خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: پس از عملیات تهاجمی الاقصی که از 7 اکتبر آغاز شد، رژیم صهیونیستی حملات هوایی و توپخانه ای خود را علیه غزه آغاز کرد. آمار ارائه شده توسط مقامات حماس نشان می دهند که تا 21 نوامبر، بیش از ۱۴ هزار نفر در شهید غزه بیش از 5800 نفر از آنها کودک بودند. رژیم پس از غافلگیری از عملیات تهاجمی الاقصی، ابتدا اعلام کرد که قصد دارد جنگ را تا تصرف تمامی مناطق نوار غزه و نابودی کامل نیروهای حماس ادامه دهد. به این ترتیب تل آویو از حمایت همه متحدان خود که مهمترین آنها آمریکا و اتحادیه اروپا هستند، بهره مند شده است. اما پس از بیش از چهل روز جنگ و ناکامی نیروهای رژیم در حمله به غزه و در مجموع ناکامی رژیم در دستیابی به اهداف خود، آتش بس چهار روزه بین طرفین با میانجیگری قطر و مصر برقرار شد.
مقاومت حماس و دستیابی به آتش بس
موضوع آتش بس زمانی در دستور کار قرار می گیرد که نیروهای فلسطینی مقاومت نشان می دهند و ارتش رژیم در رسیدن به اهداف خود ناکام می ماند. نمونه بارز این موضوع جنگ 2014 است که به جنگ 51 روزه نیز معروف است. این جنگ نیز سه مرحله داشت. مرحله اول این جنگ حمله هوایی و مرحله دوم شروع حملات زمینی بود که با هدف انهدام تونل های زیرزمینی نزدیک مرزهای رژیم انجام شد. پس از انتقاد و محکومیت بین المللی، آتش بس 20 ساعته برای کمک رسانی برقرار شد که پس از حملات رژیم به بیمارستان وفا نقض شد. سرانجام ارتش رژیم صهیونیستی در سوم آگوست تنها موفق شد 32 تونل زیرزمینی حماس را منهدم کند و مجبور به عقب نشینی نیروهای زمینی خود شد. در این جنگ بارها آتش بس نقض شد تا اینکه سرانجام هر دو طرف در 26 اوت طرح آتش بس دائمی مصر را پذیرفتند.
در جنگ 7 اکتبر، پس از گذشت 45 روز از جنگ اخیر غزه و بی تفاوتی مقامات قدرت های اصلی جهانی و نهادهای سازمان ملل متحد در برابر کشتارهای وحشیانه و نسل کشی که در این منطقه رخ داد، مذاکراتی بین طرف های جنگ، یعنی مقاومت و رژیم صهیونیستی بالاخره به پایان رسید. با میانجیگری قطر و مصر آتش بس موقت 4 روزه برقرار شد.. این آتش بس بیش از هر چیز یک شکست نظامی برای کابینه امنیتی نتانیاهو با فشار مضاعف و ملاقات های روزانه خانواده های نتانیاهو است. زندانیان در نتیجه قبل از تشکیل جلسه هیئت دولت برای تصمیم گیری در مورد توافق آتش بس متوجه شد که کابینه با تصمیم دشوار و درستی روبرو است. بر اساس این توافق، درگیری های دو طرف متوقف می شود که شامل فعالیت های نظامی ارتش رژیم صهیونیستی در تمامی مناطق غزه و همچنین حرکت خودروهای زرهی این رژیم در سراسر غزه می شود.
از سوی دیگر، این توافق فرصتی را برای ورود کمک های بشردوستانه، کمک های پزشکی و سوخت به تمام مناطق غزه بدون استثنا فراهم می کند. بخش اصلی این توافقنامه آتش بس مربوط به تبادل اسرا است که بر اساس آن حماس 50 زن و کودک زیر 19 سال صهیونیست را در ازای 150 زن و کودک زیر 19 سال فلسطینی آزاد می کند. این توافق همچنین شامل توقف حملات و پروازهای جنگنده های رژیم با هدف بمباران غزه در جنوب و شمال این منطقه به مدت شش ساعت در روز است. آزادی رفت و آمد و رفت و آمد مردم در تمامی مناطق نوار غزه از جمله از جنوب تا شمال این منطقه رعایت خواهد شد.
میانجیگری قطر و مصر
همانطور که گفته شد، مانند دیگر جنگ های قبلی بین رژیم و حماس در نوار غزه متحدان رژیم و برخی کشورهای منطقه پس از ناکامی صهیونیست ها در دستیابی به اهداف خود رابطه عاشقانه در این جنگ این مصر و قطر بودند که به عنوان میانجی در برقراری آتش بس نقش مهمی داشتند.
