سواحل خاص و دیدنی، گونه های جانوری نایاب، طبیعت بکر و زیبا، آب و هوای خوب و مردمان خونگرم تنها چند دلیل برای سفر به سریلانکا است. بهشتی گرمسیری که مارکوپولو آن را زیباترین جزیره دنیا معرفی میکند. جزیرهای که در جنوب هندوستان واقع شده و البته شاید خیلی از شما با این مقصد جذاب در آسیا آشنا نباشید، حق هم دارید! بسیاری از تورها به مقاصد کشورهایی نظیر امارات و ترکیه است و تنها کسانی که اهل تجربههای خاص و سفر به مقاصد جذاب و کمتر دیده شده هستند سریلانکا را میشناسند. اگر شما هم دوست دارید تا با بهترین هزینه به یک جزیره زیبا و کمتر شناخته شده سفر کنید، در این مطلب از مجله گردشگری اسمارتک نیوز با راهنمای سفر به سریلانکا با ما همراه باشید.
اطلاعات ضروری در راهنمای سفر به سریلانکا
پایتخت | سری جایاواردنپورا کوته |
بزرگترین شهر | کلمبو |
زبان رسمی | سینهالی، تامیل |
اختلاف ساعت سریلانکا با ایران | ۲ ساعت |
مساحت | ۶۵,۶۱۰ کیلومتر مربع |
جمعیت | ۲۱,۳۲۴,۷۹۱ نفر |
واحد پول | روپیه |
پیش شماره تلفن | ۹۴+ |
دین رسمی | بودایی |
شماره تماس پلیس | ۱۱۸/۱۱۹ |
شماره آتش نشانی و آمبولانس | ۱۱۰ |
راهنمای دریافت ویزا توریستی سریلانکا
یکی از مهمترین نکات درباره سفر به سریلانکا نحوه دریافت ویزا است. برای دریافت ویزا سریلانکا نیازی نیست تا به سفارت این کشور مراجعه کنید، زیرا صدور ویزا به صورت آنلاین و یا حتی در فرودگاه نیز امکانپذیر است. با داشتن ویزای توریستی سریلانکا تا ۳۰ روز اجازه اقامت در این کشور را خواهید داشت. البته ویزای فرودگاهی معطلی زیادی دارد و پیشنهاد میشود که از ویزای الکترونیکی استفاده کنید. برای دریافت این ویزا باید مدارک زیر را به همراه داشته باشید:
- مدارک شناسایی
- فرم تکمیل شده آنلاین
- پاسپورت با اعتبار حداقل شش ماه
- بلیط بازگشت از سریلانکا و مدارک رزرو هتل
- حداقل دو قطعه عکس
آشنایی با سریلانکا | جزیره ای خاص در جنوب آسیا
سریلانکا کجاست؟ این اولین سوالی است که ذهن های کنجکاو را تحریک می کند، شاید تصور کنید که سریلانکا یک کشور اروپایی است، خصوصا اگر تصاویر آن را دیده باشید. اما اینگونه نیست! این کشور، یک جزیره با آب و هوای گرمسیری است که در جنوب آسیا و جنوب هندوستان در اقیانوس هند واقع شده و البته بخشی از شبه قاره هند محسوب میشود.
برای اطلاع از موقعیت جغرافیایی این کشور، نقشه گوگل را باز کرده و در اقیانوس هند به دنبال یک جزیره به شکل قطره اشک باشید! بله سریلانکا همینجاست. جایی که ترکیب هنرنمایی طبیعت با معماری های خاص معابد، سوژههای بینظیری برای عکاسی ساختهاند.
اما کار فقط با عکاسی به پایان نمیرسد، تماشای طلوع و غروب خورشید آفتاب در سواحل بینظیر سریلانکا و یا تجربه جت اسکی، قایق سواری و موج سواری در آب های زلال این جزیره، تجربه بینظیری برای شما خواهد بود. علاوه بر این، فرهنگ و مهمان نوازی عجیب مردم این کشور شما را متعجب خواهد کرد. شاید گمان کنید که مهمان نوازی، تنها شاخصه ای در وصف ایرانیان است، اما اینطور نیست! مهمان نوازی، خونگرمی، لبخندهای دوستانه و صمیمی، عضو جدانشدنی از مردم سریلانکا هستند.
