مهدی پازوکی در ابتدای این میزگرد با اشاره به نبود نگاه منظم و کنترلی به اقتصاد، درباره لزوم تداوم رشد اقتصادی گفت: اگر رشد اقتصادی بالا ادامه پیدا کند موجب توسعه می شود. برخلاف نظرات سنتی که به رشد اقتصادی توجهی نمی شود، اگر نگاه کارشناسی به مشکلات اقتصادی داشته باشیم و به دنبال رشد اقتصادی مستمر و پایدار باشیم، رشد اقتصادی موجب توسعه اقتصادی می شود. تاکید می کنم با روش های سنتی و غیرعلمی که به قبل از انقلاب صنعتی بازمی گردد، به رشد اقتصادی نخواهیم رسید.
سید مصطفی موسوی نژاد با اشاره به دوره های پس از انقلاب درباره رشد اقتصادی این دوره ها گفت: اگر بخواهیم انقلاب اسلامی را به چند دوره تقسیم کنیم، دوره اول را می توان دوران انقلاب و جنگ نامید. در این دوره رشد اقتصادی با فراز و نشیب های زیادی همراه بود. اما اگر بخواهیم دوره 1357 تا 1368 را یک دهه در نظر بگیریم، در این دوره رشد اقتصادی به طور متوسط منفی 4.8 درصد بوده است. پس از آن یک دوره 20 ساله از سال 1388 تا 1388 وجود داشت که میانگین رشد اقتصادی در آن دوره به حدود 5 درصد رسید که رقم نسبتا قابل قبولی است. از سال 1390 تا 1400 که رهبر انقلاب آن را دهه تعطیلی نسبی اقتصاد ایران نامیدند، رشد اقتصادی نزدیک به صفر و حدود 0.3 درصد بوده است. پس از دهه نود رشد اقتصادی در سال 1400 4.4 درصد، در سال 1401، 4 درصد و در سال 1402 طبق آمار مرکز آمار، رشد اقتصادی 7.9 درصد در بهار و 7.1 درصد در تابستان بوده است که نشان می دهد ما داریم. فضای دهه 90 را رها کرد و روند رشد اقتصادی تغییر کرد.
سعید لیلاز سپس به عوامل چالش برانگیز و تقویت کننده رشد اقتصادی در دهه اخیر اشاره کرد و با اشاره به تعامل ناگسستنی سیاست و اقتصاد بیان کرد: بی احترامی به اموال، عدم استقلال قوه قضائیه، برخورد سیاسی با صاحبان سرمایه از جمله چالش هاست. عوامل موثر در رشد اقتصادی وقتی مردی چیزی می‌گوید و می‌خواهیم رستورانش را ببندیم، به او می‌گوید اینجا جایی برای پول درآوردن نیست.
وی در خصوص عوامل فنی رشد اقتصادی گفت: سرمایه گذاری و بهره وری دو عامل رشد اقتصادی هستند. زمانی که تشکیل سرمایه به قیمت ثابت در سال های 2006 و 2017 حدود 28 درصد تولید ناخالص داخلی بود و متأسفانه در سال های اخیر به 17 درصد رسید، مشخص است که جهت گیری اقتصاد تغییر کرده است. خوشبختانه در سال 1401 تا حدودی بهبود یافت. این تحولات بخشی به دلیل سیاست های توزیع، بخشی به دلیل تحریم ها و بخشی به دلیل فرار سرمایه بود.
لیلاز افزود: در نیمه دوم دهه 80 به اندازه کافی در اقتصاد سرمایه گذاری نکردیم، در ایران هم مشارکت در اقتصاد و هم کارآفرینی در اقتصاد داریم. مثلاً هر خودروساز غیردولتی در ایران مجبور است با دخالت دولت خودروی خود را به قیمت مشخصی بفروشد. شواهد نشان می دهد زمانی که درآمدهای نفتی در ایران افزایش می یابد، دخالت دولت در اقتصاد افزایش می یابد و زمانی که درآمدهای نفتی کاهش می یابد، دخالت دولت در اقتصاد افزایش می یابد. در هر دو حالت بی ثباتی رخ می دهد که مانع سرمایه گذاری در اقتصاد می شود. وقتی دولت پول نفت دارد نه نیازی به مالیات دارد و نه به رای مردم. رشد اقتصادی نیز برونزا است و این خوب نیست. علاوه بر این، زمانی که درآمدهای نفتی افزایش می یابد، فساد نیز افزایش می یابد. وقتی درآمد نفت در دوره محمدرضا پهلوی بالا می‌رود، اسدالله اعلم به شاه می‌گوید قیمت‌ها سه برابر شده است، شاه می‌گوید مشکلی نیست، ما در دروازه‌های تمدن هستیم. خود شاه وقتی درآمد کافی ندارد به جای اینکه 5 نفر را به جلسه بین المللی بفرستد، 3 نفر را می فرستد و می گوید ملت ایران پولی برای اعزام 5 نفر ندارد.
