بازار؛ گروه بین الملل: در اوایل تیرماه امسال، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در پست اینستاگرام خود عنوان کرد: با نگاه به اهمیت همسایگان در سیاست خارجی کشور و در راستای تقویت سیاست همسایگی دولت سیزدهم، کوتاه زمانی پس از میزبانی از وزیر خارجه عربستان سعودی و گفتگوهای مفید انجام شده در تهران، عازم ۴ کشور قطر، عمان، کویت و امارات در حوزه جنوبی خلیج فارس شدم. گفت‌وگو با مقامات عالیرتبه و همتایانم در این کشورها بسیار مثبت، سازنده و برای همگان در دو سوی شمال و جنوب پهنه آبی راهبردی خلیج فارس امیدآفرین بود و نویدبخش “فردایی بهتر، امن‌تر و شکوفاتر” برای مردمانی که پیوندهای مودّت و محبّت و خویشاوندی میان آنان ریشه‌دار و عمیق است.
وی افزود: جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که ایجاد سازوکاری مشترک برای گفتگو و همکاری با حضور همه کشورهای حوزه راهبردی خلیج فارس، بیش از هر زمان دیگری لازم و ثمربخش است. بدین منظور با استقبال از ابتکار دبیرکل سازمان ملل مبنی بر نشست وزرای خارجه منطقه در نیویورک ، ایده تشکیل “مجمع گفتگو و همکاری” با مشارکت همه کشورهای دو سوی شمال و جنوب خلیج فارس را مطرح و جزئیات مدون و مکتوب آن را نیز در آینده نزدیک به همه همسایگان جنوبی خود ارائه خواهیم کرد. فردایی بهتر، امن‌تر و شکوفاتر حق مشترک همه مردمان ماست و جمهوری اسلامی ایران مصمم است که به این منظور تلاش خود را مضاعف نماید.
تور موفق خلیج فارس
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، اخیراً در تلاش برای ایجاد روابط قوی‌تر و ارتقای همکاری‌های منطقه‌ای، سفر دیپلماتیک سه روزه خود را از کشورهای کلیدی عرب در خلیج فارس آغاز کرد. با تمرکز بر همکاری‌های اقتصادی، سفر وی به قطر، امارات متحده عربی، کویت و عمان گام مهمی در جهت تقویت روابط با همسایگان عرب جنوبی ایران بود. وی در این سفر با سران کلیدی از جمله امیر قطر، نخست وزیر امارات متحده عربی، نخست وزیر کویت و وزیر امور خارجه عمان گفتگو و تبادل نظر کرد. علاوه بر این، وی با مذاکره‌کننده ارشد دولت نجات ملی یمن دیدار و با همتایان خود در این کشورها دیدار و گفتگو کرد.
امیرعبداللهیان در پایان سفر منطقه‌ای خود در بیانیه‌ای با ابراز خوش‌بینی نسبت به آینده این همکاری‌ها، اظهار داشت: در چارچوب همکاری‌های اقتصادی و تجاری، تحولات بسیار مثبتی برای ملت خود و مردم این چهار کشور منطقه خواهیم داشت.» وی اهمیت قائل شدن ایران برای موضوعات دوجانبه را مورد تاکید قرار داد و بر بحث و تبادل نظر با محوریت رفع موانع و تقویت همکاری‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله اقتصاد، تجارت، گردشگری، علم، فناوری و سایر حوزه‌های مورد علاقه دوجانبه تاکید کرد.
امیرعبداللهیان همچنین اعلام کرد که ابتکار آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، در ماه سپتامبر منجر به تشکیل اولین نشست وزرای خارجه هشت کشور همسایه از جمله ایران، عراق و کشورهای همسایه سواحل جنوبی خلیج فارس خواهد شد
همچنین ایده ایجاد یک «مجمع گفت‌وگو و همکاری منطقه‌ای» بین کشورهای ساحلی شمالی و جنوبی خلیج فارس در این دیدارها مطرح شد و مورد موافقت هر چهار کشور مورد بازدید قرار گرفت. امیرعبداللهیان همچنین اعلام کرد که ابتکار آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، در ماه سپتامبر منجر به تشکیل اولین نشست وزرای خارجه هشت کشور همسایه از جمله ایران، عراق و کشورهای همسایه سواحل جنوبی خلیج فارس خواهد شد. وی از این اقدام به عنوان یک پیشرفت مثبت استقبال کرد. گفتنی است، در این سفر ایران و امارات متحده عربی قراردادی را با هدف گسترش سفرهای هوایی بین دو کشور و ایجاد فرصت برای افزایش تجارت و گردشگری امضا کردند.
سناریوهای ژئوپلیتیک
از آنجایی که چشم انداز ژئوپلیتیکی دستخوش تغییرات قابل توجهی می‌شود، ایران خود را در موقعیت حساسی برای گسترش روابط تجاری خود با کشورهای همسایه می‌بیند. دولت تهران باوجود تحمل تاثیر شدید تحریم‌های غرب توانسته است بر بسیاری از چالش‌ها غلبه کند. با این حال، با تشدید اخیر درگیری اوکراین و رویارویی فزاینده بین غرب و روسیه، ایران نیاز به دنبال کردن سیاست خارجی را تشخیص داده است که تقویت روابط با بازیگران اصلی منطقه را در اولویت قرار دهد.
