به گزارش سرویس سرگرمی و آموزش صبح ناصرالدین شاه که ارگ سلطان خود را بازسازی کرد به افراد ثروتمند دستور داد تا در ساختمان های اطراف آن زندگی کنند زیرا معتقد بود بین ارگ و بناهای اطراف آن نباید تفاوت فاحشی وجود داشته باشد. .
به دستور ناصرالدین شاه کوچه هایی چون «حاجی» و «سد تومانی» در تهران شکل گرفت که اعیان و مردان و تجار و بازرگانان نامی در آن خانه سازی کردند.
ثروتمندان در کوچه «حاجیها» که یکی از کوچه های معروف محله عودلاجان بود ساکن شدند. همه آنها زائر نبودند، بلکه تاجر و مردی بودند که به دلیل بضاعت مالی زیاد می توانستند به سفر حج بروند. در قدیم رفتن به مکه کار سختی بود و هزینه زیادی داشت; سفری که 2-3 سال طول کشید و فقط ثروتمندان می توانستند با اسب و شتر به این سفر بروند.
عودلاجان; محله ثروتمندان
«نصرالله حدادی» کارشناس تهرانی درباره محله عودلاجان به عنوان محله ثروتمند تهران می گوید: برای این که بفهمیم ثروتمندان در کدام محله زندگی می کردند کافی است کوچه های صدها نفری و حاجی ها، گردنه پامنار و حتی خانه ها را ببینید. از افرادی که از ثروتمندان تهران بودند در نقشه تهران قدیمی را پیدا می کنند سپس متوجه می شویم که تمام این کوچه ها و بخشی از گذرها که به بازار ختم می شد در محله عودلاجان قرار داشته است.
عودلاجان در دوره قاجار یکی از مناطق اصیل پایتخت به شمار می رفت. مجموعه کاخ گلستان، پاساژ پامنار، کوچه صد تومانی ها، کوچه حاجی ها و… در محله عود لاجان قرار دارد و افرادی مانند قوام الدوله، نصرالدوله، مدرس، موتمن الاطباء، امین نظام، عزت بودند. الدوله، ملک الشعراء و نام های آشنای دیگر از دوران قاجار. آنها با این محله ارتباط دارند.»
معنی گرسنگی را نمی فهمیدند
کوچه «صدتومانی ها» یا «تختپل» که سال هاست به «شهید محمد بختیاری» تغییر نام داده، از دیگر گذرگاه هایی بود که ثروتمندان در آن زندگی می کردند. در مورد علت نامگذاری این خیابان 3 داستان وجود دارد. اولاً این کوچه محل سکونت تاجران بازار در زمان قاجار بوده که سرمایه آنها صد تومان بوده که در آن زمان سرمایه زیادی به حساب می آمد.
داستان دوم این است که خانه های این کوچه به قدری اشرافی و باشکوه ساخته شده که ارزش هر کدام به صد تومان رسیده است. سومین نظری که مرحوم «جعفر شهری» در کتاب «تهران قدیم» ذکر کرده این است که در این کوچه تاجری زندگی می کرده که در دوره قاجاریه صد تومان سرمایه اش بوده است. البته بعدها تجار دیگری در این کوچه ساکن شدند و محل سکونت ثروتمندان شد.
درباره وجه تسمیه این کوچه به آن «تخت پل» نیز می گویند، پلی در ابتدای این کوچه بر روی رودخانه بزرگی که در خیابان خیام روان جاری بود، گذاشته بودند و مدت کوتاهی به این نام شهرت داشت.
رحمت آمولی یکی از اهالی قدیمی محله می گوید: در این کوچه خانه های اعیانی یک طبقه وجود داشت که آجری بود و حیاط بزرگی داشت و دور تا دور حیاط اتاق هایی بود که با در به یکدیگر متصل می شدند. زیرزمین خانه ها یکی بود و به هم وصل بود.»
به گفته وی خانه های این کوچه بین 800 تا 2500 متر مربع مساحت داشتند و در هر خانه یک اصطبل کوچک برای نگهداری از اسب ها و قاطرهای ساکنان خانه وجود داشت.
حمیدرضا حسینخانی به نقل از پدربزرگش می گوید: ابتدای کوچه طاق کوچکی بود و تمام کوچه و حیاط خانه ها پر از درختان اقاقیا و سیب و خرمالو بود که اکثر ساکنان این محل بودند. خیابانی تاجران بازار بودند که پیاده یا سوار بر الاغ و اسب به بازار می رفتند و صورتحساب خود را از مغازه داران می گرفتند.
وی ادامه می دهد: در بین مردم ضرب المثلی بود که هرکس پول زیادی داشت و در خانه های اشرافی زندگی می کرد، می گفتند فلانی اهل کوچه سادتومانی است.
بی گمان این گونه افراد معنای فقر را نمی فهمیدند; همان طور که جعفر شهری در کتاب «قند تلخ» توضیح داد که با وجود قحطی در تهران، اهالی خیابان حاجی ها از دیدن گرسنگی مردمی که از خوردن سگ و گربه ابایی نداشتند شگفت زده شدند.
کوچه صدتومانیها کمی بالاتر از میدان محمدیه، درست در کنار بازار تهران قرار دارد. کوچه ای باریک و دراز در مجاورت بازار دروازهنو که حالا دیگر چهره اش عوض شده و دیگر خبری از تجار سرمایه دار در آن نیست. خانه های ویلایی تبدیل به آپارتمان شده اند و اکثر خانه ها اجناس و مواد غذایی مغازه داران را در خود جای می دهند.
گفته می شود آخرین خانه قدیمی این کوچه در پاییز ۱۳۹۵ تخریب شد تا چندین ملک در آن ساخته شود. این خانه ها معماری خاصی داشتند و کاشی کاری های منحصر به فرد، آینه کاری هنرمندانه و نقاشی های خارق العاده ای داشتند.
منبع: برنا