موسوی نژاد در ادامه این مناظره درباره رابطه تنگاتنگ سیاست و اقتصاد گفت: تصمیمات سیاسی قطعا بر اقتصاد کشور تاثیر می گذارد. یا برخی رویدادهای سیاسی خارجی مانند تحریم ها ناگهان اقتصاد یک کشور را مختل می کند. یکی از انتقاداتی که به احمدی نژاد داریم این است که وقتی کسی درآمد نفتی بالایی داشت باید آن را خرج ساختارهای ضد تحریم می کرد. البته در دولت خود آقای احمدی نژاد نمونه های موفقی از جمله برخورد با تحریم بنزین وجود داشت و قبل از اعمال تحریم خنثی شد. اما این تصمیمات می تواند در زمینه های دیگر نیز گرفته شود. در دولت روحانی اگر همه تخم‌های خود را در سبد سیاست خارجی و مذاکرات نمی‌گذاشتیم، آن اتفاقات در سال‌های بعد از ۱۳۹۶ در جیب مردم رخ نمی‌داد.
لیلاز بعداً موضوع لزوم اعتماد به اقتصاد را مطرح کرد و گفت: اگرچه افغانستان در رسانه ها مورد تمسخر قرار می گیرد، اما نرخ ارز در این کشور رو به بهبود است و طالبان شروع به اصلاح امور اقتصادی خود کرده است و تمسخر بسیار اشتباه است. این دولت در ایران دوران گذار را پشت سر می گذاریم و آینده را بسیار روشن می بینم.
وی افزود: اما در مورد نکاتی که آقای موسوی نژاد بیان کردند لازم است در اینجا از آقای روحانی دفاع کنم. تحریم های اعمال شده علیه ایران در سال 2017 در تاریخ بی سابقه است. تحریم های روسیه علیه ایران یک شوخی است. روسیه تحریم های بیشتری دارد، اما تحریم های ما بسیار سخت تر است. در اوج تحریم ها، بدترین نوع ویروس کرونا ایران را گرفت. هیچ کشوری در دنیا چنین شرایطی را تحمل نکرده است. این بدترین حمله ای بود که ایران از زمان مغول متحمل شده بود. بله، روحانی می توانست یک میلیون بار بهتر عمل کند، رئیسی هم همینطور. اما تنها 20 ماه از آغاز تحریم ها در سال 2017 طول کشید تا ایران به رشد اقتصادی مثبت دست یافت. یکی از عیب هایی که داریم این است که می آییم و از مسیر عبور می کنیم. زمان را هم به دوره های احمدی نژاد، روحانی، خاتمی و… تقسیم می کنیم، در حالی که این ملت ایران است که پدرش شده است. از فوریه 2018، رشد اقتصادی ایران از سر گرفته شد و تا ساعت 14:00، حجم تولید ناخالص داخلی ایران به رکورد سال 2016 بازگشت. بنابراین، اگر بخواهیم این بازی را سیاسی و بین جناحی نبینیم، تأثیر تحریم دوم که یک میلیون بار شدیدتر از تحریم اول بود که کرونا به آن اضافه شد، بسیار کمتر از تحریم اول بود. زیرا اولاً ما برای تحریم آماده بودیم و دوم اینکه دولت پاسخگوتری داشتیم. کمتر از دو سال طول کشید تا ایران به اندازه تولید ناخالص داخلی قبل از تحریم ها بازگردد، در حالی که بریتانیا بدون تحریم چهار سال طول کشید تا به موقعیت قبلی خود پس از کرونا بازگردد. رئیسی در حال تداوم موفقیت های دو سال اخیر روحانی است و از آن سال تاکنون رشد اقتصادی مستمر 4 درصدی داشته ایم.
موسایی نژاد در پایان در پاسخ به پازوکی گفت: من متوجه نمی شوم که اگر در دوره ای تحریم ها به لطف رئیس جمهور و تیم سیاست خارجی اعمال نشود، همان تیم مودب به سر کار برمی گردد و تحریم هایی را اعمال می کند. به گفته لیلاز مبلغ یک میلیون خواهد بود. بار سنگین تر از تحریم های دوره قبل است. آیا تحریم های دوره احمدی نژاد تقصیر احمدی نژاد و تحریم های دوره روحانی تقصیر ترامپ است؟ اینها دوگانگی هستند. هرکسی که برای برداشتن تحریم ها آمد، در نتیجه اقدامات آنها، تحریم های شدیدتری علیه ایران اعمال شد. نکته دیگر این است که همانطور که آقای لیلاز فرمودند مقایسه دولت ها باید بر اساس شرایط آن دولت ها باشد. اگر در دوره خاتمی ثبات بیشتری در برخی متغیرهای اقتصادی وجود داشت به این دلیل بود که تحریم های دوره های بعد در آن دوره وجود نداشت. دلیل عدم وجود این تحریم ها این است که تحریم ها رفته رفته هوشمندتر و پیشرفته تر شد و اگر در اختیار تیم سیاست خارجی بود، خب در دوره روحانی هم همین تیم کار می کرد، پس چرا اعمال شد، فوق العاده شدید تحریم ها؟ از طرفی متغیر رشد اقتصادی یک متغیر بلندمدت است و در کوتاه مدت قابل بررسی نیست. وقتی می‌خواهم عملکرد یک دولت را ببینم، می‌توانم میانگین 8 ساله آن دولت را ببینم، نه یکی دو سال اول یا آخر آن دولت. پاسخگویی دولت نیز می تواند بر عملکرد دولت تأثیر بگذارد. نمونه ای از مسئولیت دولت رئیس جمهور، دیدار کنونی دولت با سران احزاب بود. همچنین رئیسی خود را در معرض هرگونه انتقادی قرار می دهد.
