به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیمشرایط دفن زباله در شمال ایران یکی از مسائل مهم زیست محیطی است که با توجه به ویژگی های جغرافیایی، اقلیمی و جمعیتی این منطقه، چالش های خاص خود را به همراه دارد. شمال ایران با داشتن مناطق کوهستانی و جنگلی و سواحل دریای خزر، پیوسته با مشکل انباشت زباله به ویژه در شهرهای ساحلی و پرجمعیت مواجه است.
به طور معمول مشکلات اساسی در این مناطق شامل نبود فضای کافی برای دفن زباله، نبود زیرساخت مدیریت پسماند و عدم رعایت مقررات زیست محیطی است. دفن و دفن نامناسب در نزدیکی منابع و اکوسیستم های حساس آبی تهدیدی جدی برای محیط زیست و سلامت عمومی ایجاد کرده است.
در حال حاضر زباله های زیادی به طور سنتی در شمال ایران به ویژه در استان های گیلان و مازندران دفن می شود. این روش نه تنها برای محیط زیست خطرناک است، بلکه باعث آلودگی آب های زیرزمینی و رودخانه ها نیز می شود. دفن نامناسب زباله ها در نزدیکی منابع آب و زمین های کشاورزی به ویژه در مناطق ساحلی و کوهستانی یک مشکل جدی است.
چالش های دفن زباله در شمال ایران
نبود فضای کافی: مناطق شمالی ایران به ویژه شهرهای ساحلی با مشکل کمبود فضای کافی برای دفن زباله ها مواجه هستند. زمین هایی که می توانند برای دفن استفاده شوند عموماً در نزدیکی منابع آب قرار دارند که می تواند باعث آلودگی منابع آب شود.
رشد سریع جمعیت و افزایش تولید زباله: با افزایش جمعیت و توسعه گردشگری، میزان تولید زباله در این مناطق افزایش یافته است. این مشکل فشار زیادی را بر زیرساخت های مدیریت پسماند وارد کرده است.
اثرات زیست محیطی: دفن نامناسب زباله در مناطق نزدیک دریا و رودخانه ها می تواند باعث آلودگی آب و خاک و تهدید سلامت عمومی شود. در نتیجه برای حل این مشکل توجه به روش های مدیریتی اصولی و جایگزین پسماند ضروری است.
عدم رعایت استانداردهای زیست محیطی: در برخی مناطق مدیریت پسماند به طور کامل تحت نظارت نهادهای دولتی نیست و این مشکل منجر به انباشت زباله و دفن غیرمجاز در اراضی کشاورزی و جنگلی شده است. است
آمار و وضعیت ذخایر زباله در شمال ایران
دفن زباله به ویژه در مناطقی مانند رشت و سراوان رواج دارد و گزارش ها حاکی از آن است که سالانه حدود 1.5 هکتار از جنگل های هیرکانی به دلیل دفع زباله های مختلف از جمله زباله های خانگی و صنعتی و همچنین مواد خطرناک به عنوان زباله های بیمارستانی آلوده می شود . . در حال حاضر تنها در سراوان حدود 16 هکتار از این جنگل ها درگیر آلودگی هستند که زباله های آن به بیش از یک میلیون تن در سال می رسد که معادل حدود 2000 تن در روز است.
استان های شمالی ایران (گیلان، مازندران، گلستان) به دلیل ویژگی های خاص جغرافیایی و گردشگری، زباله های زیادی تولید می کنند. بر اساس گزارش های سازمان محیط زیست از وضعیت زباله در سال های 2020 و 2021، در این مناطق به ویژه در شهرهای ساحلی و توریستی میزان تولید زباله در سال های اخیر به ویژه در فصول گردشگری و تعطیلات رو به افزایش بوده است.
بر اساس گزارش های سازمان مدیریت پسماند شهرداری ها و استانداری های گیلان و مازندران در استان گیلان به ویژه در شهرهایی مانند رشت، میزان تولید زباله روزانه به طور تقریبی ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ تن در روز است. در استان مازندران شهرهایی مانند ساری و بابل نیز همین وضعیت را دارند و میزان تولید زباله بین 1200 تا 1500 تن در روز می رسد.
مشکل زباله های پلاستیکی
یکی از بزرگترین مشکلات زیست محیطی در شمال ایران وجود زباله های پلاستیکی است. در استان های شمالی به دلیل افزایش مصرف محصولات پلاستیکی به ویژه در بین گردشگران، این نوع زباله ها به شدت در سواحل دریای خزر و در فضاهای طبیعی انباشته می شود.
بر اساس گزارش ها، تنها در سال 2020 حدود 10 هزار تن زباله پلاستیکی در استان مازندران جمع آوری شده است که بیشتر آن در سواحل و مناطق شهری یافت شده است.
نرخ بازیافت: اگرچه برخی از مناطق شمال ایران دارای سیستم بازیافت اولیه هستند، اما نرخ بازیافت زباله در این مناطق کم است. این استان ها به ویژه در زمینه بازیافت مواد پلاستیکی، شیشه و کاغذ مشکلات زیادی دارند. در برخی شهرهای شمالی نرخ بازیافت زباله به کمتر از 10 درصد می رسد که با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد.
