بازار؛ گروه بین الملل: در بیست و نهمین نشست کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد (COP29) که در باکو برگزار شد، رهبران جهان بار دیگر توجه خود را بر نیاز فوری به مبارزه با گرمایش جهانی متمرکز کردند. از جمله نتایج کلیدی، توافق بین اتحادیه اروپا و 25 کشور دیگر برای توقف ساخت نیروگاه های جدید زغال سنگ (CPP) بود. این تصمیم مهم به امضای کشورهای مطرحی چون کانادا، بریتانیا و آلمان رسیده است. با این حال، غیبت بازیگران اصلی در بازار زغال سنگ، از جمله چین، هند و ایالات متحده، نگرانی‌هایی را در مورد توافق حاصل شده و توانایی آن برای تأثیر ملموس جهانی ایجاد کرد.
این شکاف فاحش بین کشورهای کلیدی بر تنش ذاتی بین ضرورت کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و واقعیت های اقتصادی وابستگی به زغال سنگ تاکید می کند. علیرغم افزایش فشار بین المللی برای انتقال به منابع انرژی پاک تر، مصرف زغال سنگ همچنان در حال افزایش است. Global Energy Monitor گزارش داد که در سال 2023، استفاده از زغال سنگ به سطوح بی سابقه ای خواهد رسید که عمدتاً ناشی از چالش های اقتصادی و ژئوپلیتیکی است.
چرا زغال سنگ هنوز منبع اصلی سوخت است؟
نقش پایدار زغال سنگ در اقتصاد جهانی توسط ترکیبی از عوامل اقتصادی، سیاسی و لجستیکی پشتیبانی می شود:
– بهره وری اقتصادی: زغال سنگ ارزان ترین و در دسترس ترین منبع انرژی برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه باقی مانده است. انتقال به سیستم های انرژی تجدیدپذیر نیازمند سرمایه گذاری قابل توجهی از جمله زیرساخت ها، فناوری و توسعه نیروی کار است. برای کشورهایی با بودجه محدود، زغال سنگ راه حلی مقرون به صرفه و در عین حال مضر برای محیط زیست ارائه می دهد.
– امنیت انرژی: کشورهایی مانند چین و هند که تقاضای انرژی در آنها به طور چشمگیری در حال افزایش است، به شدت به زغال سنگ متکی هستند تا تامین برق پایدار و قابل اطمینان را تضمین کنند. با قیمت های بی ثبات گاز طبیعی و دسترسی محدود به سوخت های جایگزین، زغال سنگ سنگ بنای استراتژی های انرژی آنها باقی مانده است.
– اینرسی سیاسی: صنعت زغال سنگ نفوذ سیاسی قابل توجهی در بسیاری از کشورها دارد. اتحادیه ها، جوامع محلی و شرکت های زغال سنگ اغلب از ترس از دست دادن شغل و رکود اقتصادی در برابر تغییرات مقاومت می کنند. این واکنش سیاسی، اجرای سیاست های تهاجمی آب و هوایی را برای دولت ها دشوار می کند.
– تقاضای ناشی از بحران: بحران های جهانی، مانند اختلالات انرژی ناشی از درگیری اوکراین، چندین کشور را مجبور کرده است که به طور موقت به زغال سنگ بازگردند تا کمبود انرژی را کاهش دهند و شبکه های خود را تثبیت کنند.
فشار اروپا برای بی طرفی کربن
اتحادیه اروپا (EU) به رهبری تلاش های جهانی به سمت انتقال انرژی سبز ادامه می دهد. با این حال، اهداف بلندپروازانه اقلیمی آن گاهی اوقات در تضاد با چالش های عملی است که هر یک از کشورهای عضو با آن مواجه هستند. به عنوان مثال، آلمان گام های مهمی برای حذف تدریجی انرژی هسته ای برداشته است، اما همچنان برای تامین نیازهای انرژی خود به زغال سنگ متکی است. ووپکه هوکسترا، کمیسر آب و هوای اتحادیه اروپا در سخنرانی در COP29 هشدار داد که استفاده مداوم از زغال سنگ تلاش‌های جهانی را برای محدود کردن گرمایش به 1.5 درجه سانتیگراد بالاتر از سطح قبل از صنعتی شدن تهدید می‌کند.