موقعیت جغرافیایی سریلانکا روی نقشه گوگل:
تاریخچه سریلانکا | جزیره درخشان
سریلانکا در زبان سانسکریت به معنی جزیره درخشان است. اما وقتی بازرگانان ایرانی برای اولین بار، به این جزیره رسیدند، نام آن را سرندیپ گذاشتند! حتما واژه Serendipity برای شما آشناست، بله این واژه از همان سرندیپ که یک واژه فارسی است گرفته شده و نعمت و خوش اقبالی معنا میشود. سرزمینی که به واسطه طبیعت، فرهنگ و تاریخ، زیبایی و هوای خوب، مردمانی خوش اقبال را پذیرایی میکند.
جالب است بدانید که تاریخچه این جزیره به حدود ۳ هزار سال پیش یعنی زمان پیدایش آیین بودایی بازمیگردد. به همین دلیل هم هست که معابد بودایی زیادی در این جزیره ساخته شدهاند. البته در حال حاضر هم دین بیش از ۷۰ درصد مردم این کشور بودیسم است.
سریلانکا تا سال ۱۹۷۲ به نام سیلان شناخته میشد اما بعدها با عنوان جمهوری دموکراتیک سوسیالیستی سری لانکا تغییر نام پیدا کرد. این کشور به واسطه موقعیت و منابع خاص، تا سالها تحت سلطه کشورهای هلند، پرتغال و انگلیس بوده و سرانجام در سال ۱۹۴۸ به استقلال رسیده است.
آب و هوای سریلانکا
مهمترین نکته در خصوص سفر به سریلانکا، آب و هوای متفاوت آن است. هر نقطه از این جزیره در طول یک ماه، آب و هوای متفاوتی را تجربه می کند. دلیل آن نیز تاثیر ۲ موسم آب و هوایی متفاوت بوده؛ علاوه بر آن تغییرات ارتفاعی نیز دلیل دیگری بر تفاوت آب و هوا در سریلانکا است. به همین دلیل صحبت کردن درباره بهترین زمان سفر به این جزیره کاملا بستگی به این دارد که کدام شهر و منطقه از سریلانکا را برای سفر انتخاب کرده باشید!
بهترین زمان سفر به سریلانکا
اگر به گال در جنوب، چیلاو در غرب و پایتخت سریلانکا در جنوب غربی سفر کنید، لازم است در نظر داشته باشید که این بخش ها در ماه های آوریل تا سپتامبر (فروردین تا شهریور) بارش های زیادی دارند، اما از ماه اکتبر به بعد (مهر ماه) آب و هوا برای گردشگران مطلوبتر خواهد شد. اگر قصد سفر به این قسمت از جزیره را دارید، ماه های اکتبر تا مارس زمان مناسبی است. در ماه مارس (اسفند) دریا آرام و همه چیز برای تفریحات دریایی، شنا و تماشای موجودات دریایی مهیاست.
تپههای مرکزی سریلانکا به دلیل موقعیت جغرافیایی و ارتفاع، در طول سال خنک تر از سایر نقاط این جزیره هستند. به طوری که زمانی که میانگین دمای جزیره به ۲۸ درجه برسد، این قسمت آب و هوایی با ۱۵ درجه سانتی گراد تجربه میکند. این قسمت از جزیره در ماه های دی تا اسفند، کم بارش ترین و آفتابی ترین روزهای سال را سپری می کند، بنابراین برای سفر مناسبتر خواهد بود.
برای سفر به قسمت های شمالی و شرقی سریلانکا نیز در ماه های آگوست و سپتامبر (مرداد و شهریور) آب و هوای مطلوبی برای سفر دارند، البته همچنان در این ایام ممکن است که باران های شدید ولی کوتاه شما را غافلگیر کنند.
شهرهای مهم سریلانکا را بشناسید
قطعا اگر تنها یکبار فرصت سفر و بازدید این جزیره را داشته باشید، ترجیح می دهید که از بهترین شهرها و جاذبه های دیدنی آن دیدن کنید. سریلانکا شهرهای زیادی دارد، اما برخی از آنها توریستیتر هستند و به دلیل داشتن بیشترین تعداد جاذبه های گردشگری، در ایام مختلف سال از مسافران زیادی پذیرایی میکنند. در ادامه شهرهای توریستی این جزیره را بشناسید.