تجارب موفق مدیریت پسماند در شهرهایی با شرایط مشابه
در سطح جهان شهرهایی مشابه شمال ایران از نظر جغرافیایی و جمعیتی تجربه موفقی در مدیریت پسماند به ویژه در مناطق ساحلی و کوهستانی به دست آورده اند. اینها برخی از این تجربیات است:
1. شهرهای ساحلی آلمان (مانند هامبورگ)
آلمان یکی از پیشگامان در سراسر جهان به ویژه در زمینه مدیریت زباله و دفع زباله های شهری است. هامبورگ، یکی از شهرهای بزرگ ساحلی آلمان، از سیستم تفکیک زباله برای مدیریت زباله های خود استفاده می کند که شامل جمع آوری جداگانه مواد قابل بازیافت، زباله های آلی و زباله های غیرقابل بازیافت است. این سیستم به کاهش نیاز به دفن زباله و کاهش اثرات زیست محیطی کمک کرده است.
سیستم بازیافت و جداسازی زباله های ارگانیک در هامبورگ به ویژه موفق بوده و میزان زباله های دفن زباله را به کمتر از 10 درصد در شهر کاهش داده است. علاوه بر این، هامبورگ از فناوری های پیشرفته مانند کمپوست سازی زباله های آلی برای بازیابی خاک از زباله ها استفاده می کند و کشاورزی و باغبانی احیا می شود.
منبع: گزارش آژانس محیط زیست اروپا (EEA) 2021
2. ونکوور، کانادا
ونکوور که به عنوان یکی از پیشرفته ترین شهرهای کانادا در زمینه مدیریت زباله شناخته می شود، از سیستم های نوآورانه ای برای کاهش زباله های ناشی از دفن زباله استفاده می کند. در سال 2015، شهر برنامه ای را برای دستیابی به هدف “محل دفن زباله صفر” ایجاد کرد که هدف آن تبدیل زباله به منابع قابل بازیافت و تجدیدپذیر بود.
برنامه تفکیک زباله در این شهر به طور خاص شامل جمع آوری زباله های آلی (مانند ضایعات مواد غذایی و سبزیجات) و تبدیل آن به کودهای آلی است. همچنین در این پروژه طرح های مشارکتی شهروندان برای تفکیک زباله از مبدا بسیار موثر بوده است.
تولید زباله به انرژی: نیروگاه های کانادا از زباله برای تولید انرژی حرارتی و الکتریکی استفاده می کنند. این فرآیند از زباله های خانگی، صنعتی و تجاری به عنوان سوخت استفاده می کند و این به کاهش میزان دفن زباله کمک می کند.
منبع: گزارش مدیریت زباله مترو ونکوور، 2020
3. بارسلونا، اسپانیا
بارسلون یکی دیگر از شهرهای ساحلی پرجمعیت است که سیستم های مدیریت زباله آن در سطح بین المللی شناخته شده است. این شهر از روش‌های نوآورانه برای جمع‌آوری و پردازش زباله استفاده می‌کند که به ویژه در استفاده مجدد از مواد قابل بازیافت موفق بوده است.
بارسلونا با استفاده از سیستم‌های بازیافت پیشرفته و فناوری‌های جدید مانند کپسوله‌سازی و تفکیک دقیق زباله‌ها توانسته است میزان زباله‌های موجود در محل‌های دفن زباله را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. یکی از ویژگی های موفق این برنامه مشارکت فعال شهروندان در فرآیند بازیافت و جداسازی است.
محصور کردن در دفع زباله یک روش ایمن برای مدیریت و دفع زباله های خطرناک است که در آن مواد آلوده یا سمی در پوشش های محکم و عایق قرار می گیرند. این روکش ها معمولا از مواد ضد آب مانند پلاستیک فشرده یا سیمان ساخته می شوند و هدف آنها جلوگیری از انتشار مواد مضر در محیط است. کپسوله سازی را می توان در محل های دفن زباله در مکان های خاص مانند محل های دفن زباله یا در پروژه های طولانی مدت برای حفظ زباله ها به ویژه در مناطق حساس استفاده کرد. این روش به ویژه برای زباله هایی که به طور غیرمستقیم می توانند اثرات مضری برای قرن ها داشته باشند موثر است.
منبع: استراتژی مدیریت زباله شورای شهر بارسلونا، 2019
برای بهبود شرایط دفن زباله در شمال ایران، می توان از تجربیات موفقی که در شهرهای مشابه دنیا استفاده شده است، به ویژه در زمینه تفکیک زباله، کاهش دفن زباله و استفاده از فناوری های پیشرفته برای پردازش زباله استفاده کرد.
این تجربیات اهمیت توسعه زیرساخت ها، آموزش عمومی و همکاری بین نهادهای دولتی و شهروندان را برای دستیابی به مدیریت مطلوب پسماند نشان می دهد.
انتهای پیام/