در این سناریو، تهران به صورت استراتژیک بر تقویت روابط اقتصادی و تقویت مشارکت تجاری با همسایگان خود در خلیج فارس تمرکز می‌کند. هدف ایران با تنوع بخشیدن به کانال‌های تجاری خود کاهش تاثیر تحریم‌ها و تقویت ثبات اقتصادی خود است. جمهوری اسلامی از طریق افزایش همکاری‌ها با کشورهای منطقه، تلاش می‌کند تا از ظرفیت‌های بی‌شمار تجارت، سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی متقابل در منطقه خلیج فارس بهره ببرد.
مشارکت استراتژیک با کشورهای حوزه خلیج فارس، ایران را قادر می‌سازد تا نقش مؤثرتری در شکل‌دهی به پویایی خلیج فارس ایفا کند و به طور بالقوه منجر به تلاش‌های مشترک برای مقابله با چالش‌های مشترک و مقابله با نفوذ ایالات متحده شود
پس از عادی سازی روابط با عربستان سعودی، ایران در فرصتی بی‌نظیر برای قرار گرفتن موثرتر خود در خلیج فارس قرار گرفته است. با کاهش تدریجی تنش‌ها بین دو قدرت منطقه‌ای، امکان رو به رشدی برای ترویج تعامل عمیق‌تر و همکاری استراتژیک بین بازیگران محلی وجود دارد.
در این شرایط، ایران گام‌های فعالی برای افزایش روابط دیپلماتیک خود با عربستان سعودی و دیگر کشورهای تاثیرگذار در منطقه برمی‌دارد. تهران با تقویت درک متقابل و پرداختن به نگرانی‌های مشترک، به دنبال ایجاد اعتماد و ایجاد فضای مساعد برای همکاری در جبهه‌های مختلف از جمله امنیت، انرژی و ثبات منطقه‌ای است. مشارکت استراتژیک با کشورهای حوزه خلیج فارس، ایران را قادر می‌سازد تا نقش مؤثرتری در شکل‌دهی به پویایی خلیج فارس ایفا کند و به طور بالقوه منجر به تلاش‌های مشترک برای مقابله با چالش‌های مشترک و مقابله با نفوذ ایالات متحده شود.
علاوه بر این، موقعیت استراتژیک ایران به آن اجازه می‌دهد تا از موقعیت سرزمینی خود به عنوان یک مرکز لجستیکی برای پیوند کشورهای عربی خلیج فارس به آسیای مرکزی و فدراسیون روسیه استفاده کند.
تهران با درک پویایی‌های در حال تغییر و نوسان روابط بین ایالات متحده و پادشاهی های خلیج فارس، به ویژه در زمان دولت بایدن، فرصتی را برای تنوع بخشیدن به بازیگران منطقه و ایجاد یک بلوک جایگزین در اوراسیا می‌بیند که می‌تواند ناتو و غرب را متعادل کند.
نارضایتی فزاینده در میان برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس از ایالات متحده، همراه با تلاش‌های ایران برای ارتقای ثبات منطقه، تهران را به عنوان میانجی و تسهیل کننده بالقوه در حل مناقشات منطقه‌ای قرار می‌دهد
هدف ایران از طریق تقویت همکاری با روسیه و چین، دو قدرت بزرگ جهانی با منافع خود در منطقه، ایجاد یک پایه محکم برای یک بلوک اوراسیا است که می‌تواند سلطه نفوذ غرب در خلیج فارس و منطقه وسیع‌تر اوراسیا را به چالش بکشد.
علاوه بر این، تقویت روابط اقتصادی و دیپلماتیک با روسیه و چین، ایران را وارد شبکه‌ها، منابع و بازارهای گسترده آنها می‌کند. این همکاری راه‌هایی را برای افزایش تجارت، سرمایه‌گذاری و مبادلات فناوری باز می‌کند و به تهران این امکان را می‌دهد تا اتکای خود به شرکای غربی را کاهش دهد و خود را به عنوان بازیگری حیاتی در چشم‌انداز در حال تحول اوراسیا معرفی کند.
علاوه بر این، نارضایتی فزاینده در میان برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس از ایالات متحده، همراه با تلاش‌های ایران برای ارتقای ثبات منطقه، تهران را به عنوان میانجی و تسهیل کننده بالقوه در حل مناقشات منطقه‌ای قرار می‌دهد. ایران با معرفی خود به عنوان یک بازیگر قابل اعتماد و بی‌طرف می‌تواند حمایت و مشارکت کشورهای مختلف را جلب کند و از این طریق نفوذ خود را تثبیت کرده و نقش خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در پویایی‌های ژئوپلیتیک خلیج فارس گسترش دهد.
باید توجه داشت که در گذشته برخلاف امارات و عربستان که ایران را خطری راهبردی برای خود می‌دانستند، بسیاری از کشورهای عربی مثل عمان، قطر، الجزایر و کویت خواهان برقراری روابطی قوی با ایران بودند. اکنون با رابطه گرم این دو کشور با تهران، می‌توان گفت که موانع جدی برطرف شده و روابط دوجانبه فصل نوینی را ثبت کند. بنابراین، پیشنهاد وزیر امور خارجه ایران در زمان مناسب و هوشمندانه در راستای منافع ملی ایران است.
