آمنوره عدم قاعدگی برای سه ماه یا بیشتر است. علامت اصلی آمنوره قطع قاعدگی است اما بسته به علت زمینه ای ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشد. در ادامه با انواع آمنوره، علل و عوامل زمینه ساز، علائم و راه های تشخیص و درمان بیشتر آشنا می شویم.
عملکرد قاعدگی
چرخه قاعدگی منظم یک فرآیند پیچیده است که توسط هیپوتالاموس و غده هیپوفیز در مغز کنترل می شود. هیپوتالاموس عملکرد غده هیپوفیز را تنظیم می کند و غده هیپوفیز نیز تخمک گذاری و ترشح هورمون هایی مانند استروژن و پروژسترون را از تخمدان ها کنترل می کند. این هورمون ها باعث ضخیم شدن پوشش داخلی رحم شده و آن را برای لانه گزینی جنین و بارداری آماده می کنند. اگر حاملگی در آن چرخه رخ ندهد، دیواره رحم فرو می ریزد و همراه با خون از کانال واژن خارج می شود. عوامل زیادی می توانند بر قاعدگی تأثیر بگذارند، مانند مشکلات مربوط به اندام ها و ساختارهای زیر:
- هیپوتالاموس: غده هیپوفیز را کنترل می کند و غده هیپوفیز نیز بر تخمک گذاری یا آزاد شدن تخمک تأثیر می گذارد.
- تخمدان ها: تخمک مورد نیاز برای تخمک گذاری و هورمون های استروژن و پروژسترون را ذخیره و تولید می کند.
- رحم: با ضخیم شدن پوشش داخلی خود به هورمون ها واکنش نشان می دهد. اگر در دوران قاعدگی باردار نشوید، این پوشش کاهش می یابد.
آمنوره چیست؟
آمنوره وضعیتی است که در آن قاعدگی رخ نمی دهد. از هر چهار زن یک نفر حداقل یک بار در زندگی خود آمنوره را تجربه می کند. آمنوره به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می شود که در ادامه با آنها آشنا خواهیم شد.
انواع آمنوره
1. آمنوره اولیه
در آمنوره اولیه، فرد اولین قاعدگی خود را تا سن 15 سالگی یا در عرض 5 سال پس از اولین علائم بلوغ (مانند رشد سینه) تجربه نکرده است. به طور کلی، این مشکل ناشی از عوامل ژنتیکی (بیماری ها یا نقص های موجود در بدو تولد) یا ناهنجاری های اکتسابی (بیماری ها یا مشکلات ایجاد شده پس از تولد) است.
2. آمنوره ثانویه
اگر قاعدگی منظم داشته اید اما حداقل 3 ماه پریود نشده اید یا اگر پریودهای نامنظم داشته اید و اکنون 6 ماه پریود نشده اید، آمنوره ثانویه دارید. دلایل رایج این نوع آمنوره عبارتند از:
- بارداری؛
- شیر دادن؛
- فشار؛
- از بیماری های مزمن رنج می برد.
علائم آمنوره
علامت اصلی آمنوره، قطع چرخه قاعدگی است، اما بسته به علت زمینه‌ای، علائم دیگری نیز ممکن است دیده شود، از جمله:
علل آمنوره
انواع آمنوره علل مختلفی دارند. برخی از علل طبیعی هستند و به خودی خود بروز می کنند، اما برخی دیگر نشانه یک بیماری یا مشکل هستند. دلایل طبیعی یا طبیعی نداشتن پریود عبارتند از:
- بارداری (شایع ترین علت آمنوره ثانویه)؛
- شیردهی (یا آمنوره شیردهی)؛
- یائسگی؛
- جراحی برای برداشتن رحم یا تخمدان.
1. علل شایع آمنوره اولیه.
- مشکلات کروموزومی یا ژنتیکی که بر سیستم تولید مثل تأثیر می گذارد، مانند سندرم ترنر.
- مشکلات هورمونی ناشی از مشکلات مغزی یا غده هیپوفیز؛
- مشکلات ساختاری در اندام ها، مانند از دست دادن بخش هایی از رحم یا واژن، یا رشد ناقص سیستم تولید مثل.
2. علل شایع آمنوره ثانویه.
- برخی از روش های پیشگیری از بارداری مانند تزریق Depo-Provera، دستگاه های داخل رحمی (IUD) و برخی از قرص های ضد بارداری.