قطر؛ واسطه اصلی
نکته قابل توجه در توافقنامه اخیر آتش بس، نقش قطر به عنوان میانجی اصلی آتش بس است. نقشی که با مواضع این کشور در جنگ های قبلی غزه از جمله در سال 2014 تفاوت های چشمگیری دارد. در آن سال امیر قطر از مذاکرات آتش بس در قاهره برای پایان دادن به جنگ حمایت کرد. قبل از شروع این جنگ، رسانه های عربی به سفر شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی به نوار غزه برای افتتاح چند پروژه صنعتی پرداختند. این سفر با حمایت کردن و پوشش امنیتی رژیم صهیونیستی نیز لحاظ شد. روزنامه هفتگی فلسطینی ها المنار وی پیش از این سفر اعلام کرد که حمد بن جاسم آل ثانی نخست وزیر قطر با بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی دیدار کرده است. اگرچه ابعاد و اهداف این سفر چند روزی از رسانه ها پنهان ماند، اما با افزایش تهدیدات نظامی رژیم صهیونیستی علیه غزه و آغاز جنگ تمام عیار علیه منطقه، اهداف این سفر مشخص شد.
نخست وزیر قطر در دیدار با هانیه رئیس دفتر سیاسی حماس اعلام کرد در ازای دریافت کمک های اقتصادی و مالی از قطر، حماس باید شرایط خاصی را رعایت کند. برخی از این شروط شامل پایان دادن به همکاری با ایران، آغاز مذاکرات بدون پیش شرط با رژیم بود. قدس را به عنوان پایتخت رژیم به رسمیت بشناسید، درگیری های مسلحانه را متوقف کنید و بر بازگشت بخش شرقی آن اصرار نکنید. این در حالی است که قطر در سال های اخیر تلاش کرده نقش میانجی را در بسیاری از تحولات منطقه ای از جمله روابط ایران و غرب ایفا کند. امیر قطر که از ابتدای جنگ تاکنون تلاش های زیادی برای توقف درگیری ها در این جنگ انجام داده است، به عنوان طرف اصلی این توافقنامه آتش بس و به عنوان میانجی اصلی در آتش بس بشردوستانه یعنی آزادی چند زندانی ظاهر شد. و کمک های بشردوستانه سوخت برای غیرنظامیان غزه تامین می کند.
ایفای نقش مصر
مصر به عنوان کشوری دارای روابط رسمی با رژیم صهیونیستی و همچنین تنها نقطه مرزی برای ورود کالا به غزه در مرز است. رافا این کشور در این کشور قرار دارد و همواره در برقراری آتش بس در جنگ های بین حماس و رژیم نقش داشته است. مصری ها علیرغم ایفای نقش در توافق آتش بس بین طرفین در جنگ 51 روزه، نشان داده اند که مواضع حمایت از رژیم را اتخاذ می کنند. یکی از مقامات حماس در جریان آتش بس سال 2014 مدعی شد که در جریان مذاکرات آتش بس با اسرائیل در قاهره، دولت مصر تنها از پذیرش خلع سلاح مقاومت حماس خودداری کرد. هیئت مدیره فلسطین حمایت کرد. همچنین مصر در برنامه هاست. میانجیگری خواسته های اصلی فلسطینی ها مانند بازگشایی گذرگاه رافا و بر رفع کامل محاصره غزه تاکیدی نکرده است.
عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر دیدارهای متعددی با مقامات واشنگتن از جمله رئیس سازمان سیا داشته و بر ضرورت آتش بس فوری در نوار غزه تاکید کرده است. این کشور در عین حال ملاحظاتی در مورد آینده غزه نیز دارد. بر این اساس مصر با وجود ایفای نقش فعال در آتش بس انسانی کنونی، به دلیل سابقه دشمنی با حماس، نگران حاکمیت دولت جانشین در این منطقه است.
نتیجه
توافق آتش بس میان حماس و رژیم صهیونیستی پس از بیش از 40 روز جنگ که مدتی است جامعه جهانی آن را به تعویق انداخته است، حاصل شده است. زودتر او می توانست به این مهم دست یابد و از کشتار گسترده و وحشیانه در نوار غزه جلوگیری کند. اما این آتش بس دارای چند نکته مهم است، از جمله این آتش بس موقت که نتیجه مقاومت حماس در برابر حملات رژیم است. می توان گفت که اگر تاکتیک حماس در واکنش به حملات رژیم و مدیریت نبرد نبود، این رژیم تا پیروزی نهایی به حملات خود ادامه می داد. از سوی دیگر، این توافق آتش بس نشان از تغییر مواضع میانجی ها از جمله قطر دارد، زیرا دوحه به عنوان میانجی اصلی از موضع مخالفت با حماس که در جنگ های قبلی بین دو طرف نشان داده بود، بیرون آمد. توانست بر سر توافقی مذاکره کند، حماس و رژیم را تشکیل دهد.
سجاد مرادی روشن; پژوهشگر روابط بین الملل