کلمبو | پایتخت سریلانکا
بزرگترین شهر و البته پایتخت سریلانکا، کلمبو نام دارد. تنوع جاذبه های توریستی در این شهر بسیار از موزه ها و آثار تاریخی گرفته تا طبیعت و فضای سبز بالاست. اگر به لاک پشتها علاقه داشته باشید، کلمبو شهر رویایی شماست. علاوه بر همه اینها، شهر کلمبو کنسرت و تئاترهای زیادی نیز برگزار میشود که برای گردشگران جذاب است.
گال، شهر معابد
گال را به نام معابد میشناسند، شهری که پنجمین شهر بزرگ این کشور نیز محسوب میشود. علاوه بر جاذبه های تاریخی، شهر گال طبیعت بسیار زیبا و سواحل بکری نیز دارد. معبد سینیگاما یکی از مشهورترین جاذبههای این شهر است که محلی ها اعتقاد دارند دعا کردن در آن خوش شانسی می آورد.
سیگیریا و صخره باستانی
سیگیریا شهر نیست، اما یکی از مهمترین مناطق توریستی سریلانکا محسوب میشود که در فهرست آثار یونسکو نیز به ثبت رسیده است. سیگیریا در واقع یک سنگرگاه باستانی به شمار میرود که بالای یک صخره بزرگ قرار گرفته و اطراف آن با جنگل های سرسبز محاصره میشود. در این منطقه امکانات تفریحی و رفاهی زیادی واقع شده و برای اقامت میتوانید یکی از کلبههای چوبی را انتخاب کنید.
کندی
موزه های دیدنی، آبشار های زیبا، مناظر زیبای شهری، باغ های سلطنتی، حیات وحش، کوهنوردی در آب و هوای خوب همه و همه از جذابیت های کندی در سریلانکا هستند. مهمترین جاذبه ای که در این شهر قرار دارد، معبدی است که دندان بودا در آن نگهداری میشود!
جاهای دیدنی سریلانکا
سریلانکا جاذبه های دیدنی زیادی دارد و برای دیدن تمام آنها، قطعا به زمانی بیش از ۱۰ روز نیاز خواهید داشت. اما برخی از این جاذبه ها شهرت بالاتری داشته و یا نزدیک بودن برخی از آنها به هم، به جذابیت های آن افزوده است. حیات وحش سریلانکا و زندگی گونه های جانوری متفاوت، از مهمترین جاذبه های دیدنی این جزیره به شمار میرود، به همین دلیل پیشنهاد می کنیم که در سفر به سریلانکا حتما از مرکز پرورش لاکپشت کوسگودا دیدن کنید. این مرکز یکی از مهمترین مراکز نگهداری از گونه های خاص لاک پشت و جلوگیری از انقراض آنهاست.
جزیره دارچین
جزیره سینامون که به جزیره دارچین نیز شهرت دارد، یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری سریلانکا است. این جزیره یکی از مهمترین و بزرگترین مزارع و باغات تولید دارچین را دارد. این جزیره جای خوبی برای خرید سوغاتی خصوصا برای آشپزها است.
معبد کلانیا راجا ماها ویهارا
این معبد، یکی از مقدس ترین معابد بودایی است که در هفت کیلومتر شهر کلمبو قرار دارد. قدمت این معبد به بیش از ۲ هزار سال می رسد و مجسمه ها و آثار نقاشی زیادی از بودا در این معبد قرار دارد.
باغ بریف
اگر اهل طبیعت گردی هستید، قطعا در سفر به سریلانکا، بازدید از باغ بریف برای شما جذاب خواهد بود. این باغ ۲۰ هکتاری در سال ۱۹۷۰ افتتاح شده و بیش از ۱۰۶ نوع درخت متفاوت را در خود جای داده است.
شهر باستانی پولونارووا
تا حدود ۸۰۰ سال پیش این شهر، مرکز تجاری و مذهبی سریلانکا محسوب میشده و حدود ۳ قرن، پایتخت این کشور بود. به همین دلیل معابد و آثار تاریخی بسیاری را در خود جای داده و به عنوان یکی از میراث جهانی در فهرست آثار یونسکو به ثبت رسیده است.