- شیمی درمانی و پرتودرمانی؛
- چسبندگی رحم یا سندرم آشرمن که می تواند بعد از سزارین، جراحی چسبندگی رحم، اتساع و کورتاژ ایجاد شود.
- استرس روانی که می تواند بر میزان هورمون ها و قاعدگی تأثیر بگذارد.
- تغذیه ناکافی؛
- کاهش یا افزایش شدید وزن؛
- عوامل سبک زندگی مانند ورزش زیاد و شدید، دریافت انرژی بالا، چربی بدن کم، وزن کم یا وزن 10 درصد کمتر از وزن طبیعی (در ورزشکاران یا رقصندگان باله رایج تر است).
- از برخی داروها مانند ضد حساسیت، ضد فشار خون، ضد روان پریشی و ضد افسردگی استفاده کنید.
مشکلات بهداشتی زیر نیز می تواند باعث آمنوره ثانویه شود:
- نارسایی تخمدان (IPO) که در آن تخمدان ها قبل از 40 سالگی از کار می افتند.
- آمنوره هیپوتالاموس، که در آن آمنوره به دلیل مشکل در هیپوتالاموس رخ می دهد.
- اختلالات هیپوفیز مانند تومور خوش خیم هیپوفیز یا تولید بیش از حد هورمون پرولاکتین.
- عدم تعادل هورمونی در نتیجه مشکلات سلامتی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک، اختلالات آدرنال و ترشح غیرطبیعی هورمون تیروئید (پرکاری تیروئید یا کم کاری تیروئید که باعث قاعدگی نامنظم می شود).
- یائسگی زودرس؛
- تومور تخمدان؛
- عدم وجود مادرزادی اندام های تناسلی مانند رحم، دهانه رحم یا واژن؛
- تنگی یا انسداد واژن که جریان قاعدگی را مسدود می کند.
- چاقی؛
- اختلالات خوردن مانند پرخوری عصبی یا بی اشتهایی عصبی؛
- بیماری های پایدار یا مزمن مانند بیماری کلیوی یا بیماری التهابی روده.
عوامل زمینه ای
این عوامل ممکن است خطر آمنوره را افزایش دهند:
- سابقه خانوادگی آمنوره یا یائسگی زودرس؛
- مشکلات ژنتیکی یا کروموزومی که بر تخمدان ها یا رحم تأثیر می گذارد.
- اضافه وزن یا کمبود وزن؛
- اختلالات اشتها؛
- ورزش شدید و بیش از حد؛
- رژیم غذایی ناسالم؛
- فشار؛
- از بیماری های مزمن رنج می برد.
عوارض آمنوره
آمنوره تهدیدی برای زندگی نیست، اما می تواند منجر به عوارض و مشکلات مختلف سلامتی شود، به خصوص اگر برای مدت طولانی ادامه یابد. آمنوره خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می دهد:
- پوکی استخوان یا بیماری های قلبی عروقی (به دلیل کمبود استروژن)؛
- مشکل در باردار شدن یا ناباروری (به دلیل عدم تخمک گذاری منظم)؛
- درد لگن (اگر مشکلات ساختاری باعث آمنوره ثانویه شده باشد)؛
- افزایش احتمال سقط جنین (اگر آمنوره ناشی از عدم تعادل هورمونی باشد)؛
- فشار روانی یا عصبی ناشی از عدم قاعدگی.
تشخیص آمنوره
اگر چند ماه است که پریود نشده اید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک در مورد علائم و سابقه قاعدگی از شما سوالاتی می پرسد و در صورت لزوم معاینه فیزیکی انجام می دهد. پزشک همچنین ممکن است آزمایشاتی را تجویز کند، از جمله:
- تست حاملگی؛
- آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون و تشخیص اختلالات تیروئید یا غده فوق کلیوی؛
- آزمایش ژنتیک برای ارزیابی نارسایی تخمدان، به خصوص اگر زیر 40 سال سن دارید.
- تست های تصویربرداری مانند سونوگرافی لگن برای ارزیابی تخمدان ها و رحم و MRI برای بررسی هیپوتالاموس و غده هیپوفیز.
ثبت و نظارت بر دوره های قاعدگی.
