فرستاده اشکانی سپر عقاب را به رومیان برمی گرداند. ما در سال 20 قبل از میلاد هستیم. بیش از دو هزار سال پیش. روزی که ایران و روم به صلح برسند. با نقشه این شخص «گایوس اکتاویوس» امپراتور روم و همکاری این زن «موسی» دوشیزه رومی که سردیس او در موزه ملی ایران است. داستان سردیس و زندگی ملکه «ونچ» را در این قسمت از «ایران به روایت آثار» ببینید.
سنگ مرمر «موزا» ساردیس در کاوش‌های شوش باستانی در سال 1318 کشف شد. توسط «رولان دی مک دوئنم» باستان شناس فرانسوی که برای انجام کاوش به ایران اعزام شده بود. کشف این سردیس یکی از مهمترین دستاوردهای او بود. نیم تنه زنی با تاج بر سر که مربوط به دوره اشکانیان تشخیص داده شده است. زمانی که فرانس کومون باستان شناس بلژیکی در نظر گرفت که این مجسمه متعلق به آن «موزه» است، ارزش آن بسیار افزایش یافت. اما چرا باید این مجسمه باشکوه از یک دوشیزه رومی در ایران بسازند؟
بهتر است داستانمان را از روم شروع کنیم و سپس به ایران برسیم. از آنجایی که گایوس اکتاویوس، وارث ژولیوس سزار، پس از شکست دادن رقبای خود بر تاج و تخت رم نشست. او توانسته بود همه دشمنان را به جز یک نفر از بین ببرد. ایران. تا آن روز، رومیان دو بار با امپراتوری اشکانی وارد جنگ شده بودند. با دو ژنرال قدرتمند خود، کراسوس و مارک آنتونی، هر دو به شدت شکست خوردند.
«اکتاویو» راه حل را نه در جنگ بلکه در صلح می دید. سپس کنیز را به همراه هدایای فراوان به نشانه دوستی و صلح نزد شاه ایران فرستاد.
در آن زمان پادشاه اشکان «فرهاد چهارم» بود. ظالم، سختگیر و جنگجو، اما عاشق یک دوشیزه رومی شد. زنی که نامش «ثارموزا»، «تهموزا اورانیا» و «مویزا» نیز آمده است. ما امروز او را به عنوان «میوز» می شناسیم، کسی که زندگی اش توسط فلاویوس یوزفوس مورخ رومی ثبت شده است. او نوشت که این زن بسیار زیبا بود و توانست قلب شاه ایران را بدزدد. پس دیری نمی‌گذرد که او همسر محبوب «فرهاد چهارم» می‌شود و تلاش می‌کند تا پرچم رومی را که ایرانیان در جنگ حران از دست داده بودند، به «اکتاویان» بازگرداند. اتفاقی که باعث شد «اکتاویانوس» در میان رومیان مقام فاتح را به دست آورد و نقش بازدارنده این دروازه ایران روی مجسمه او نقش بسته بود.
موزا با این توافق چه چیزی به دست آورد؟ او میزان تسلط خود بر شاه ایران را درک کرد. او خوابی در سر داشت که وقتی پسرش به دنیا آمد، خود را نزدیک به آن دید. پسری به نام «فرهاد» به نام پدرش; کوچکترین پسر شاه ایران، از مادری رومی و غیر ایرانی. اما «موسی» توانست او را به پادشاهی برساند. زمانی که شاه ایران را مجبور کرد که دیگر پسرانش را به روم بفرستد و «اکتاویان» تا پسر خودش تنها وارث تاج و تخت شود. با کشته شدن «فرهاد چهارم» به دست این مادر و پسرش، پادشاهی به «فرهاد پنجم» تبدیل شد.
اما «فرهاد» شاه جدید در دربار اعتباری ندارد، به ویژه که مادرش را برده رومی می دانند. اینجاست که برای اولین بار در تاریخ ایران تاج سلطنتی بر سر زن می‌نشیند. بالای سر ملکه «موسی». و این سکه ها چند برابر می شوند. با تصویر «فرهاد پنجم» اشکانی و مادرش موزا در پشت سکه با کتیبه ای با مضمون: «سکه الهه اورانیاموزا، ملکه».
مورخ رومی «یوزفوس» گفته است که «موسی» نیز برای کسب مشروعیت در پادشاهی با پسرش ازدواج کرد. مضمونی که دو مورخ معاصر، «جان بیگوود» و «لئوناردو گرگوراتی» آن را رد کرده و شبیه به افسانه ها دانسته اند. از سوی دیگر، برخی از مورخان «موزا» را نخستین پادشاه زن ایران دانسته اند که گفته دقیقی نیست. اگرچه موزا بنیانگذار به قدرت رسیدن فرهاد پنجم بود، اما رومی بودن او به نقطه ضعف سلطنت پسرش تبدیل شد. این موضوع باعث شد که «فرهاد پنجم» حیثیت خود را تا حد الهه و همراه سلطنت ارتقا دهد تا حکومتش مشروع باشد. از سوی دیگر او به همراه پسرش که شاهنشاه بود تاج گذاری کرد و خود نیز به عنوان پادشاه شناخته نشد.
با همه این اوصاف، «فرهاد پنجم» نتوانست مشروعیت پیدا کند; به خصوص که خروج او از ارمنستان و تسلیم شدن او به روم نیز خشم دربار را برانگیخت. ارمنستان همیشه برای امپراتوران اشکانی اهمیت زیادی داشت و خود را فرمانروای آنها می دانستند. سپس علیه «فرهاد پنجم» قیام کردند و او را کشتند.
از سرنوشت ملکه «ونچ» اطلاعی نداریم جز گزارش هایی از فرار او به روم که برخی فرار او را همراه با پسرش شاه بی تاج ایران دانسته اند. به خصوص که نام خالق سارد به خط یونانی روی تاج نوشته شده است: «آنتیوخوس پسر داریوش ساخته است؟»
«ونچ» حدود 30 سال در ایران بود و در همین مدت کوتاه از یک خدمتکار به همتای شاه ارتقا یافت. اولین زنی که تصویرش بر روی سکه در ایران ثبت شد و نیم تنه او با تاج سلطنتی بر سر ساخته شد. اما محققانی وجود دارند که این نیم تنه را به دلیل شباهت در تاج و مو به «توخه» ایزد بانوی خوش شانس یونان نسبت داده اند و دلیل ساخت آن در ایران علاقه اشکانیان به فرهنگ یونانی است.
به هر حال این مجسمه با نام ملکه موزا در موزه ملی ایران نگهداری می شود. زنی که سلسله اشکانی را تغییر داد.