ساحل مونت لاوینیا
وقتی با جزیرهای مثل سریلانکا طرف باشید، خواه ناخواه بخشی از مهمترین جاذبه ها در نزدیکی سواحل قرار دارد. تماشای طلوع و غروب خورشید در سواحل اقیانوس هند، با میزبانی بادهای گرم که روح شما را نوازش میکند، حال و هوای دیگری دارد. اما جاهای دیدنی سریلانکا تنها به این موارد محدود نیست و موارد زیر را باید در لیست خود قرار دهید.
- قلعه سیگیریا
- باغ گیاه شناسی سلطنتی پرادنیا
- باغ وحش دهیوالا (باغ جانورشناسی ملی سریلانکا)
- معبد دندان مقدس
- معبد بودایی گانگارامایا
- ساحل تانگاله
- بازار بنتونا
- قله آدم (سری پادا) و …
مراکز خرید سریلانکا و خرید سوغاتی
خرید، عضو جدانشدنی سفر است. چه خرید برای خود، چه خرید سوغاتی برای اطرافیانتان، نمیتوان دست خالی از یک سفر بازگشت! در هر حال غیر ممکن است که به یک مقصد خارجی رفته باشید و به دنبال مراکز خرید آن نگردید. در سفر به این جزیره زیبا شاید از خودتان بپرسید که سوغات سریلانکا چیست؟ پاسخ به این سوال سر دراز دارد، به هر یکی از مراکز خرید سریلانکا که بروید، یک سوغاتی جذاب که خاص این کشور است، پیدا خواهید کرد.
لباس های سنتی، ساری های رنگارنگ، جواهرات و سنگ های قیمتی، پارچه های دستباف، صنایع دستی چوبی، ماسک های راکشا، چای و انواع ادویه از مهمترین سوغاتی های سریلانکا محسوب میشوند. پیشنهاد میکنیم که در سفر به سریلانکا، با خرید انواع ادویه، طعم خوش غذاهای هندی و سریلانکایی را به خانه های خود بیاورید.
مهمترین مراکز خرید سریلانکا عبارتند از:
- مرکز خرید مجستیک سیتی
- مرکز خرید آرکید ایندیپندنس اسکوئر
- بازار بنتونا و غیره.
چطور به سریلانکا برویم؟
سریلانکا ۲ فرودگاه بین المللی دارد که یکی از آنها در شهر کلمبو واقع شده است. ولی در حال حاضر هیچ پرواز مستقیمی بین ایران و این کشور انجام نمیشود. هر پرواز حداقل یک توقف خواهد داشت و پروازها به صورت کانکشن هستند.
مدت زمان پرواز سفر هوایی از ایران به سریلانکا به میزان توقف و مسیر هوایی بستگی دارد، اما به طور میانگین حدود ۶ الی ۷ ساعت طول میکشد. قیمت خرید بلیط هواپیما نیز در بازه های زمانی متفاوت متغیر خواهد بود، اما اگر قصد خرید بلیط هواپیما سریلانکا با بهترین قیمت را دارید، به قسمت خرید بلیط هواپیما اسمارتک نیوز بروید.
وضعیت حمل و نقل یا رفت و آمد در سریلانکا
در قسمت های قبلی در خصوص تفاوت ها و جذابیت های هر بخش از این کشور صحبت کردیم، برای اقامت در این جزیره و برای جابه جایی بین استان های مختلف باید با روش های جابه جایی آشنا باشید. هواپیما، قطار، اتوبوس، ریکشا، ماشین و دوچرخه روش های مرسوم برای حمل و نقل در این کشور هستند، اما بستگی به این دارد که مقصد نهایی شما کجا باشد و چقدر مسافت داشته باشید!
برای جابه جایی بین شهرهای مختلف سریلانکا، میتوانید از هواپیما استفاده کنید، تماشای زیباییهای بیپایان جزیره از آن ارتفاع، تماشایی تر از چیزی است که تصورش را کنید، البته این راه کمی گران برایتان تمام میشود و آن را به کسانی که به دنبال سفرهای اقتصادی هستند، پیشنهاد نمیکنیم.
سفر با قطار برای جابه جایی بین شهرهای سریلانکا بهترین پیشنهاد است. خصوصا اگر مسیر شما فاصله بین کلمبو و کندی باشد، تمام طول مسیر، به پنجره های قطار چشم خواهید دوخت. قطارهای سریلانکا پنجره های بزرگی دارند که نمای ۳۶۰ درجه ای از جنگل ها و مزارع سبز چای در اختیار شما قرار میدهند.
