چیست؟
استان گلستان به دلیل مجاورت با مناطق خشک خراسان و مناطق مرطوب مازندران از اکوتون ها محسوب می شود. این موقعیت خاص جغرافیایی باعث شده است که گلستان بیشترین تنوع اکوسیستمی را از نظر گیاهی و جانوری داشته باشد. همچنین دسترسی به زمین های حاصلخیز این استان را به دومین یا سومین تامین کننده غلات کشور تبدیل کرده است که نقش مهمی در تامین امنیت غذایی 45 روزه کشور دارد. دسترسی به شیلات و انواع دانه های روغنی نیز فرصت بالقوه ای را برای توسعه کشاورزی فراهم کرده است. از سوی دیگر، استفاده از زمین های کشاورزی با چنین هزینه های حمل و نقل نیز تهدیداتی را به همراه دارد. زیرا به دلیل کشت زیاد، شاهد بیماری های زیادی در حوزه کشاورزی هستیم که باعث کاهش بهره وری زمین می شود. همچنین از آنجایی که تنها یک سوم اراضی استان گلستان قابل کشت است و این میزان یکنواخت نیست، بی زمینی به عنوان یک تهدید بزرگ تلقی می شود.
نبود صنایع در گلستان باعث شده تا اقتصاد بر پایه کشاورزی باشد. این وابستگی انحصاری به بدنه غیرقابل پیش بینی کشاورزی پیامدهای منفی برای توسعه و پیشرفت استان دارد.
با توجه به تک بعدی بودن اقتصاد استان و وابسته به کشاورزی، آیا کشاورزان گلستانی از این اقتصاد منتفع می شوند؟
نبود صنایع در گلستان باعث شده اقتصاد بر پایه کشاورزی باشد. این وابستگی انحصاری به بدنه غیرقابل پیش بینی کشاورزی پیامدهای منفی برای توسعه و پیشرفت استان دارد. زیرا با وجود بلایای طبیعی و تغییرات اقلیمی که این روزها شاهد آن هستیم، مزارع زراعی برای کشاورز ناامن تر شده است. مدیریت ضعیف مراتع و زمین های کشاورزی، همراه با فقر در صنایع تکمیلی، منجر به کاهش منابع و از دست رفتن کشاورزان می شود.
* با توجه به اقتصاد مبتنی بر کشاورزی در گلستان، وضعیت صنایع تبدیلی استان را چگونه ارزیابی می کنید؟
خوشبختانه استان گلستان به دلیل جوان بودن جمعیتش استانی رو به رشد است. این در حالی است که ایران با وجود تامین ۴۵ روز امنیت غذایی، سهم قابل دفاعی از درآمد سرانه کشور ندارد و این موضوع در مقایسه با استان های محروم از اهمیت کمتری برخوردار است. این وضعیت در کنار چندین دهه سوء مدیریت در حوزه کشاورزی باعث ضعیف شدن صنایع تبدیلی شده است. تخریب و فساد سیب زمینی امسال گواه این مطلب است. حوزه صیادی که یکی از ظرفیت های استان برای جذب سرمایه و توسعه اقتصادی است نیز با وضعیت مشابهی مواجه است. در سایر محصولات کشاورزی مانند زیتون و انار که امکان استفاده از پوست، هسته و دانه آن وجود دارد، شاهد خلأ صنایع تبدیلی هستیم.
وزارت جهاد کشاورزی در این سال ها نتوانسته زیرساخت های غذایی امن در کنار مفهوم امنیت غذایی ایجاد کند. از سوی دیگر در بحث ترویج الگوی کشت، این وزارتخانه ذیربط کشاورزان را به اندازه کافی توجیه نکرد و به آنها اطمینان داد که در صورت تغییر الگوی کشت از برنج به زیتون، متضرر نمی شوند.
* شرایط لازم برای ترویج الگوی کشاورزی توسعه محور چیست؟
الگوی کشت یک موضوع عملی و مبتنی بر علم است که بدون حضور ذینفعان نمی توان آن را در اتاق جلسه انجام داد. وزارت جهاد کشاورزی در این سال ها نتوانسته زیرساخت های غذایی امن در کنار مفهوم امنیت غذایی ایجاد کند. از سوی دیگر در بحث ترویج الگوی کشت، این وزارتخانه ذیربط کشاورزان را به اندازه کافی توجیه نکرد و به آنها اطمینان داد که در صورت تغییر الگوی کشت از برنج به زیتون، متضرر نمی شوند. این بی اعتمادی در استفاده از روش های نوین کشاورزی و آبیاری نیز مشهود است و کشاورزان به راحتی روش های قدیمی را تغییر نمی دهند.
* علت از بین رفتن سویا در سال های اخیر را چه می دانید؟
این پژوهشگر کشاورزی در پاسخ به علت تجربه تلخ کشت سویا و آفت زدگی گسترده آن می گوید: حادثه ناخوشایندی که در زمینه کشت سویا و غلاف آن رخ داد باعث کاهش اعتماد عمومی کشاورزان به طرح های ارائه شده شد. توسط وزارت جهاد. از سوی دیگر بی توجهی به مسائلی مانند کیفیت خاک و بذر نیز در بروز این حادثه نقش بسزایی دارد.
*نظر شما در مورد اهمیت استفاده از فناوری های نوین در کشاورزی چیست؟
در استان گلستان به دلیل عدم آموزش و توجیه نادرست کشاورزان از سوی وزارتخانه مذکور، استفاده از فناوری های نوین مانند حسگرها، پهپادها و فوتون ها مطلوب نیست. در واقع با تفکر معیشتی که در کشاورزان دیده می شود، توسعه پایدار کشاورزی به زودی محقق نخواهد شد.
* سخنرانی پایانی
مبشری لزوم نگاه عقلانی به جای نگاه سیاسی را در انتصاب مدیران استانی بسیار مهم می داند و معتقد است معاونان وزرا در مراکز استان ها مدیران ارشد هستند. مدیرانی که می توانند با تصمیمات خود روند توسعه هر اقلیمی را تسهیل یا مختل کنند.