اتحادیه اروپا علیرغم نقش رهبری خود، در متقاعد کردن مصرف کنندگان عمده زغال سنگ، مانند چین و هند، برای اتخاذ تدابیر سختگیرانه تری برای آب و هوا مشکل دارد. بدون همکاری این بازیگران کلیدی، دستیابی به اهداف جهانی آب و هوا بسیار پیچیده تر خواهد بود.
از COP28 تا COP29: تکامل تعهدات آب و هوایی
بحث و گفتگو در COP29 بر اساس دستور کار جاه طلبانه تعیین شده در COP28 در سال 2023 بود. در آن کنفرانس، کشورهای توسعه یافته تشویق شدند تا تولید برق زغال سنگ را تا سال 2030 متوقف کنند و کشورهای در حال توسعه تا سال 2040 فرصت داشتند.
ثبات و سودآوری بخش زغال سنگ آن را به گزینه ای جذاب برای سرمایه گذاران تبدیل می کند، حتی اگر رهبران جهان برای جایگزین های پاک تر تلاش کنند. گسترش مداوم زیرساخت های زغال سنگ نشان دهنده قطع ارتباط بین اهداف اقلیمی و اولویت های اقتصادی در بسیاری از نقاط جهان است. همانطور که جهان برای COP30 در برزیل آماده می شود، تمرکز مجددی بر مشارکت های تعیین شده ملی (NDCs) وجود دارد که تعهدات آب و هوایی هر کشور را مشخص می کند. موضوعات کلیدی در دستور کار عبارتند از:
– توقف ساخت نیروگاه های جدید زغال سنگ.
– کاهش انتشار گازهای گلخانه ای از طریق فناوری های نوآورانه و اقدامات سیاستی.
– تقویت تعهدات جهانی برای محدود کردن افزایش دما تا 1.5 درجه سانتیگراد.
چالش اصلی عدم تمایل مصرف کنندگان عمده زغال سنگ، به ویژه چین و هند، برای همسویی با اهداف بلندپروازانه اقلیمی خواهد بود. انتظار می رود اتحادیه اروپا، ایالات متحده آمریکا و سازمان ملل متحد تلاش های دیپلماتیک و اقتصادی را برای همراهی با این کشورها تشدید کنند.
ایجاد تعادل بین جاه طلبی ها و واقعیت ها
دور شدن از زغال سنگ همچنان یکی از مهم ترین چالش ها در دستور کار جهانی آب و هوا است. وابستگی اقتصادی بسیاری از کشورها به زغال سنگ، همراه با مقاومت سیاسی از سوی منافع شخصی، موانع قابل توجهی را برای پذیرش منابع انرژی تجدیدپذیر ایجاد می کند.
برای رفع این شکاف، تلاش های جهانی باید موارد زیر را در اولویت قرار دهند:
– حمایت مالی: منابعی را که کشورهای در حال توسعه برای انتقال به سیستم های انرژی پایدار نیاز دارند، فراهم می کند. این شامل کمک های مالی، وام ها و مشارکت های بین المللی برای تامین مالی پروژه های انرژی تجدیدپذیر است.
– انتقال فناوری: دسترسی به فناوری های پیشرفته را تسهیل می کند که می تواند انتقال از زغال سنگ را تسریع کند و کارایی سیستم های انرژی تجدیدپذیر را افزایش دهد.
– مشوق های اقتصادی: ایجاد مکانیسم های مبتنی بر بازار، مانند قیمت گذاری کربن و یارانه انرژی های تجدیدپذیر، برای کاهش جذابیت زغال سنگ در مقایسه با جایگزین های پاک تر.
انتقال انرژی جهانی یک ماراتن است و ایجاد تعادل بین رشد اقتصادی و مسئولیت زیست محیطی مستلزم سطوح بی سابقه همکاری، نوآوری و تعهد است. COP30 در برزیل به جهان فرصتی برای ارزیابی مجدد اولویت ها، ایجاد مشارکت های قوی تر و برداشتن گام های معنادار به سمت آینده انرژی پایدار و عادلانه ارائه می دهد.