ریکشا نیز سه چرخه های محبوب هندی که در خیابان های سریلانکا نیز یافت میشوند پیشنهاد دیگری برای جابه جایی است که مقرون به صرفه تر از روش های دیگر است. اگر بخواهید از خودرو استفاده کنید، تاکسی های بین شهری زیادی وجود دارند، البته در نظر داشته باشید که کرایه تاکسی به صورت کیلومتری محاسبه شده و خیلی مقرون به صرفه نیست. برای مسیر های کوتاه هم میتوانید از دوچرخه استفاده کنید، تا هم به مقصد رسیده باشید و هم از دوچرخهسواری در مسیر زیبا لذت ببرید.
تفریحلات سریلانکا چیست؟
سواحل سریلانکا خود بخش مهمی از تفریحات این جزیره زیبا هستند. ورزش های ساحلی، قدم زدن در طول ساحل و تماشای طبیعت بکر، ورزش های آبی مثل جت اسکی سواری، قایق سواری، موج سواری از مهمترین تفریحات این جزیره محسوب میشوند. کوهنوردی و دوچرخه سواری در طبیعت بسیار متفاوت سریلانکا یک سفر متفاوت برای شما به یادگار خواهد گذاشت.
در سریلانکا چه غذایی بخوریم؟
انتخاب از بین غذاهای کشور سری لانکا کار سختی است، خصوصا اگر اهل شکم گردی باشید! تنوع غذایی در این جزیره بسیار بالا است و بدون اغراق همیشه دلتان پیش یکی از غذاهایی که مزه نکردهاید، خواهد ماند. در سریلانکا ۱۵ نوع برنج متفاوت وجود دارد و به همین دلیل یکی از غذاهای معروف این کشور برنج و ادویه است!
اما به غیر از آن، می توانید انواع غذاهای دریایی لذیذ را در این جزیره تست کنید، غذاهایی با مواد اولیه تازه و ادویه های خاص و البته تند! غذاهای سریلانکا حتی از غذاهای هندی ها نیز تندتر هستند، بنابراین اگر با تندی میانه خوبی ندارید، حتما به سراغ غذاهای کم فلفل بروید. نکته دیگر این که تعداد زیادی از مردم این جزیره مسلمان هستند، پس مشکلی از بابت پیدا کردن غذاهای حلال نخواهید داشت.
جالب است بدانید که رستوران ها و کافه های شهرهای مختلف سریلانکا (به جز پایتخت) با تابلوی Hotel شناخته میشوند و ممکن است گردشگران آن را با هتل اشتباه بگیرند. اما به طور کلی مراکز و رستوران های خیلی خاص بیشتر در پایتخت وجود دارند و در شهرها دیگر یا باید از مراکز خیابانی و ارزان قیمت غذا تهیه کنید یا خودتان غذا بپزید. البته هتل ها و مراکز اقامتی نیز غذاهای باکیفیتی در اختیار مسافران قرار میدهند.
در سفر به سریلانکا حتما از نوشیدنی های محبوب این جزیره تست کنید. آب نارگیل و البته نوشیدن چای (انواع مختلفی دارد) را فراموش نکنید. آب آشامیدنی این جزیره از چشمه های ارتفاعات تهیه شده و به صورت آب معدنی در فروشگاه ها به فروش می رسد، فراموش نکنید که لوله کشی های آب شهری در این جزیره، نوشیدنی نیستند.
رزرو هتل در سریلانکا
برای اقامت در سریلانکا، ارزان ترین گزینه، رزرو مسافرخانه است. پیدا کردن این مسافرخانه های اقتصادی هم کار سختی نیست، به محض رسیدن به فرودگاه افرادی که مسافرخانه اجاره می دهند، به سراغ شما خواهند آمد، درست مثل شهرهای توریستی ایران! کیفیت خدمات این مسافرخانه ها با هم متفاوت بوده و به همین ترتیب، قیمت های متفاوتی هم دارند.
