زوال عقل از نظر فنی یک بیماری نیست، بلکه اصطلاحی برای اختلال در توانایی تفکر، به خاطر سپردن یا تصمیم گیری است. با این حال، یکی از ترسناک ترین اختلالات دوران سالمندی است.
با رسیدن افراد به سن 90 سالگی، بروز این اختلال به طور چشمگیری افزایش می یابد. طبق آمار، حدود پنج درصد از افراد بین 71 تا 79 سال از زوال عقل رنج می برند، در حالی که حدود 37 درصد از افراد 90 ساله از این اختلال رنج می برند.
افراد مسن ممکن است نگران از دست دادن عملکرد مغز و همچنین هزینه و فشار مراقبت از فرد مبتلا به زوال عقل باشند. نتایج یک مطالعه در سال 2018 تخمین زده است که در ایالات متحده، هزینه زندگی برای مراقبت از فرد مبتلا به آلزایمر – شایع ترین نوع زوال عقل – به حدود 329360 دلار می رسد. این رقم بدون شک رو به افزایش است و فشار بیشتری را بر سیستم های تامین اجتماعی و خدماتی وارد خواهد کرد.
اول از همه، باید درک کنیم که زوال عقل را نمی توان از راه دور یا توسط فردی غیر از پزشک تشخیص داد. زیرا برای شناسایی این بیماری معاینه دقیق پزشکی ضروری است. گاهی اوقات تصویربرداری از مغز حتی ضروری است. بنابراین گاهی اوقات فراموش کردن یک کلمه یا حتی فراموش کردن جایی که کلیدهای خود را جا گذاشته اید به این معنی نیست که شما زوال عقل دارید. از دست دادن حافظه به اشکال مختلف ظاهر می شود و می تواند ناشی از بیماری های دیگر، زمین خوردن یا مصرف برخی داروها از جمله گیاهان دارویی، مکمل ها یا داروهای بدون نسخه باشد.
از دست دادن حافظه طبیعی
همه ما با افزایش سن با تغییرات فیزیکی و شناختی زیادی روبرو هستیم. افراد مسن اغلب کاهش توانایی به خاطر سپردن را تجربه می کنند که طبیعی است. آیا تا به حال برای به خاطر سپردن اطلاعات خاصی مشکل داشته اید، مثلاً باید آنها را از ذهن خود خارج کنید؟ تصور کنید کسی را در فروشگاه می بینید که سال هاست ندیده اید. ممکن است چهره او را به خاطر بسپارید، اما نام او را تا شب به یاد نیاورید. این طبیعی است و بخشی از تغییرات مورد انتظار با افزایش سن است.
مشکل جدی‌تر زمانی است که نام شخصی را که هر روز می‌بینید فراموش می‌کنید، مسیرهای مکانی را که مرتباً به آن سر می‌زنید فراموش می‌کنید، یا در انجام فعالیت‌های روزانه مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن و بهداشت شخصی مشکل دارید.
اگر در به خاطر سپردن مشکل دارید، اما در فعالیت‌های روزانه‌تان اختلال ایجاد نمی‌کند، «اختلال خفیف شناختی» دارید که ممکن است بدتر شود، بنابراین مراجعه به پزشک ضروری است.
توجه به روند شکل گیری مشکل توصیه می شود. اگر از دست دادن حافظه تدریجی یا ناگهانی بود، به طوری که پزشک می تواند آزمایشات لازم را برای ارزیابی شناختی انجام دهد.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های ایالات متحده مشکلاتی را در زمینه های زیر به عنوان علائم احتمالی زوال عقل فهرست می کند:
حافظه، توجه، ارتباط، استدلال و قضاوت، و حل مسئله، و همچنین ادراک بصری که فراتر از تغییرات معمول مربوط به سن در بینایی است.
در موارد حاد و زمانی که از دست دادن حافظه باعث اختلال در فعالیت های روزانه می شود، مراجعه به پزشک ضروری است، زیرا انواع مشکلات جدی حافظه وجود دارد. زوال عقل معمولاً طی ماهها یا سالها به تدریج پیشرفت می کند. در حالی که مشکلی مانند هذیان ناگهانی تر است و می تواند در عرض چند ساعت یا چند روز و معمولاً در طول یک بیماری حاد رخ دهد. از سوی دیگر، افسردگی می تواند باعث تغییراتی در حافظه به خصوص با افزایش سن شود.
زوال عقل و سایر مشکلات مغزی
به گزارش ایندیپندنت، بیماری آلزایمر شایع ترین نوع زوال عقل است و پس از آن دمانس عروقی قرار دارد. این دو بیماری علائم مشابهی دارند. از جمله سردرگمی، گم شدن، فراموش کردن دوستان نزدیک یا خانواده، یا ناتوانی در انجام محاسبات مانند چک کردن حساب بانکی. برخی از بیماری ها مانند اختلالات تیروئید یا سیفلیس نیز می توانند علائمی شبیه زوال عقل ایجاد کنند. انواع کمتر شایع زوال عقل نیز می توانند علائم مختلفی داشته باشند، در حالی که آلزایمر دارای مجموعه ای از علائم خاص است که اغلب با تغییرات خاصی در مغز همراه است.
تمرکز بر ایمنی و نظارت مناسب، به ویژه در خانه، برای همه مبتلایان به زوال عقل حیاتی است و یک پزشک یا مددکار اجتماعی می تواند در این مورد کمک کند.
همچنین آگاهی از دو عامل دیگر که می توانند باعث کاهش عملکرد ذهنی شوند، مهم است: هذیان و افسردگی.
دلیریوم یک تغییر سریع در شناخت یا عملکرد ذهنی است و می تواند در افرادی که از یک بیماری حاد مانند ذات الریه یا حتی ویروس کرونا رنج می برند رخ دهد. خطر هذیان با افزایش سن یا آسیب قبلی مغز افزایش می یابد و علائم آن شامل کاهش تمرکز و مشکلات حافظه است.
افسردگی نیز مشکلی است که می تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد، اما با افزایش سن شیوع آن بیشتر می شود. افسردگی به طور کلی به وضعیتی گفته می شود که در آن فرد دائماً احساس غمگینی، بی حوصلگی یا غمگینی می کند و علاقه خود را به فعالیت هایی که قبلاً از آنها لذت می برد از دست می دهد. گاهی اوقات افراد دوره های مکرر افسردگی را تجربه می کنند. در برخی موارد، اندوه طولانی مدت به افسردگی تبدیل می شود. علائم آن به صورت اضطراب، ناامیدی، سطح انرژی پایین و مشکلات حافظه ظاهر می شود. اگر علائم افسردگی را در خود یا اطرافیان خود مشاهده کردید، در مشورت با متخصص درنگ نکنید.
همه این شرایط می توانند ترسناک باشند، اما ترسناک ترین آنها زوال عقلی است که تشخیص داده نمی شود یا نادیده گرفته می شود. بنابراین، هر گونه تغییر در حافظه یا تفکر را صادقانه و آشکار با پزشک خود در میان بگذارید. زوال عقل یک «نقص شخصیتی» نیست و نباید به عنوان ابزاری برای انتقاد از فرد استفاده شود. بلکه دقیقاً یک مشکل سلامتی است که نیاز به تشخیص و درمان مناسب دارد.