گاهی اوقات تشخیص علت آمنوره آسان نیست. هنگامی که علت آمنوره ناشناخته باشد، ممکن است پزشک از شما بخواهد تغییرات در چرخه قاعدگی خود را ثبت کنید. با ثبت تاریخچه قاعدگی، پزشک می تواند به راحتی علت آمنوره را تشخیص دهد. هنگام ثبت سابقه قاعدگی (در برنامه یا نوت بوک)، به موارد زیر توجه کنید:
- طول دوره قاعدگی؛
- زمان آخرین دوره;
- داروهایی که مصرف می کنید؛
- تغییر در رژیم غذایی یا برنامه ورزشی؛
- چالش های عاطفی مانند استرس.
پیشگیری و درمان آمنوره.
اگر قاعدگی به دلیل یائسگی، بارداری یا شیردهی متوقف شده باشد، نیازی به درمان نیست. در موارد دیگر، اقدامات درمانی به علت آمنوره بستگی دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- برای دستیابی به وزن سالم، یک برنامه غذایی و ورزش را اتخاذ کنید.
- استفاده از تکنیک های مدیریت استرس؛
- تغییر مقدار و شدت ورزش؛
- درمان های هورمونی با تجویز پزشک؛
- جراحی (در موارد نادر).
پزشک ممکن است درمان های زیر را برای کاهش عوارض جانبی آمنوره توصیه کند:
استفاده از جراحی برای درمان آمنوره
جراحی به ندرت برای درمان آمنوره استفاده می شود. مواردی که پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند عبارتند از:
- وجود یک مشکل فیزیکی که از خونریزی واژن جلوگیری می کند، مانند سپتوم واژن یا پرده بکارت بدون سوراخ؛
- تومور هیپوفیز؛
- بافت اسکار رحم.
پیشگیری از عوارض
حفظ سلامت عمومی در پیشگیری از برخی علل آمنوره ثانویه موثر است. تلاش:
- یک رژیم غذایی سالم و برنامه ورزشی را دنبال کنید.
- به چرخه های قاعدگی خود توجه کنید تا متوجه تغییر آن ها شوید.
- به طور منظم به متخصص زنان مراجعه کنید و آزمایشاتی مانند معاینه لگن و تست پاپ انجام دهید.
- خواب و استراحت با کیفیت کافی داشته باشید.
- استرس خود را کنترل کنید.
آمادگی های لازم قبل از مراجعه به پزشک
اگر به مدت 3 ماه پریود نشدید یا اگر پریود نشدید و علائم زیر را دارید به پزشک مراجعه کنید:
- در تعادل، هماهنگی یا بینایی مشکل دارید. (این علائم ممکن است نشان دهنده یک مشکل جدی باشد.)
- وقتی زایمان نکرده اید، شیر از نوک سینه ها خارج می شود.
- شما متوجه رشد موهای ناخواسته در صورت و بدن خود شده اید.
- شما بالای 15 سال سن دارید و هنوز اولین قاعدگی خود را تجربه نکرده اید.
برای آماده سازی قبل از مراجعه به پزشک:
- از اعضای خانواده بپرسید که آیا کسی آمنوره را تجربه کرده است.
- علائم و مشکلات خود، تاریخ و طول دوره قاعدگی، داروها و مکمل هایی که مصرف می کنید و استرس های عاطفی خود را یادداشت کنید.
برای سوالات احتمالی پزشک آماده باشید. این سوالات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آخرین قاعدگی شما کی بوده؟
- آیا از نظر جنسی فعال هستید؟
- آیا از روش های پیشگیری از بارداری استفاده می کنید؟
- الان استرس داری؟
- آیا متوجه تغییر وزن خود شده اید؟
- آیا به طور منظم ورزش می کنید؟
- آیا مشکلات سلامتی یا بیماری های دیگری دارید؟
آخرین کلمه
اگر بالای 15 سال دارید و هنوز پریود نشده اید، یا چرخه قاعدگی طبیعی داشته اید که قبلاً متوقف شده است، با پزشک خود صحبت کنید. آمنوره معمولاً نشانه یک بیماری قابل درمان است. هنگامی که پزشک علت پریود از دست رفته را تشخیص داد، درمان های لازم برای تنظیم چرخه قاعدگی شروع می شود. ممکن است برای از سرگیری چرخه های قاعدگی طبیعی نیاز به تغییر سبک زندگی یا درمان های هورمونی داشته باشید. معمولاً پس از درمان علت زمینه‌ای، چرخه قاعدگی از سر گرفته می‌شود، اما ممکن است مدتی طول بکشد تا دوباره منظم شود.