اما اگر قیمت خیلی برای شما اهمیت ندارد و کیفیت بالا را ترجیح میدهید، به سراغ رزرو هتل در سریلانکا بروید. هتل های لوکس و مدرن و یا هتل های قدیمی زیادی در این جزیره وجود دارد، هتل های ساحلی امکانات تفریحی زیادی در اختیار مسافران قرار می دهند که بسته به اولویت های خود میتوانید انتخاب کنید. جالب است بدانید که در این جزیره، امکان کمپ در پارک های ملی نیز وجود دارد، البته اگر قصد کمپ کردن دارید، پشه بند را فراموش نکنید.
هزینه های سفر به سریلانکا
هزینه سفر به سریلانکا شامل موارد مختلفی بوده و تا حد زیادی به سبک سفر شما بستگی دارد. اگر اهل سفرهای اقتصادی و مقرون به صرفه یا کوله گردی باشید، هزینه های کمتری پیش رو دارید، اما قطعا برای رزرو یک هتل لوکس، هزینه های زیادی پیش رو دارید. اما به طور کلی هزینه های سفر به سریلانکا شامل موارد زیر است:
- هزینه خرید بلیط هواپیما رفت و برگشت
- هزینه ترانسفر شهری (کرایه اتوبوس، تاکسی، ریکشا و غیره).
- هزینه خرید غذا و نوشیدنی
- هزینه رزرو هتل یا اقامتگاه
- هزینه بازدید از جاذبه های گردشگری
- هزینه خرید سوغاتی و یا خریدهای شخصی و غیره.
سریلانکا سرزمین سرندیپ و خوش اقبالی!
سریلانکا مجموعه کاملی از زیبایی هاست، سفری که طعم خوش آن، تا مدتها در ذهن شما به یادگار خواهد ماند. سرزمینی به نام سرندیپ به معنای خوش اقبالی، جایی که مردم، طبیعت، تاریخ دست به دست هم دادهاند تا یک مجموعه دیدنی و بینظیر از جاذبه های گردشگری را شکل دهند. این جزیره اشکی شکل، روزگاران سختی از استعمار را پشت سر گذاشته اما هماکنون با لبخند به گذشته خود نگاه می کند و پذیرای مسافران و گردشگران زیادی است که از آن سر دنیا، به مهمانی می آیند. امیدواریم که شما هم به زودی یک سفر جذاب به این مقصد دیدنی تجربه کنید.
سوالات متداول درباره سفر به سریلانکا
چگونه به سریلانکا سفر کنیم؟
برای سفر به سریلانکا باید بلیط هواپیما کلمبو را تهیه کنید. البته پروازهای ایران به سمت این مقصد مستقیم نبوده و بسته به نوع ایرلاین، پرواز شما حداقل یک توقف خواهد داشت.
هر روپیه سریلانکا چند ریال است؟
در حال حاضر نرخ هر یک روپیه سریلانکا ۱۱۰۰ تومان است.
واحد پول کشور سریلانکا چیست؟
واحد پول کشور سریلانکا روپیه نام دارد.
چه زمانی به سریلانکا سفر کنیم؟
سریلانکا کشوری با دو دوره باران موسمی است. بهترین زمان توصیه شده برای سفر به سریلانکا، فصل خشک نواحی ساحلی یعنی از آوریل تا نوامبر برای سواحل شرقی و از دسامبر تا مارس برای سواحل غربی و ارتفاعات مرکزی است.
فستیوال های سریلانکا چه موقع از سال برگزار میشوند؟
جولای و آگوست بسیاری از فستیوالها در این کشور برگزار میشود.
هزینه بلیط هواپیما سریلانکا چقدر است؟
هزینه خرید بلیط هواپیما سریلانکا بسته به روز پرواز و ایرلاین مربوطه از ۱۱ میلیون تا ۱۷ میلیون تومان متغیر است. برای اطلاعات بیشتر وارد وب سایت اسمارتک نیوز شده و قیمت ها را به صورت لحظه ای مشاهده کنید.
هزینه آب معدنی در سریلانکا چقدر است؟
آب منطقه ای و شهری سریلانکا قابل شرب نیست و در طول سفرتان باید همواره از آب معدنی استفاده کنید. هزینه هر بطری آب معدنی در سریلانکا حدوداً بین ۶۰ تا ۷۰ روپیه است.
نوشته راهنمای سفر به سریلانکا | بهشت گرمسیری آسیا اولین بار در مجله گردشگری. پدیدار شد.